Slachtoffers van geopolitiek: enkele duizenden migranten gestrand aan grens tussen Polen en Wit-Rusland

Volgens Polen probeert de Wit-Russische regering de druk op de Europese Unie te vergroten. Deze zomer opende de autocraat Loekasjenko de nieuwe migratieroute naar de EU, maar niet eerder probeerde zo’n grote groep gelijktijdig de grens over te steken.

Videobeelden tonen hoe zwaarbewapende Wit-Russische militairen de migranten in de richting van de grens sturen. Volgens het Wit-Russische oppositiemedium Nexta waren ze onderweg naar de officiële grensovergang en wilden zij er asiel aanvragen. Maar Wit-Russische militairen dwongen hen om de weg te verlaten, het bos in. Eenmaal bij het grenshek met Polen werden de migranten geconfronteerd met een grote hoeveelheid Poolse militairen en grenswachten.

Volgens Nexta zijn het veelal Koerden uit het noorden van Irak die zich de afgelopen weken al verzamelden in de Wit-Russische hoofdstad Minsk. Dit weekend vertrokken de migranten richting de grensovergang bij Broezgi (Wit-Rusland) en Kuźnica (Polen).

Door grenshek

In beelden die de Poolse autoriteiten delen, valt te zien hoe migranten maandagmiddag probeerden door het grenshek heen te breken met bijvoorbeeld boomstammen. Op sommige plekken lukte dit. De Poolse grenswacht reageerde met pepperspray. Maar er is geen weg terug: de Wit-Russische grenswacht houdt mensen tegen, zoals zij tijdens de hele crisis al deden. Langs de grens werden tenten opgezet.

De Poolse regering schrijft in een officiële reactie dat Wit-Rusland aanstuurt op verdere escalatie. “Wit-Rusland wil een ernstig incident creëren, liefst een waarbij schoten klinken en slachtoffers vallen”, zei de Poolse onderminister van Buitenlandse Zaken Piotr Wawrzyk. De Poolse regering hield een spoedberaad en stuurde extra militairen, waar nu naast de grenswacht zo’n 12.000 troepen zijn. Volgens de Wit-Russische grenswacht stellen de Polen die zich juist “inhumaan” op.

Onafhankelijke informatie over de situatie aan de grens is schaars; de Poolse regering laat geen journalisten toe. Naast sociale media is beeldmateriaal afkomstig van de Poolse grenswacht, het ministerie van Defensie of Binnenlandse Zaken. Wit-Russische staatsmedia, zoals Belta, verspreiden actief desinformatie.

Pushbacks

Volgens de Poolse regering bevinden zich nu zo’n 3.000 tot 4.000 mensen in het grensgebied, en in Wit-Rusland zouden enkele duizenden anderen wachten. Het is een nieuw dieptepunt in een conflict dat de Poolse regering een “hybride oorlog” noemt. Loekasjenko haalt sinds de zomer stelselmatig mensen naar Wit-Rusland om hen over de grens te zetten naar naburige EU-lidstaten Polen, Litouwen en Letland. Hiermee wil hij druk uitoefenen op de EU: een cynisch geopolitiek spel waarbij mensen als wapens worden ingezet.

In Polen noemde een oud-onderminister van Buitenlandse Zaken de term oorlog “misplaatst” in de progressieve krant Gazeta Wyborcza. Volgens haar gebruikt Loekasjenko migranten als “menselijk schild”. Hij zou de EU in diskrediet willen brengen en aantonen dat mensenrechten in feite “niets betekenen”.

Volgens de Poolse grenswacht staken in totaal 28.500 mensen sinds augustus de grens over, in oktober zelfs 17.300 mensen. Het lot van de migranten is ongewis. Ze zitten vaak vast in het onherbergzame grensgebied vol dichte bossen en moerassen. Wie in aanraking komt met de Poolse grenswacht, wordt teruggebracht naar de grens, maar de Wit-Russen laten ze niet binnen. In oktober voerde het Poolse parlement een wet in die deze pushbacks een juridische basis geeft, hoewel dit in strijd is met de vluchtelingenconventie van Genève en de verdragen van de EU.

Volgens data van de Poolse grenswacht zijn er tot nu toe tien mensen gestorven in het grensgebied – van uitputting en onderkoeling. Een van hen verdronk in de rivier Bug. Mensenrechtenorganisaties en hulpverleners vrezen dat het echte aantal doden hoger ligt en in de winter zal toenemen.