'Seniele oude gek' sluit vrede met 'kleine raketman', maar wat is het akkoord waard?

En zo sloot de seniele oude gek vrede met de kleine raketman. Na alle beledigingen, bluf en dreigementen van nog geen jaar geleden tekenden de Amerikaanse president Trump en de Noord-Koreaanse dictator Kim in Singapore een intentieverklaring: de twee landen "gaan nieuwe betrekkingen aan" en gaan werken aan "blijvende en stabiele vrede" op het Koreaanse schiereiland.

"We hebben een speciale band ontwikkeld", zei Trump na afloop van de ontmoeting, in een hotel op het eiland Sentosa in Singapore. "We laten het verleden achter ons", zei Kim. Ze raakten elkaar aan, ze wandelden door een tuin, ze complimenteerden elkaar en Trump liet Kim zijn auto zien. Dit waren, hoe onwennig ook, twee mannen die met elkaar verder wilden, al was het maar omdat ze elkaar kunnen gebruiken: ze hebben ontdekt dat het maken van vrienden nog meer prestige kan opleveren dan het maken van vijanden

Complete denuclearisatie

Het velletje papier dat de twee mannen trots aan de camera's toonden, na een paar uur praten en een paar maanden vooroverleg, bevatte vier punten. Naast het streven naar vrede beloofde Noord-Korea ook "complete denuclearisatie van het Koreaanse schiereiland" en worden de stoffelijke resten van tijdens de Korea-oorlog gesneuvelde Amerikaanse soldaten gerepatrieerd. De Amerikanen beloofden in ruil daarvoor "veiligheidsgaranties" zodat Noord-Korea zich niet meer bedreigd zou hoeven te voelen.

Details bevat het akkoord niet, noch een tijdpad, noch een kader voor verdere stappen. Eigenlijk verandert er niet veel aan de situatie. De sancties blijven gewoon van kracht. Het document is niet meer dan een papieren bewijs van goede bedoelingen.

De twee landen gaan "heel snel, heel heel snel" verder met het proces, zei Trump na afloop. Ook zei hij te verwachten dat er snel een vervolgafspraak komt. Maar de woorden die de Amerikanen vooraf zo belangrijk vonden, schitteren door afwezigheid. Van de geëiste "complete, controleerbare en onomkeerbare" ontmanteling van het Noord-Koreaanse kernwapenprogramma is geen sprake. Het enige wat het akkoord erover zegt, is dat het bevestigt wat er eerder over is gezegd, in een verklaring die eind april al is opgesteld door Kim en de Zuid-Koreaanse president Moon Jae-in. En dat is slechts een vage toezegging.

Daarmee stelt het akkoord op papier even weinig voor als eerdere akkoorden uit de jaren 90 en de jaren 2000. Ook daarin deed Noord-Korea mooi klinkende beloften over het ontmantelen van zijn nucleaire machinerie, beloften waaraan het zich vervolgens niet hield. "Noord-Korea zal consequente stappen nemen om de Gezamenlijke Verklaring te implementeren over de Denuclearisatie van het Koreaanse Schiereiland", staat er bijvoorbeeld in een akkoord uit oktober 1994. De woorden hadden zo in het akkoord van Singapore kunnen staan.

Sceptici zien deze mislukkingen als bewijs dat de overeenkomst tussen Trump en Kim niets voorstelt. Wat toen niet werkte, werkt nu ook niet, is de redenering. Kim heeft concessies afgedwongen, prestige gekregen en zal vervolgens gewoon zijn gang blijven gaan, is de kritiek.

Lees ook het standpunt van Maarten Rabaey: Na de Trump-show moeten nu echte akkoorden volgen

Moorddadig

Maar behalve overeenkomsten zijn er ook grote verschillen met de jaren 90. De Noord-Koreaanse leider is anders, de historische setting is anders, de nucleaire risico's zijn groter en de (veel zwaardere) sancties zijn nog altijd van kracht. Het zijn factoren waarvan de uitwerking onbekend is, maar het is te simpel om te veronderstellen dat een vaag akkoord altijd tot desastreuze uitkomsten leidt.

Allereerst is daar Kim Jong-un, en niet zijn vader. Hoe despotisch en moorddadig hij ook is, hij heeft op deze top stappen gezet die zijn vader nooit durfde te zetten. Hij heeft zijn veilige vaderland verlaten en iets gezien en gevoeld van een wereld die ook mogelijk is - waarna hij, via de staatsmedia, aan zijn volk vertelde dat er "een nieuw tijdperk is aangebroken", een tijdperk waarin Amerika de vijand niet meer is. Daarmee heeft hij het akkoord massa gegeven: als hij wil terugdraaien, zal het hele land weer mee moeten draaien.

De setting in Singapore kan daarbij ook helpen. Natuurlijk werkte alle aandacht statusverhogend. Dat is goed voor propagandadoeleinden, maar kan ook de andere kant op werken. Kijk hoe Kim glimmend door Singapore liep - misschien gaat hij zich gedragen naar de verwachtingen die hij heeft gewekt. Misschien dat vreemde ogen dwingen, ook als het om een wrede dictator gaat.

De derde verandering is dat Noord-Korea veel verder is in zijn nucleaire ontwikkeling dan twee decennia geleden. Het risico van desastreuze escalatie is veel groter dan destijds. Kim is meedogenloos, maar niet gek. In de Koude Oorlog kwamen de kernmachten tot een balans van wederzijds gegarandeerde vernietiging, een op de ratio gebouwd evenwicht dat de spanning uit de lucht haalde terwijl de raketten bleven bestaan. Het is niet onmogelijk dat de ontmoeting tussen Trump en Kim tot een vergelijkbaar evenwicht leidt.

Maar de implementatie van de dinsdag opgeschreven mooie bedoelingen kan ook nog steeds heel goed uitlopen op een deceptie. De door Trump aangekondigde vervolgonderhandelingen zouden de nu gestabiliseerde verhoudingen zo weer aan het wankelen kunnen brengen.

Ik vertrouw Kim, zei Trump gisteren steeds, als hem werd gevraagd waarom hij geen hardere afspraken had gemaakt. "Ik denk echt dat hij deze dingen gaat doen." Maar zelfs hij moest erkennen dat hij het mis kan hebben. "Misschien dat ik hier over zes maanden sta en moet toegeven dat ik het mis had. Al weet ik niet of ik dat ooit zal toegeven. Ik vind wel een of ander excuus."