‘Signalen van hoop’: of hoe vaccins ook in de echte wereld effectief blijken

Werkt een vaccin in de praktijk net zo goed als in grootschalige vaccinstudies? Jawel, zo leert een nieuw wetenschappelijk artikel over Israël, het land dat aan de wereldtop staat qua gevaccineerde inwoners.

“Signalen van hoop.” Die geruststellende kop verscheen recent boven een artikel in het vakblad Nature Reviews Immunology. Het gaat om een samenvatting van recente studies die inzoomen op de Israëlische vaccinatiecampagne. Het land begon op 20 december 2020 te prikken, meteen nadat de Amerikaanse medicijnenwaakhond FDA haar goedkeuring gaf aan het BioNTech/Pfizer-vaccin. En dat gaat met een rotvaart vooruit: vandaag is het land, met meer dan negen miljoen inwoners, internationaal koploper op vlak van vaccineren. Bijna 5,2 miljoen Israëli’s kregen al een eerste dosis en 4,3 miljoen mensen zijn er al volledig gevaccineerd.

Maar wat is nu de impact van die snelle, landelijke campagne? “Er is wat geduld nodig vooraleer het werkelijke effect van een massale vaccinatiecampagne duidelijk wordt”, concluderen Israëlische onderzoekers Smadar Shilo, Hagai Rossman en Eran Segal. Na ongeveer twee maanden pas begint het “reallife bewijs” zich op te stapelen. Ze illustreren dat aan de hand van grafieken: toont de ene figuur hoe vaccins in alle leeftijdsgroepen toenemen, dan zie je op de andere hoe de hospitalisaties na verloop van tijd duidelijk zakken.

Dalende hospitalisaties

Al zijn die dalende hospitalisaties niet alleen het gevolg van de vaccins: na een paar dagen in de campagne kondigde de Israëlische regering een lockdown af om een derde coronagolf te bezweren. Dat maakte het volgens de onderzoekers moeilijk om de precieze impact van de vaccinatie te berekenen. “Maar zelfs als je die lockdown buiten beschouwing laat, zie je nog een duidelijk effect van de vaccins”, zegt professor Geert Leroux-Roels van het Centrum voor Vaccinologie aan het UZ Gent. De bescherming van Pfizer/BioNTech komt ook volgens hem in de praktijk goed overeen met wat tijdens de gerandomiseerde fase 3-studie werd gezien. Zo wordt onder meer beschreven hoe er tot 92 procent bescherming wordt geboden zeven dagen na een tweede dosis Pfizer/BioNTech. “Die resultaten zijn uitstekend. Temeer omdat ook de Britse variant toen al de kop in Israël opstak”, aldus Leroux-Roels.

De vaccinatiecampagne in Israël loopt voor een deel gelijk met de Belgische. Ook daar zijn ze gestart met het vaccineren van mensen met een hoog risico op ernstige Covid-19. Zestigplussers en bewoners van woon-zorgcentra stonden vooraan in de rij, net als gezondheidspersoneel en mensen met ernstige comorbiditeit.

Toch zullen de curves in België voor hospitalisaties nooit zo steil naar beneden gaan als in Israël, meent Brecht Ingelbeen, epidemioloog bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen. “De situatie van Israël is toch heel uniek. Ze zijn niet alleen erg vroeg begonnen met vaccineren, ze maakten ook afspraken met Pfizer/BioNTech, waardoor ze voldoende vaccin aangeleverd kregen om de virusoverdracht af te remmen.” In ons land loopt het moeizamer. “De leveringen van vaccins gaan langzamer en het systeem om mensen uit te nodigen is ingewikkeld. Het contrast kan eigenlijk niet groter zijn. ”

Wat we uit de Israëlische vaccinatiestrategie kunnen meenemen, is: hoe ze daar tot het uiterste zijn gegaan om mensen te vaccineren. Centra waren er dag en nacht open, preregistratie werd overbodig en men trok zelfs in het weekend met vaccinkarren naar natuurparken. “Ik hoop dat die voorbeelden uitnodigen om ook hier over alternatieven na te denken. Niet iedereen zal na een uitnodiging netjes aan zo’n vaccinatiecentrum aanschuiven”, aldus Ingelbeen.

Hij wijst erop dat de vaccins in België “hun werk doen”, vooral onder de bewoners van woon-zorgcentra, die minder vaak gehospitaliseerd worden. Al besluit Ingelbeen dat we niet alleen op prikken moeten rekenen. “Israël bewijst: zelfs als je op topsnelheid vaccineert, dan nog kan het virus zich sneller verspreiden en kan je toch bijkomende maatregelen als een lockdown nodig hebben.”