Groen-schepen Tine Heyse in Gent en Aalsters burgemeester Christoph d’Haese (N-VA) werden onlangs met de dood bedreigd. Maar het zijn niet enkel politici en advocaten, ook cartoonisten of slagers maken het mee. ‘We komen u kelen.’
Anuna De Wever, klimaatjongere : ‘Schattige oude opaatjes wensen mij dood’
“De doodsbedreiging is een bijna constante realiteit in mijn leven. Ik ben in amper drie weken tijd een Bekende Vlaming geworden. Het was duidelijk dat er veel fans maar ook haters waren en meteen heb ik moeten leren omgaan met dreigementen, zowel op straat als op sociale media.
“Het frappante is dat er nogal wat mensen zijn die hun boodschap dat ze mijn keel zullen komen oversnijden niet anonimiseren. Ze doen het met naam en toenaam. Dan zie ik een foto van een schattig opaatje die aan mij schrijft dat hij mij wil afmaken. Eerlijk? Daar kan ik niet bij.
“Voor mij is het duidelijk dat de sociale media ervoor hebben gezorgd dat doodsbedreigingen vaker worden geuit. Haatboodschappen zijn sociaal aanvaardbaar geworden. Na de verkiezingen zagen we echt een piek. Sommigen zeggen: ‘Ze menen dat niet’, maar dat is al te makkelijk. Die boodschappen komen echt binnen.
“Gelukkig ben ik nauwelijks nog bezig met sociale media. De enige keer dat ik echt bang was, was op Pukkelpop, toen ik fysiek bedreigd werd. Ook krijgen wij thuis geregeld brieven waarin doodsbedreigingen staan. Dat is angstaanjagender dan tweets, omdat ze dan weten waar je woont.
“Wij zijn een zestal keer naar de politie gestapt met zulke doodsbedreigingen, maar dat is telkens geseponeerd. Als ik op straat loop, denk ik er soms aan, maar ik ben te zeer geconcentreerd op mijn doel om mij te laten overmannen door angst. Ik heb wel een tijdje een pet gedragen om minder herkenbaar te zijn. En ik zie hoe schadelijk die bedreigingen kunnen zijn bij sommige andere jonge klimaatactivisten die er angstig door worden.”
Dyab Abou Jahjah, publicist: ‘Na een tijd had ik een hele stapel doodsbedreigingen. Soms met poeder bij’
“Mijn eerste doodsbedreiging dateert van 2000, toen ik de Arabisch-Europese Liga oprichtte om een stem te geven aan de Arabische gemeenschap. Ik was jong, bevlogen en roekeloos. Ook had ik geen vrouw of kinderen. Dus ik was maar heel even onder de indruk van die brief waarin iemand schreef dat hij me zou komen afmaken.
“Na een paar jaar had ik thuis een hele stapel van die brieven met doodsbedreigingen. Soms zat er poeder bij. Verschillende keren ben ik naar de politie gestapt, maar er is nooit echt iets mee gebeurd. ‘De wijkagent zal wat vaker voorbij uw deur fietsen’, zei een agent me eens. Ik kreeg de boodschap dat ik het zelf zocht.
“Eén keer sprak een politieman mij nadien buiten aan. Hij excuseerde zich voor zijn collega’s en adviseerde me maatregelen te nemen. Daarop omringde ik me met bodyguards. Dat waren gewoon mijn meest macho vrienden die een haag rond me vormden. Ik voelde me veiliger, al was het theater. Die gasten hadden geen wapens, waren niet getraind. In 2005 ben ik van Vlaanderen naar Brussel verhuisd omdat het me te veel werd. Hier herkennen mensen mij nauwelijks.
“De enige keer dat een klacht ernstig is genomen, is toen ik doodsbedreigingen kreeg van de extreemrechtse groepering Bloed, Bodem, Eer en Trouw (BBET), getrainde paramilitairen bij wie wapens zijn gevonden. Filip Dewinter (Vlaams Belang, BDB/LB) en ik stonden op hun hitlist. Hun leider kreeg in 2014 celstraf. Toen hij onlangs vrijkwam, was ik toch nerveus.
