"Sinds ik vertraag, bruis ik van creativiteit"

Barbara Van Wonterghem mocht kiezen: de fotoshoot meteen na het interview doen, of de dag nadien aan zee. "Doe maar aan de kust, dan heb ik nog eens een excuus om daar te gaan uitwaaien. Vroeger zou ik altijd voor de snelste oplossing hebben gekozen. "Time was money, elke minuut telde. Een uur heen en weer rijden naar de zee voor foto's? Dat was verloren tijd. Nu kijk ik ernaar uit. Ik ben dol op de zee. Veel kans dat ik er een wandeling aan vasthaak."

Ook daar zou de oude Barbara een brandend schuldgevoel aan hebben overgehouden. De nieuwe Barbara heeft haar les geleerd. Uit onze kaart met spreuken pikt ze er eentje uit van de joodse rabbijn Chaim Potok: "I've begun to realize that you can listen to silence and learn from it. It has a quality and a dimension all its own."

Barbara Van Wonterghem: "Ik heb dat te lang niet beseft. Ik kende geen stilte, had geen contact met de natuur en met mezelf. Ik was zo druk bezig dat ik met oogkleppen op leefde. Daardoor heb ik heel lang niet bijgeleerd."

Hoe zag uw leven eruit voor u begin vorig jaar een week in de stiltehoeve van Damme onderdook?
Barbara Van Wonterghem: "Sinds mijn 23ste was ik non-stop aan het werken. Zonder nadenken: de beuk erin. Twee jaar later namen we de zaak over en kregen mijn man en ik twee kinderen. Ik wou overal bij zijn. Tijdens de week werkte ik op het bureau, in de weekends hielp ik mee opdienen. En dan ging ik soms nog naar een van onze clubs. Daarnaast wou ik ook mijn vrienden blijven zien. Ik was een perfectioniste die krampachtig álles probeerde te verenigen."

Bedrijfsleider Wouter Torfs zegt dat vooral vrouwen ten prooi vallen aan burn-outs, omdat ze nooit tijd voor zichzelf nemen en na hun werkuren thuis nog in de weer zijn.
"Dat herken ik. Ik deed niets voor mezelf. Als kind sportte ik veel en was ik gehecht aan time-outs en stilte. Vanaf mijn twaalfde zat ik op internaat. Een openbaring. Mijn ouders hadden flexibele uren en werkten altijd in het weekend. Op internaat had ik structuur, tijd voor mezelf en een bibliotheek vol boeken. Na zeven uur vloog iedereen op zijn kamer. iPad of gsm bestond nog niet. Elke avond las ik uren aan een stuk."

"Ik genoot van die solotijd op mijn kamer. Het was een heerlijke periode. Met de mensen die ik er leerde kennen, heb ik nog altijd een hecht contact."

"Zodra ik begon te werken, was er voor lezen of sporten geen ruimte meer. Eten deed ik tussen twee taken in, soms staand. Ik leefde op zoete drankjes en boterhammen met choco. Hoe dikker de laag Nutella, hoe beter. Ik kwam toch niet aan en stond er niet bij stil dat te veel suiker ongezond is."

"Soms had ik geen stem meer en kon ik moeilijk inslapen. Maar als anderen dat hoge ritme aankonden, moest ik dat ook kunnen. Mijn vader zei altijd dat je nooit mag vergelijken. 'Dat is het begin van alle ongeluk'. Ik had beter wat sneller naar die wijze raad geluisterd. Mijn carrosserie kon die levensstijl niet aan. De meeste jonge meisjes die bij ons in dienst zijn, letten veel meer op hun gezondheid. Ze sporten, waken over hun voeding en zorgen dat ze regelmatig slaap inhalen. Ik was daar niet mee bezig."

Nam u nooit eens een vrije dag?
"Op maandag werkte ik niet. Maar op den duur genoot ik niet meer van die vrije dag. Als ik aan het werk was, voelde ik me schuldig, omdat ik vond dat ik bij mijn kinderen moest zijn. En als ik thuis was, knaagde het dat de rest aan het werk was. Op maandag voelde ik me vaak ziek, uitgeput en futloos. Maar dan wachtte het huishouden en de boodschappen. Ik was blij als het weer dinsdag was en ik er weer een hele week tegenaan kon. Ik heb moeten leren om mijn vrije tijd te reserveren voor leuke dingen."

