Situatie escaleert in Israël: ‘Bij deze regering vallen alle maskers af. Er is niets diplomatisch meer aan hun contact met de Palestijnen’

Na vier weken van protest kwamen zaterdag 60.000 demonstranten op straat in Israël, een halvering tegenover vorig weekend. Allicht is de lagere opkomst een gevolg van het zware geweld dat eraan vooraf ging. Is de-escalatie nog mogelijk?

Waartegen betogen de actievoerders?

De demonstranten zijn diep ontevreden met de ultrarechtse krachten in de nieuwe Israëlische regering, haar extreme bezettingspolitiek en haar conservatieve kijk op het gezin en lgbtq+-rechten. Maar het meest controversieel is de juridische hervorming van deze Netanyahu-regering, die de macht van het hooggerechtshof drastisch wil inperken.

Sinds de regering is ingezworen groeiden de protesten week na week, tot meer dan 100.000 vorig weekend. Afgelopen weekend waren het er nog 60.000.

“Er waren oproepen in de media dat dit niet het moment was om op straat te komen”, zegt Tania Hary, die zaterdag meeliep in Tel Aviv. Ze is directeur van Gisha, een organisatie die strijdt voor bewegingsvrijheid van Palestijnen. “Nochtans hebben we niet de luxe om binnen te blijven.”

Hoe gevaarlijk is de situatie in de regio nu?

In Oost-Jeruzalem opende vrijdag een Palestijn het vuur nabij een synagoge. Zeven mensen overleefden het niet. Even later, op zaterdagochtend, viel een 13-jarige passanten aan bij ‘City of David’. Dat ligt bij de Palestijnse Silwan-buurt, net buiten het oude Jeruzalem.

Het geweld is moeilijk los te zien van de Israëlische bezettingspolitiek, al wil geen van de experten dat als een argument inroepen. “Geweld op burgers is geen rechtvaardige vorm van verzet”, zegt Hary.

Enkele dagen eerder voerde het Israëlische leger een raid uit op Jenin, waar vorig jaar ook de journaliste Shireen Abu Akleh is doodgeschoten. Het leger zei deze keer een terreurcommando van Islamitische Jihad te viseren.

Bij die operatie vielen zeker negen Palestijnse doden, een van de dodelijkste in jaren, maar niet noodzakelijk een gevolg van de nieuwe regering.

“Het geweld kan meer extreem lijken, maar is eigenlijk een voortzetting van vorige regeringen”, zegt Hary. Deze maand vielen al 32 Palestijnse doden.

Hoe reageert de Netanyahu-regering?

Netanyahu reageert fors op de terreuraanvallen. Na een meeting met het veiligheidskabinet maakte hij bekend dat het huis van de familie van de synagogeschutter in Oost-Jeruzalem wordt vernietigd. De politie had die woning intussen al verzegeld.

“Wij zijn niet uit op escalatie, maar we zijn voorbereid op elk scenario”, zei Netanyahu. Hij maakte ook bijkomende maatregelen bekend. Zo wil hij het wapenbezit voor burgers uitbreiden, voor zelfverdediging. De regering wil ook de families van terroristen voortaan treffen door hun verzekeringsrechten, uitkeringen en Israëlische identiteitskaart in te trekken.

Tot slot wil Netanyahu ook de Israëlische nederzettingen versterken, zonder dat verder te verduidelijken. Itamar Ben Gvir, Israëls nieuwe minister van nationale veiligheid en notoir stokebrand, vroeg op zondag dat de regering voor de zeven terreurslachtoffers de toelating zou geven voor zeven nieuwe outposts. Zo’n voorpost komt neer op nieuwe bezettingen op de Palestijnse Westelijke ­Jordaanoever.

“Dit is een regering van pyromanen in een regio van brandhout”, zegt Hary.

Welke rol spelen de VS?

Op maandag brengt de Amerikaanse buitenlandminister Anthony Blinken een reeds lang voorbereid bezoek aan Jeruzalem en Ramallah. De Amerikaanse regering heeft de schietpartij van vrijdagavond veroordeeld en opgeroepen tot kalmte, maar gaf weinig details over hoe ze dat denkt te bevorderen. Tot nu toe schoof de Biden-administratie altijd de tweestatenoplossing naar voren.

“Zolang je niet werkt aan een tweestatenoplossing zijn dat loze woorden”, zegt Brigitte Herremans, Midden-Oosten-experte aan de UGent en op dit moment in Beiroet voor een congres.

Ook de buitenlandgezant van de EU, Josep Borell, uitte zich afgelopen weekend bezorgd over “de verhoogde spanningen in Israel en de bezette Palestijnse gebieden”. Volgens Tania Hary biedt de nieuwe Israëlische regering net een kans aan de VS en de EU om forser op te treden.

“Bij deze regering vallen alle maskers af. Er is niets diplomatisch meer aan hun contact met de Palestijnen, dus vriendelijke veroordelingen van geweld volstaan niet meer. Blinken en Biden praten vaak over de gedeelde waarden met Israël, maar waar staan ze nu? Ze kunnen hun lege slogans niet blijven herhalen.”

Kunnen de protesten Netanyahu raken?

Het protest zal niet meteen uitdoven, ook al was er nu een lagere opkomst. “Mijn gevoel is dat de regering niet snel zal inbinden, al is het maar omdat de juridische hervorming de bestaansreden van deze coalitie vormt, dus zie ik ook niet waarom het protest zou stoppen”, zegt Hary. “We zullen verder op straat komen, niet enkel tegen de juridische hervorming, maar algemeen tegen het afglijden naar fascisme.”

Zaterdag, na afloop van de sabbat, liepen ook orthodoxe joden mee in de demonstratie. Dat kan tonen dat de demonstraties wel degelijk breed gedragen zijn. Hary denkt dat ook veel Israëli’s die stemden op Likud, de partij van Netanyahu, geschrokken zijn van deze coalitie. De vraag is of de protesten hem veel kunnen schelen.

“Netanyahu zit wel in met de publieke opinie, maar heeft natuurlijk wel zijn ziel verkocht aan die extreemrechtse partijen”, zegt Herremans. “Hij kan moeilijk inbinden, maar zeker de economische gevolgen kunnen hem raken.”

Nadat eerst rechters en advocaten zich nadrukkelijk uitspraken tegen de regering, uitten afgelopen weekend ook enkele economen en techbazen hun bezorgdheid. Nu al doet de beurs van Tel Aviv en de sjekel het iets minder goed.