“Ik heb nu wel een vrouw en kinderen. Dat ik hen die doodsbedreigingen niet wil aandoen, is een van de redenen waarom ik vandaag niet meer op de voorgrond treed als activist.”
Ruben L. Oppenheimer, NRC-cartoonist : ‘Ik denk nu twee keer na voor ik een tv-optreden doe’
“Ik teken 750 politieke cartoons per jaar en iedereen passeert de revue. Haatboodschappen en doodsbedreigingen zijn voor mij als een virus dat af en toe hevig opflakkert. De meeste doodsbedreigingen krijg ik uit Turkse hoek, telkens als ik een cartoon over Erdogan maak. In Turkije zou ik waarschijnlijk meteen in de cel terechtkomen. Een tijdje geleden adviseerde de politie me op basis van zulke bedreigingen in Spanje te blijven, waar ik toen was. Af en toe is de politie al bij mij thuis moeten komen om met hun blauwe handschoentjes die brieven te checken.
“Dat mijn werk heftige reacties uitlokt, aanvaard ik. Maar wanneer iemand mij of anderen met fysiek geweld bedreigt, dan doe ik altijd aangifte. Vorig jaar deed ik dat toen een lezer op een tekening van de (Nederlandse politicus, BDB/LB) Thierry Baudet reageerde met een oproep hem van kant te maken.
“Doorgaans kan de politie niet veel doen. Als ik naam, woonplaats en foto van de bedreiger geef, dan moeten zij nagaan of die te koppelen zijn aan het Facebook-profiel. Daarvoor hebben ze metagegevens van het bedrijf nodig. Doorgaans hoor je daar dan niets meer van.
“Ik ben niet bang, wel voorzichtiger. Tv-optredens doe ik bijna niet meer. Maar ik weiger een pseudoniem aan te nemen. Dat is een zwaktebod. Sommige collega’s doen het wel of ze tekenen niet meer over sommige onderwerpen nu doodsbedreigingen couranter zijn. Dat komt door de sociale media. Iedereen zit in de eigen bubbel en wordt veel minder geconfronteerd met andere meningen. Als dat dan per toeval wel gebeurt, schieten sommigen meteen met scherp richting de andere bubbel.”
Sven Mary, advocaat: ‘Ik nam omwegen naar huis’
“Op mijn kantoor komen af en toe haatmails en bedreigingen aan. Het gebeurt altijd wanneer ik een zogenaamde volksvijand nummer één verdedig. Er was bijvoorbeeld een voorspelbare piek toen ik de advocaat was van Salah Abdeslam.
“Maar de ene bedreiging is de andere niet, ik deel ze onder in categorieën. De vele haatmails zijn niet belangrijk. Mails en brieven waarin mensen schrijven dat ze je zullen ombrengen, zijn ernstiger. Vaak staat er nooit een naam bij, dus je kunt er weinig tegen beginnen.
“Het ergst is de doodsbedreiging in een brief die je thuis in de bus krijgt. Dat maakte ik mee toen ik Abdeslam verdedigde. Dat is heel akelig, want het wil zeggen dat iemand mijn adres had gevonden en die brief in mijn bus was komen stoppen. Ik woon afgelegen en weinig mensen kennen mijn adres. Ook stonden de namen van mijn twee dochters in die brief, en die zijn niet bekend bij het brede publiek. De schrijver zou hen en mij kelen, zo klonk het.
“Ik ben geen doetje, maar zoiets verandert je leven. Het werkt in op je gemoed. Mijn beschermingsreflex tegenover mijn dochters nam enorm toe. En ik werd paranoïde, ging overal verdachten zien. Was het iemand die ik kende?
“Dat ik afgelegen woon, betekent ook dat iemand die mij daar opwacht mij iets kan aandoen zonder dat het snel geweten is. Daarom nam ik soms een andere route naar huis. En ik legde een klacht neer. Dat werd au sérieux genomen. Zo heb ik een tijdje bescherming gekregen. Maar de auteur van die brief is niet gevonden. DNA-tests en vingerafdrukken leverden niets op.”
