Slechts de helft zoveel zonlicht als normaal in januari: ‘Het is belangrijk om te blijven buitenkomen’

Nog geen 30 uur zon zagen we al in 2023, meldt het KMI. En dat gebrek aan zonlicht weegt al eens op ons gemoed. Hoe vermijden we een winterdip? ‘Ook op regenachtige dagen loont het om ’s ochtends wat licht in je ogen te krijgen’, zegt psycholoog Filip Raes (KU Leuven).

Met 29,5 uur tot en met zondag kregen we tot dusver slechts de helft zoveel zon als in een gemiddelde maand januari, meldt het KMI. Welk effect heeft zo weinig zonlicht op ons?

Filip Raes: “Weinig zonlicht heeft ongetwijfeld een effect op ons gemoed, want licht is belangrijk voor onze fysieke en mentale gezondheid. Zo heeft verminderd zonlicht bijvoorbeeld een invloed op de melatonine in ons lichaam, die ons een slaperig gevoel geeft. Als het ’s ochtends nog donker is als je naar je werk gaat en je overdag weinig zonlicht ziet, maak je dus langer melatonine aan dan normaal. Je biologische klok kan daardoor wat ontregeld raken en je kunt je dus vermoeider voelen. We zien dan ook dat mensen in de winter langer in bed blijven liggen, zonder dat dat echt rendeert. Ook zien we dat mensen vaker naar calorierijk voedsel grijpen.

“Daarnaast zijn we natuurlijk iets minder sociaal in de winter. Als het slecht weer is, zijn we minder snel geneigd om uit huis te komen en andere mensen te zien. Ook dat is dus een factor die kan verklaren waarom veel mensen zich wat minder voelen in deze periode.”

Hoeveel mensen ervaren zo’n winterdip?

“Uit onderzoek blijkt dat een op de tien mensen een soort winterdip lijkt te ervaren. Eén tot drie procent van de populatie krijgt het in deze periode zo moeilijk dat ze professionele hulp nodig heeft. In dat geval spreken we van een winterdepressie. Onderzoek geeft aan dat vrouwen daar meer last van lijken te hebben, zoals bij de meeste vormen van depressie het geval is.”

Kunnen we wel echt spreken van een winterdepressie? Een aantal recente studies wijst uit dat er onvoldoende bewijzen zijn voor het verband tussen seizoenen en depressies.

“Klopt, de wetenschap is daar niet zwart-wit over. We weten uiteraard wel dat licht een effect heeft op ons gemoed. Vandaar dat lichttherapie een belangrijke behandeling geworden is voor mensen met depressie. Maar dat maakt nog niet dat we kunnen stellen dat een gebrek aan licht tot meer depressies leidt. Ook in andere periodes van het jaar kunnen we ons slecht voelen, alleen gaan we dat in de winter sneller toeschrijven aan die donkerte en het slechte weer.

“Meer nog dan de hoeveelheid licht of het seizoen speelt wellicht ons veranderde gedrag een belangrijke rol. We komen minder buiten, trekken minder de natuur in en zien minder vaak vrienden. Al die dingen zijn nochtans erg belangrijk om ons goed te voelen.

“Wat minder mensen weten, is dat er ook heel wat mensen zijn die last hebben van een ‘zomerdip’. Op beide momenten zien we dat er een verandering is van routines. De overgang van werk naar verlof, de schooltijd die erop zit, de eindejaarsfeesten in december. Voor veel mensen kan die verandering van routine een factor zijn die stress met zich meebrengt, wat ook tot een dipje kan leiden.”

Wat kunnen we doen om zo’n winterdip tegen te gaan?

“Het gaat erom om zoveel mogelijk dingen te blijven doen waarvan we weten dat ze belangrijk zijn. Zo is het belangrijk om voldoende buiten te komen en ’s ochtends wat licht te zien. Daarvoor hoeft de zon trouwens niet eens te schijnen: ook op bewolkte of regenachtige dagen loont het om ’s ochtends even buiten te gaan om wat licht in onze ogen te krijgen. Dat maakt je hele systeem wakker. En als we binnen zitten, is het belangrijk om niet in een donker hoekje te zitten. Probeer dan zoveel mogelijk tijd aan het raam door te brengen.

“Daarnaast is het een kwestie van met vrienden blijven af te spreken. Het is soms verleidelijk om een afspraak af te zeggen als je het buiten ziet regenen, maar soms moet je jezelf even pushen om toch die drempel te overwinnen. Het belang van sociaal contact kan moeilijk overschat worden.”