Wanneer besloot u dat u niet meer aan dat razende tempo kon blijven doorgaan?
"Toen ik last kreeg van fysieke kwaaltjes. Ik voelde me grieperig zonder dat ik koorts had. Mijn benen waren loom, ik geraakte niet uit de zetel en had veel hoofdpijn. Daardoor verdroeg ik geen licht of lawaai meer. Zelfs geen tv. Het duurde lang voor ik onder ogen wilde zien dat het aan de stress lag. Ik ben altijd enthousiast en opgewekt, doe mijn job graag, ben gelukkig getrouwd met twee gezonde kinderen. Wat wil je nog meer?"

"Ik had geen reden om stress te hebben, dacht ik. Blijkbaar vertoonde ik pleasegedrag: altijd goed willen doen, overal ja op zeggen. Na tien jaar kreeg ik daar fysiek de rekening voor gepresenteerd. Als CEO moet je de kapitein op het schip zijn, maar ik voelde me als een zeezieke matroos die hulpeloos in de kajuit lag. Het werd tijd dat ik van die boot stapte en alles eens vanaf een afstand bekeek. Waar wil ik met mijn boot naartoe? Wat doe ik graag?"

"Een dokter vertelde me dat ik de symptomen had van een burn-out. Ze vond dat ik beter eens drie maanden thuisbleef. Ik panikeerde al bij het idee. Drie maanden! Wat moest ik zo lang doelloos thuis zitten doen? Mijn broer verzekerde me dat hij het intern wel kon oplossen. Na mijn zwangerschappen was ik tenslotte ook enkele maanden thuis gebleven om voor de kinderen te zorgen. Zo'n lange pauze nemen voor mezelf vond ik overdreven. Ik wou een andere oplossing. Mijn coach stelde voor om een bezinningsweek te doen in de stiltehoeve van Metanoia in Damme. Dat vond ik perfect. En mijn man steunde het idee."

Vaak is er een concrete trigger voor een burn-out. Bij u ook?
"Een onverwacht verlies in de familie. De stress en de spanning werden me plots te veel. Ik ben iemand van hoge pieken en dalen. Ik kan heel gelukkig worden wanneer klanten na een trouwpartij razend enthousiast zijn over hun feest. Het besef dat wij iets hebben betekend in de mooiste dag van hun leven, maakt me emotioneel. Maar als je hoog zit, kun je ook diep vallen."

Waren die eerste dagen in de stiltehoeve confronterend?
"Vooraf had ik een cursus mindfulness van acht weken gevolgd. Ik had dus al een basis. Maar ik kan me inbeelden dat het een shock moet zijn voor wie er onvoorbereid aan begint. Ik heb er vaak gewandeld in de natuur. Dat deed ik anders nooit. Ik leefde binnen: thuis, aan mijn bureau of in de zalen."

"De hele week leefden we in complete stilte. Er was nog één andere gast, maar ik had niet de neiging om met haar te communiceren. Ik was er tenslotte om aan mezelf te werken en wou er het maximum uithalen. Ik las veel. Geen romans, maar goede boeken voor mezelf, zoals Wees niet te aardig, om mijn pleasegedrag in te tomen."

"We mediteerden drie keer per dag. Een uur stilzitten, dat was lastig. Na tien minuten kreeg ik overal pijn. Nog tien minuten later dacht ik: 'Wat zit ik hier te doen?' Ik wilde opstaan en weglopen. Maar dan zouden ze zeggen dat ik het niet had volgehouden. Dat kon mijn trots niet aan. (lacht) Na een halfuur had ik de ongemakken aanvaard. Ze verminderden. Ik slaagde erin om mijn computer uit te zetten en naar binnen te kijken. Er gewoon 'zijn': tot dat punt moet je zien te geraken."