Erwin Mertens, slager: ‘Ja, ik lag daarvan wakker’
“Ik herinner me dat ik ’s ochtends mijn computer aanzette en dat mijn slagerij die nacht op Facebook 60 slechte recensies had gekregen, met walgelijke dierenfilmpjes erbij. De dag daarna waren het er al 120. Zo is het begonnen.
“Daarna kwamen de doodsbedreigingen via Facebook, per mail en per brief. Ze zeiden dat ze me zouden vermoorden zoals ik de dieren zou behandelen. Ik kan nochtans geen varken slachten, ik ben een slager. Ik kan niet meer precies zeggen hoe vaak ik bedreigd ben. Het is al twee jaar geleden en ik heb dat wat verdrongen.
“Het is akelig, ja. Ik heb gevloekt op die bende onnozelaars. Ik wist niet of ik het aan mijn vrouw moest vertellen, ik wou haar niet ongerust maken. In die periode werden in Frankrijk vitrines van slagerijen ingeslagen, of kregen beenhouwers nepbloed over zich heen. Daar heb ik vooral van wakker gelegen. Je moet maar één zot hebben die stoer wil doen.
“Uiteindelijk heb ik een klacht ingediend bij de politie, maar daar is nooit iets van gekomen. Wat had je gedacht? Wel heb ik toestemming gekregen om camera’s voor mijn zaak te plaatsen.
“Ik snapte niet waaraan ik dat verdiend had: ik ben geliefd in mijn sector en ik sta altijd voor iedereen klaar. Het is een gebrek aan normen, zeker? Mensen die zich daar mee bezighouden hebben alleszins meer tijd dan ik, en een ongelukkig leven.
“Ik heb ook eens een drol in mijn brievenbus gevonden, ingepakt in zo’n piepschuimbakje van de Delhaize waar volgens het etiket eerst biefstuk in zat. Dat vond ik zo absurd: hoe komt een veganist er op om een stuk dood dier te kopen, enkel om in de verpakking een kakske te steken? Ja, soms moet je er de humor van inzien.”
Darya Safai, N-VA-politica : ‘Radicale mannen stapten mijn tandartsenpraktijk binnen’
“De eerste keer dat ik bedreigd werd, was in de Iraanse gevangenis. Dat was in 1999, ik was opgepakt omdat ik opkwam voor vrouwenrechten en vrijheid. Later werd ik geïntimideerd toen ik actie voerde in sportstadions over heel de wereld, omdat Iraanse vrouwen in hun eigen land niet welkom zijn bij sportwedstrijden. Je vindt makkelijk een foto van mij online, tijdens een volleybalmatch op de Olympische Spelen van Rio in 2016: ik had een spandoek bij, achter mij zitten twee mannen van het regime kwaad te kijken. Ze hebben me de lelijkste dingen gezegd en me bedreigd: dat ze me kapot zouden maken.
“In België begon het toen ik opiniestukken publiceerde tegen de onderdrukking van vrouwen door religie. Via sociale media stuurde mensen mij doodsbedreigingen, er zijn zelfs ooit radicale mannen mijn tandartsenpraktijk binnengestapt met de boodschap dat ik daarmee moest stoppen.
“Ik heb nog nooit een klacht ingediend. Het is niet normaal, maar het hoort er voor sommigen blijkbaar bij. Ik vind het wel belangrijk om erover te praten, want niet iedereen kan die intimidatie verdragen. Het maakt me vooral triest dat er nog steeds mensen zo reageren op iets dat evident zou moeten zijn, namelijk vrijheid en gelijkwaardigheid voor vrouwen. Bang ben ik niet: die bedreigingen sterken mij net in mijn overtuiging dat ik in vrijheid wil leven. Anders ben je evengoed dood. Maar ik ben ook een moeder en het zou zonde zijn mocht het echt mis lopen.
