Sector aan de grond: waarom de zakenvlucht niet snel zal terugkeren

Vergaderen in Londen City, prospecteren in Shenzhen of brainstormen in New York? Die vlieger gaat in de toekomst niet langer op, zo blijkt uit een rondvraag van deze krant. ‘De markt voor zakenreizen komt niet meer terug zoals voorheen.’

Het zakelijk vliegverkeer stortte vorig jaar helemaal in. De opmars van het coronavirus hield de vliegtuigen aan de grond. Maar nu de samenleving en de economie weer op gang komen, komt ook het moment dichterbij dat werknemers en managers weer onbezorgd op het vliegtuig kunnen stappen. Alleen, dat gaan ze niet doen. Of toch een flink pak minder dan voorheen. Dat leert een rondvraag van De Morgen bij tal van grote ondernemingen die ook actief zijn buiten de landsgrenzen. Haast zonder uitzondering zeggen ze allen dat hun werknemers minder vaak een vliegtuig zullen nemen.

“Vergaderen op afstand is het nieuwe normaal geworden en zakelijke reizen waren het afgelopen jaar niet mogelijk. Ook postcorona denken we dat zakenreizen veel minder frequent zullen zijn dan voorheen, naar schatting een daling met 50 procent. Ze worden voorbehouden voor die ontmoetingen die een verplaatsing echt noodzakelijk maken en waar elkaar live zien een grote meerwaarde heeft.” Hilde Junius, woordvoerster van BNP Paribas Fortis, vat hiermee kernachtig samen wat de algemene teneur is in de bestuurskamers van de Belgiës grootste bedrijven.

Ook de consultants van PwC België zullen minder vaak op een vlucht te spotten zijn, zo blijkt. “De Covid-19-pandemie heeft ons geleerd anders te werken, zowel in België als in de rest van de wereld, vooral op het vlak van verplaatsingen”, zegt voorzitter Axel Smits. “Het is onze bedoeling om de goede nieuwe gewoonten te behouden, wat op zijn beurt het aantal zakenreizen in de toekomst zou moeten verminderen.” Die ‘goede nieuwe gewoonten’ slaan op het gunstig effect dat het minder reizen heeft gehad “op het milieu en op het evenwicht tussen werk en privéleven van onze mensen”.

KBC blijft zeker tot na de zomer nog zijn restrictieve business travel policy hanteren, zegt woordvoerder Stef Leunens. “In de komende weken werken we een nieuwe policy uit, die uiteraard rekening zal houden met de gewijzigde maatschappelijke omstandigheden en verwachtingen.” Eenzelfde geluid bij Telenet, waar ook nog geen concreet nieuw beleid werd ontwikkeld. “In de komende maanden zal dit wel meegenomen worden in het verdere beleid rond het nieuwe werken”, zegt Isabelle Geeraerts.

Bij Proximus geloven ze niet zozeer in het aanpassen van de policy zelf als wel in een eerder natuurlijk verloop. “We gaan dus na corona niet anders of structureel minder zakenreizen toelaten. Uiteraard is telewerk een belangrijke en blijvende evolutie, waardoor zakenreizen op een eerder automatische manier minder vaak zullen voorkomen.”

Het is een opvallende vaststelling eigenlijk. Voor de pandemie waren internationale zakenreizen wereldwijd goed voor een jaarlijkse uitgave van – hou u vast – 1.294 miljard dollar. Daarin zitten vervoer, hotels en hospitality. Een uitgave die overigens jaar na jaar toenam. Waarom zijn bedrijven bereid deze kosten op zich te nemen, terwijl technologieën zoals Skype, FaceTime of Zoom al bijna tien jaar op grote schaal beschikbaar zijn? Was er echt een pandemie voor nodig om tot dat inzicht te komen?

Pascal Stuyve heeft als voorzitter van BATM (​Belgian Association of Travel Management) de vinger aan de pols bij het hele ecosysteem rond zakenreizen. “Ja, de technologie was er, maar het gebruik en de efficiëntie ervan was niet als vandaag.” Bedrijven keken naar zakenreizen als een kost, met een doel voor ogen. Een opportuniteit om zaken te doen. En die markt fluctueert mee op de conjunctuurgolven van de economie, weet Struyve. “Na 9/11 of na de financiële crisis zagen we een enorme dip in het aantal zakenreizen. Maar die dip was kortstondig en zodra de economie weer opbloeide, kwam ook de zakenreiziger terug.”

Vandaag liggen de kaarten anders, want door de langdurige pandemie hebben bedrijven en organisaties zich wel moeten aanpassen. “De markt voor zakenreizen is vorig jaar ingestort en komt echt niet meer terug zoals voorheen. Alle prognoses wijzen uit dat we de eerstkomende vijf jaar niet tot op het niveau van 2019 zullen komen.”

Geen binnenlandse markt

“Het toeval is dat je mij in Berlijn treft, voor de presentatie van een digitaal event”, zegt Marie-Laure Vanwanseele van netbeheerder Elia. “We zijn het enerzijds gewoon om samen te werken via de digitale weg, maar merken dat fysieke contacten absoluut nuttig en nodig blijven. We zoeken dus naar een gezond evenwicht.”

Grote kans dat videovergaderingen een deel van de zakenreizen blijvend vervangen. Ook kostenbesparingen van bedrijven en de impact van luchtvaart op het klimaat kunnen een rem zetten op het herstel van het aantal zakenreizen, schrijft kredietbeoordelaar Moody’s in een rapport over de luchtvaartsector. Moody’s acht het onwaarschijnlijk dat die voor 2024 volledig is hersteld van de coronacrisis. “Ongeveer 20 tot 25 procent van de zakenreizen betreft het ontmoeten van mensen uit hetzelfde bedrijf. Deze trips lopen het grootste risico om te worden geschrapt”, zegt Moody’s.

