Sinds het referendum van 23 juni zijn de gewone Britse omgangsvormen niet meer van toepassing

Of ik zin had, vroeg mijn vriend Julian laatst, om mee uit eten te gaan in een nieuw restaurant in Noord-Londen. Hij had nog wat mensen uitgenodigd. We zouden met een man of tien zijn. Hij noemde enkele namen waarvan ik me er een herinnerde van een vorig etentje. Bij die gelegenheid had de vrouw van de persoon in kwestie zich vreselijk zitten opwinden, omdat hij voor de brexit was en zij niet. Ik heb het aanbod afgewimpeld. Er is niet genoeg alcohol in de wereld om van zo'n avond iets gezelligs te maken.

Toen ik in Londen ging wonen, was Engeland verdeeld in links en rechts. Sinds het referendum van 23 juni is het VK gescheiden in mensen die voor en tegen de brexit zijn. Het eerste wat je je afvraagt als je iemand ontmoet is: is het een blijver of een uittreder (soms voorafgegaan door: waar heeft ze die handtas gekocht)?

Het referendum heeft alles verscherpt en uitvergroot. De gewone Britse omgangsvormen zijn niet meer van toepassing. Zo is, sinds de zomer, passie toegestaan. Nu gingen mijn Britse vrienden een stevig debat toch al niet uit de weg, maar de hartstocht was doorgaans van korte duur. De heftigste emoties verdwenen, als ze al niet gesmoord waren in drank, onder de saus van afstandelijkheid die Engelsen geneigd zijn overal overheen te gooien. Want wat er ook ter sprake kwam, de notie nergens iets persoonlijks van te vinden won altijd.

Niet meer. Het deksel is eraf. Sinds de brexit liggen de emoties, rauw en bloot, aan de oppervlakte. De beschaving is gekrompen, schreef Virginia Woolf in 1939 in haar dagboek aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. En zo voelde het op 24 juni 2016 ook. Maar liefst 48 procent van het land (de blijvers) verkeerde in rouw. "Dit is mijn land niet meer", zeiden onthutste vrienden die nog niet zo lang daarvoor, ronkend van optimisme, de Britse openheid en pragmatiek geroemd hadden. Een kennis, "verlamd door droefheid", kwam drie dagen de deur niet uit.

Sommigen uit mijn vriendenkring stemden voor de brexit. Zonder overdrijven mag ik vaststellen dat deze uittreders in het bezit zijn van een zonnig temperament en een superflexibele interpretatie van de realiteit. Ze kozen, zeggen ze, voor een vrijere, kansrijker toekomst. Een toekomst die elders ook wel nationale, economische zelfmoord genoemd wordt.

En natuurlijk, zeiden ze, was het nooit de bedoeling met hun stem Europeanen als ik te veroordelen tot een mogelijk tweederangs-staatsburgerschap. Dat had ik toch wel begrepen?

Met die mensen is de stilzwijgende afspraak gemaakt Europa te mijden. Als de dood. Zij hebben geen idee dat je je weleens aangesproken voelt als Britse politici zich met verachting uitspreken over "die Europeanen". Of als ministers suggereren dat bedrijven lijsten aanleggen van alle Europeanen in hun organisatie. Want jij bent geen echte buitenlander. Jij spreekt de taal, betaalt belasting, kent de kaart van de Londense metro bijna uit je hoofd en begrijpt het culinaire belang van chicken tikka masala. Kennissen aan wie ik minder gehecht ben, ontwijk ik. Het leven is te kort.

In de week voor het referendum werd de parlementariër Jo Cox doodgestoken door een neonazi uit haar kiesdistrict. Cox voerde campagne voor blijvend Europees lidmaatschap. Ze was een positieve denker die leefde bij de overtuiging dat er in multicultureel Engeland "meer is wat ons bindt dan wat ons verdeelt'.

En met dat in gedachten deed ik begin december uitnodigingen de deur uit voor een kerstborrel. Ook gericht aan degenen van wie ik weet dat ze brexiteers zijn. Als acceptatie de laatste fase van rouw is, dan heb ik hiermee het proces afgerond. We gaan het toch niet over de brexit hebben, hè? zei mijn (Britse) echtgenoot. Tuurlijk niet, zei ik. Mijn feest gaat zich voltrekken in de geest van Kerstmis. Vrede op aarde. Verdraagzaamheid en bisschopswijn voor alle uittreders van goede wil.

Hij moest eens weten.