Lukte het om tijdens meditaties echt aan niks te denken?
"Daarvoor moet je heel veel mediteren. In het begin passeerden er nog veel beslommeringen in mijn hoofd. Maar na een dag of drie verdwenen het werk en de kinderen wat meer naar de achtergrond en kwam er ruimte vrij voor andere gedachten. Creatieve ideeën. Herinneringen. Dingen waar ik al heel lang niet meer aan had gedacht. Achteraf schreef ik die op. Ik heb veel brieven geschreven, zoals vroeger op internaat. Als volwassene doe je dat niet meer. Zonde, want schrijven verlicht en verheldert."

"Alleen eten was raar. Ook dat moest in stilte. Thuis eten wij altijd samen. Mijn vader noemt dat The Holy Moment: met z'n allen rond een grote tafel, een en al drukte en gezelligheid. Als je alleen eet, proef je bewuster. Ik heb daar echt genoten van de vegetarische schotels. Ik at ook trager, want ik had toch de hele dag tijd."

Had u na die week last van de snelheid in onze maatschappij?
"Echt last niet, maar ik was me wel meteen bewust van de veelheid aan impulsen. Je vertrekt uit de hoeve en zit meteen weer in het verkeer. Met een shock kom je terug in de realiteit. De kunst is om in die drukte toch pauzemomenten te vinden en oog te hebben voor schoonheid. Een prachtige zonsondergang, bijvoorbeeld."

"Vroeger zag ik dat amper. Ik maakte me constant druk achter het stuur. Een autorit was een noodzakelijk kwaad. Ik wou zo snel mogelijk van punt a naar punt b, en daarna naar c en d. Als ik te laat dreigde te komen, knaagde er een beestje in mijn buik en ging ik door het lint. Ik vroeg mijn dokter hoe ik dat beestje weg kon krijgen. Antidepressiva, was haar antwoord. Maar ik wás niet depressief. Pillen waren voor mij niet de juiste oplossing, want ze pakten de oorzaak niet aan."

"Nu geniet ik van zo'n solorit, zelfs als het regent en er files staan. Dan zet ik een fijne plaat op, loeihard. Al kan ik net zo goed een halfuur zonder muziek rijden om mijn gedachten te laten dwalen. Soms is het goed om jezelf de tijd te geven om alles te laten bezinken, zonder nieuwe impulsen zoals muziek. Onlangs las ik daar een mooie vergelijking over. Ons brein is net als een flesje water met een zandbodem erin. Als je de hele dag druk bezig bent, wordt dat flesje door elkaar geschud en wordt het water troebel. Als je het flesje wegzet, krijgt het zand de tijd om te zakken en wordt het water weer helder. Met je hoofd is dat net hetzelfde."

"Mijn man zei dat ik herboren leek en zo voelde het ook."

"Het was een bevestiging van de noodzaak om een andere weg in te slaan. Vooraf had ik daar nog twijfels over. Mijn coach had gezegd dat ze me ging leren om mijn grenzen te bepalen. Dat was Chinees voor mij. Nu begrijp ik haar perfect. Ik heb aanvaard dat mijn lichaam ook zijn beperkingen heeft. Dat ik niet overal tegelijk kan zijn. En dat dat ook niet hoeft."

Heeft u nog andere gewoontes aangepast in uw leven?
"Ik ben opnieuw gaan sporten. Wekelijks probeer ik in mijn agenda enkele momenten voor mezelf in te bouwen: yoga, meditatie, pilates. Als ik naar de yogales vertrek, zegt mijn zoontje soms: 'Mama, ben je nu alwéér weg?'"

"Vroeger voelde ik me daar schuldig over, zoals veel mama's, denk ik. Dat is voorbij. Als hij wil dat ik er bén als mama, moet hij me dat momentje voor mezelf ook gunnen. Mijn kinderen sporten zelf heel veel. Waarom zou ik dan geen twee uur per week voor mezelf mogen hebben?"

"In plaats van op elke vrije avond voor de televisie te ploffen, ben ik ook boeken beginnen te lezen over mindfulness. Dat werkt rustgevend. Sommige boeken bevestigen me in mijn nieuwe visie. Toch heb ik het gevoel dat ik nog maar aan het begin van dat proces zit. Ik mediteer nog niet dagelijks. Maar ik ben wel van plan om nog stilteweken in te lassen."

