Een rapport van de toezichtscommissie van de gevangenis van Ittre trekt de effectiviteit van de Deradex-afdeling in twijfel. Ook Vlaanderen heeft zo'n afdeling voor de meest geradicaliseerden, in Hasselt.
Het rapport van de toezichtscommissie, waarover La Libre deze week berichtte, vraagt niet minder dan op termijn de sluiting van de Deradex-afdeling, “een ‘gevangenis in de gevangenis’, met haar eigen regels en haar unieke modus operandi, die niet uitdrukkelijk voorzien is door de wet.”
In maart 2015, vlak na een grote antiterreuractie in Verviers, kwam minister van Justitie Koen Geens (CD&V) met een actieplan tegen radicalisering in de gevangenissen. Een jaar later, na de aanslagen in Brussel en Zaventem, zagen twee aparte Deradex-vleugels het licht in Hasselt en Ittre, om te vermijden dat deze zwaarst geradicaliseerden andere gedetineerden zouden besmetten.
De toezichtscommissie stelt nu vast dat de 15 gedetineerden op de aparte vleugel in Ittre ook van elkaar afgezonderd zijn. Ze zitten apart opgesloten en doen hun wandeling enkel in groepen van twee, drie of vier, die elke dag van samenstelling veranderen. Ze mogen niet op de grote binnenplaats, maar enkel op een aparte van tien vierkante meter. “De betonnen muren zijn zo hoog dat de zon nooit tot beneden in de put komt die de binnenplaats vormt”, stelt het rapport.
De vrijlating van moslimprediker Jean-Louis Denis, die in december Ittre verliet nadat hij zijn volledige straf had uitgezeten, was het beste bewijs dat niet iedereen op de Deradex-afdeling openstaat voor deradicalisering. “Hun isolement vergroot de detentieschade enkel”, zegt Léa Teper, advocate en onderzoekster aan UCLouvain, die meeschreef aan het rapport.
Volgens de gevangenis van Hasselt gaan deze klachten niet meteen op voor hun Deradex-afdeling. Ook daar is er een aparte wandelbinnenplaats, maar die zou 20 op 40 meter zijn en ze mogen er samen wandelen. In mei zaten er in Hasselt nog 7 gedetineerden op Deradex, ondertussen zouden dat er nog 4 zijn.
“In het begin was er ook in Hasselt een contactverbod, maar men heeft ingezien dat die totale afzondering nergens toe leidt”, zegt advocaat Abderrahim Lahlali, gespecialiseerd in terreur.
De toezichtscommissie stelt echter ook een probleem vast met de procedure die bepaalt of iemand op deze afdeling moet zitten. Zowel in Ittre als Hasselt is het geen rechter die hierover oordeelt, maar de administratie van het gevangeniswezen. Die baseert zich hiervoor op de inschatting van de Cel Extremisme (CelEx). Om op de Deradex-afdeling te belanden is geen veroordeling voor terrorisme vereist. Gedetineerden kunnen de beslissing niet aanvechten, want er is geen beroepsprocedure.
In mei is de Belgische overheid nog veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding aan acht gedetineerden op Deradex, onder wie Jean-Louis Denis. De rechter oordeelde dat hun regime dezelfde waarborgen en rechten zou moeten bieden als het Individueel Streng Beveiligd Regime. Het kabinet van Geens laat weten dat België deze maand nog beroep aantekent tegen de uitspraak en dat het vanaf april 2020 wettelijk mogelijk zal zijn om bezwaar te maken tegen de plaatsing, door het invoeren van een beklagrecht. Toch is het niet zeker of de problemen met de beroepsprocedure dan van de baan zijn.
“Meestal ontbreekt er een grondige motivering bij de plaatsing, bijvoorbeeld omdat CelEx zich op vertrouwelijke info van de Staatsveiligheid baseert, maar daardoor weten sommige gedetineerden dus niet waarom ze op die afdeling belanden”, zegt Teper.
Het probleem van motivering stelt zich ook voor de naar schatting 220 gedetineerden elders in onze gevangenissen die het label T van terrorisme of radicalisering hebben gekregen. Dat bleek onder andere uit een reportage van Terzake in mei.
“Het pijnpunt ligt vooral in het gewone gevangenisregime, met geradicaliseerden die aan hun lot worden overgelaten”, zegt Lahlali.