Iets wat Jean François De Mol onderschrijft. “Op wereldniveau zitten we nu ongeveer op een kwart van het niveau van vóór de pandemie, nadat het op het hoogtepunt van de pandemie tot 99 procent onder het budget was gedaald”, zegt De Mol. Hij is senior director bij BCD Travel, met een wereldwijde omzet van 27,5 miljard dollar de nummer twee in de markt van de leveranciers van internationaal zakelijk reisbeheer. “Het zakenverkeer herstelt zich langzaam nu steeds meer mensen toegang hebben tot een doeltreffend vaccin, de belangrijkste katalysator voor de hervatting van zakenreizen.”

België staat momenteel op 16 procent van het niveau van voor de pandemie. Bij Brussels Airlines, dat zowat 30 procent van zijn omzet bij de zakenreizigers haalt, hopen ze snel de bladzijde te kunnen omslaan. American Express Global Business Travel (GBT), het grootste zakenreisconcern ter wereld, draait vandaag op zo’n 10 procent van de normale werking. Voor corona boekte het concern een omzet van 28,4 miljard euro. Paul Revel, senior manager global communications, merkt op dat het herstel van de markt zich vooral afspeelt in de Verenigde Staten en Azië. De reden? Ze hebben een sterke binnenlandse markt, die in onze contreien ontbreekt. Onze Belgische zakenreizigers boeken vooral langeafstandreizen. En deze zijn fors teruggeschroefd, tot de hoogst noodzakelijke.

Digitale omarmd

Alleen, hoe definieer je ‘hoogstnoodzakelijk’? Struyve van BATM vindt de term verkeerd. “Zakenreizen doet niemand voor zijn plezier, het is dus bijna altijd noodzakelijk. Daarom is de Engelse term purpose beter. Welk doel dient de zakenreis?”

Axel Smits: “We hebben bij PwC altijd alleen gereisd als het noodzakelijk was. Maar ons idee over wat dat is, is wel behoorlijk gewijzigd. Overleg kan heel vaak digitaal.” Ook BNP Paribas Fortis heeft het digitale omarmd, zo blijkt. “Wat eerst een beperking leek, bleek op vele vlakken een meerwaarde te bieden”, zegt Junius. “Er is de tijdwinst, een drastische beperking van de woon-werkverplaatsingen, een kleinere ecologische voetafdruk en een beter budgetbeheer.” Wie bij de bank alsnog een buitenlandse trip als essentieel beschouwt, kan dat, mits het akkoord van een directielid. “De betrokken medewerkers wordt evenwel gevraagd de voorkeur te geven aan digitale communicatiemiddelen voor hun relaties met de andere entiteiten van de groep.”

Hanne Poppe zegt dat Colruyt ‘geen reiscultuur heeft’. “We maken alleen zakelijke verplaatsingen die nodig zijn en die face-to-facecontact vereisen. Een voorbeeld is het bezoeken van productievestigingen van leveranciers.” Diezelfde strategie hanteert Delhaize. Roel Dekelver: “Het is duidelijk dat de voordelen van digitale communicatie ervoor zorgen dat bepaalde fysieke verplaatsingen minder noodzakelijk zullen zijn. Maar tegelijkertijd blijven verplaatsingen naar leveranciers wel broodnodig om te kijken hoe producten worden gemaakt of geteeld.”

De moedergroep Ahold Delhaize heeft onlangs wel haar reisbeleid bijgewerkt. “Reizen en live vergaderen zijn in principe weer toegestaan. Maar er wordt aangeraden om de digitale opties als eerste keuze te blijven gebruiken om met elkaar en externe partners af te spreken, omwille van veiligheidsoverwegingen, onze CO₂-voetafdruk en de algemene impact op het milieu”, klinkt het.

Soms kan het niet anders

En wat met technici die machines over de hele wereld moeten installeren?

“Het voorbije jaar lag het meeste stil”, zegt Frederic Dryhoel van weefmachineproducent Picanol. “Ja, ook voor de hele ploeg van monteurs die wereldwijd weefmachines moeten installeren, of technici die naar Ieper komen voor opleidingen.” Als je weet dat de weefmachines van Picanol in meer dan honderd landen staan, dan is internationaal zakenverkeer een vast gegeven. Alleen zal ook dat dus in de toekomst veranderen.

“Zoals de zaken er nu voor staan zullen we wat selectiever blijven met reizen. Voor grote of strategische contracten zal natuurlijk een face-to-facecontact aangewezen blijven. Maar het is wel duidelijk dat als gevolg van de pandemie ook klanten nu een stuk opener staan voor Teams en dergelijke, terwijl dit vroeger eigenlijk meestal geen optie was.”

Vorig jaar heeft Picanol, met dank aan Covid-19 overigens, een primeur beleefd. Een gloednieuwe weefmachine werd voor het eerst in de geschiedenis van het bedrijf virtueel aan de internationale klanten voorgesteld. “Ook dit jaar zetten we trouwens verder in op virtuele sessies. Onze marketingmix wordt er wat rijker door, maar ook complexer.”

Bij het grootste Belgische bedrijf, multinational AB InBev, gaan ze wel gewoon terug naar de oude manier van werken. Laure Stuyck: “Zoom was toen al goed ingeburgerd, aangezien wij als wereldspeler in heel veel landen actief zijn. Dus dat was en blijft een mix van Zoom en reizen.” Omdat het voor bepaalde momenten belangrijk is en het in het DNA van het bedrijf zit, volgens Stuyck. “Het is onze missie als bedrijf om mensen samen te brengen en dat geldt ook, als de job dat vraagt, voor ons eigen personeel. We geloven ook in het belang van elkaar regelmatig face to face te ontmoeten.”