Zou een deugddoende vakantie in je eentje hetzelfde effect kunnen hebben?
"O nee! In je eentje in een hotel zitten, tussen andere toeristen, dat is een totaal andere sfeer. Ik zou me eenzaam en ongelukkig voelen. Alleen reizen is niks voor mij. Ik wil de mooie dingen delen met iemand anders."

Koos u op professioneel vlak ook voor een andere aanpak?
"Sinds ik mijn geest af en toe de ruimte geef om te vertragen, bruis ik van de ideeën. Daardoor kan ik weer energie geven en mensen aansturen met nieuwe inzichten. Voorheen kwam ik daar niet meer aan toe. Mijn hoge levensritme botte mijn creativiteit af. Nu slaag ik er beter in om de stress te controleren."

"Nieuwe regels en wetten, ziektes, afwezigheden, er zijn 1.001 factoren die je met stress kunnen opzadelen. In mijn mindere periode sloopten die dingen me. Ik zag er misschien rustig uit, maar binnenin borrelde een vulkaan. Af en toe reageerde ik heftiger dan nodig. Nu probeer ik kalm te blijven, omdat ik weet: voor alles is er een oplossing. Als ik voel dat er een eindeloze discussie dreigt met een medewerker, beëindig ik de vergadering. Dan laat ik het liever even bezinken en kom ik er later op terug. Zo raak je er altijd uit, zonder te ontaarden in emotionele discussies die de zaken alleen maar bemoeilijken."

"Zoiets leer je niet op school. Daarom vind ik dat mindfulness en meditatie in het leerpakket van de lagere school moeten worden opgenomen. Veel kinderen zouden daarbij gebaat zijn. Er zou misschien minder kwaad zijn in de wereld. Ik zie zo veel opgestapelde wrok en jaloezie. Sommige mensen zijn zich echt niet bewust van hun eigen gedrag. Ze doen maar wat, zonder naar binnen te kijken."

Hebt u meer begrip gekregen voor werknemers die maanden met een burn-out of depressie thuiszitten? Sommige werkgevers worden daar gek van en vinden ons sociaal systeem te gul.
"Mensen zijn geen robots. Iedereen heeft beperkingen en sterke punten. Als bedrijfsleider moet je erover waken dat je mensen niet structureel over hun grenzen gaan. En dat je ze op hun sterke punten uitspeelt. Als iemand erdoor zit, heb ik dat snel in de gaten. Vroeger kreeg ik het ziektebriefje in mijn handen en viel ik uit de lucht."

Wat met stilte op de werkvloer? Begrijpt u dat veel bedrijven kiezen voor open bureaulandschappen?
"Nee. Ik zou daar gek van worden. Bij ons zitten we maximaal met twee aan een bureau, en sommigen alleen. Het eiland is leuk op tv, maar in de praktijk werkt dat niet. Drie mensen die tegelijkertijd telefoneren en twee anderen die vlak bij je bureau staan te overleggen, zo kun je je toch niet concenteren?"

U hebt zonet perfect de sfeer geschetst op de gemiddelde krantenredactie.
"Dat is toch moordend voor de productiviteit? Dat constante geruis waarvoor mensen zich moeten afsluiten, mentaal kan dat niet gezond zijn, denk ik."

Onlangs stond in deze krant te lezen: 'Het leven is meer maandagochtend dan zaterdagavond.' Wat denkt de feestbarones van West-Vlaanderen daarvan?
"Eigenlijk moet je ervoor zorgen dat het elke dag minstens eventjes zaterdagavond is. Misschien niet met champagne en dansmuziek, maar je moet maken dat er elke dag iets fijns is. Een vriendin van me kreeg voor haar veertigste verjaardag een horloge. Op de onderkant stond 'Mijn beste moment' gegraveerd. Elke avond vroeg zij aan haar kinderen wat het beste moment van hun dag was. Dat vond ik een prachtig avondritueel. We hebben dat thuis overgenomen. Zo leer ik mijn kinderen om positief te denken. En het is minder tijdrovend dan verhaaltjes voorlezen."

Volgende week: auteur Herman Brusselmans.