“Hier mogen we van geluk spreken dat dat we in een democratie leven, dat we in alle vrijheid onze mening kunnen uiten. Ik begrijp niet dat sommige mensen dat teniet doen door anderen met de dood te bedreigen.”
Maarten Boudry, filosoof: ‘De vele haatboodschappen raken me meer dan die ene doodsbedreiging’
“Een tijd geleden kreeg ik een doodsbedreiging op Twitter, een reactie op een opiniestuk. Ik ben vergeten waarover het ging. Hoe dan ook, ik moest volgens die man als een rat de strot overgesneden worden. Ik postte er een screenshot van en vroeg wie deze man kende, maar deed geen aangifte.
“Een collega aan de universiteit, een psycholoog, was bezorgder. Hij tagde de federale politie bij dat screenshot. Daardoor is de politie bij die man thuis langsgegaan om hem te waarschuwen. Ik heb nooit bang rondgelopen. Volgens mij gaan mensen die je echt willen omleggen dat niet vooraf meedelen.
“Waar ik veel meer van wakker lig, zijn de haatberichten. Het gaat van scheldpartijen tot geweldfantasieën, zowel van alt-right als van extreemlinks. Toen ik een artikel publiceerde over het verleden van de PVDA, kreeg ik een enorme lading agressie uit extreemlinkse hoek over me heen.
“Psychisch weegt dat zwaarder dan die ene doodsbedreiging. Zeker als ik merk dat er mensen bij zijn die collega’s of vrienden van vrienden zijn. Mijn meningen ga ik niet afzwakken. Publicaties over gevoelige kwesties laat ik wel eerst lezen door een expert met wie ik een professionele vertrouwensband heb.
“Ik denk niet dat sociale media de mens meer doen neigen tot haten en bedreigen. Wel maken ze het veel makkelijker om zo’n impulsieve reacties meteen te delen. En haat verspreidt zich sneller, waardoor het harder opvalt. Zelf wil ik soms ook meteen snoeihard terugslaan, al probeer ik nooit op de man of vrouw spelen. Dan bewaar ik mijn tweet als concept en slaap ik er een nachtje over. De volgende ochtend is het meestal bekoeld.”
Rémy Bonny LGBTI-activist: ‘Gelukkig ben ik een Belg’
“Twee jaar geleden dreigde iemand er in een Instagram-bericht mee mijn hoofd af te hakken. Ik had in het holebi- en transgendermagazine ZiZo een kritisch stuk geschreven over de behandeling van homoseksuelen en transgenders in Armenië.
“In het bericht stond: ‘Waarom ga je niet naar Saudi-Arabië om homo’s te verdedigen? Ben je bang dat je kop eraf gesneden wordt? Ook in België ben je niet veilig. Ik heb mijn Armeense vrienden gevraagd om je te zoeken.’
“Het was erg schrikken en ik diende een klacht in. Maar door gebrek aan informatie over de identiteit van de auteur, is de klacht geseponeerd. Ik ben nooit echt bang geweest. Het heeft me net meer gemotiveerd in de strijd tegen homofoob geweld. Met andere LGBTI-activisten ben ik nu een ngo aan het opzetten om dat toenemende fenomeen in kaart te brengen en aan te klagen.
“Door mijn vele contacten met andere activisten in Rusland, Hongarije en Georgië, weet ik dat ik van geluk mag spreken dat ik een Belg ben. Ook hier neemt homofoob geweld toe, maar daar is het veel erger. Recentelijk is een Russische LGBTI-activiste vermoord.
“In die landen word ik steevast gevolgd. Mijn locatie geef ik altijd door aan vrienden, familie en bevriende diplomaten. Ik heb een gevaarcode die alleen zij kennen en communiceer enkel via geëncrypteerde kanalen.
“Haatberichten krijg ik vaak, doorgaans van trollen waar homofobe organisaties achter zitten. Door sociale media verspreidt haat zich meer, maar het is het discours van politici zoals Trump, Orbán en Francken dat aanzet om steeds agressiever uit de hoek te komen, tot en met doodsbedreigingen.”
