Saoedische vrouwenrechtenactiviste Loujain al-Hathloul vrijgelaten

Al-Hathloul heeft actie gevoerd voor het recht van vrouwen om auto te rijden en tegen het systeem van mannelijke voogdijschap. In mei 2018 werd zij gearresteerd, samen met vier andere vrouwenactivisten en enkele mannelijke medestanders. Een maand later werd het verbod voor vrouwen om auto te rijden opgeheven.

Waarschijnlijk waren de arrestaties mede bedoeld om te voorkomen dat de activisten de opheffing van het rijverbod als hun succes zouden claimen. Alle eer moest gaan naar kroonprins Mohammad bin Salman, die internationaal graag als hervormer te boek staat.

Marteling

Volgens haar familie werd Al-Hathloul in de gevangenis veelvuldig gemarteld, net als andere gedetineerde activisten. Elektroshocks, waterboarding, stokslagen op de voetzolen en zweepslagen behoorden tot de methoden. Ook zou ze door gemaskerde mannen seksueel zijn mishandeld en bedreigd met verkrachting.

In 2018 meldden haar ouders na een bezoek aan de gevangenis dat hun dochter oncontroleerbaar trilde. Haar benen waren bont en blauw en ze kon nauwelijks staan of zitten. Enkele malen ging ze in hongerstaking.

Al-Hathloul kreeg een aanbod van strafvermindering als ze haar aantijgingen van marteling zou intrekken. Dat weigerde ze. Dinsdag verwierp een rechtbank haar klacht over marteling. ‘Loujain is thuis’, twitterde haar zus Lina woensdag, met een foto van een lachende Loujain.

Een rechter veroordeelde de vrouw in december tot vijf jaar en acht maanden gevangenisstraf met aftrek van bijna drie jaar voorarrest. De resterende straf werd grotendeels omgezet in voorwaardelijk. Dat deel blijft drie jaar staan. Ook mag ze vijf jaar lang niet het land verlaten.

Internationaal gelauwerd

Al-Hathloul is internationaal gelauwerd. In 2019 kreeg ze de Freedom to Write Award van PEN America. Datzelfde jaar stond ze in de lijst van Time van ‘Honderd meest invloedrijke personen’. Tweemaal werd ze genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede. Dit jaar staat ze op de shortlist van de Vaclav Havel Mensenrechtenprijs. De winnaar wordt op 21 april bekendgemaakt.

Sinds de golf van arrestaties drie jaar geleden staat het activisme in Saoedi-Arabië op een laag pitje. De schrik zit er goed in. “De meeste prominente mensen zitten vast”, zegt Annemarie van Geel, auteur van Hakken in het zand, een boek over de vrouwen in Saoedi-Arabië. “Mensen durven het gewoon niet meer aan. Ook familieleden zijn onder druk gezet.”

Zo’n tien jaar geleden, toen de acties van vrouwen op gang kwamen, was er meer speelruimte. “De vrouwen waren zich erg bewust van de rode lijnen, hoe je er tegenaan kon duwen en hoe je er wel of niet overheen kon gaan. Nu worden activisten in kranten weggezet als ‘verraders’. Daarmee worden vrouwen vogelvrij verklaard.”

Geen garanties

Of ook andere gevangen vrouwen spoedig vrijgelaten zullen worden is niet duidelijk. Mousa al-Sada, de zoon van de gedetineerde Nassima al-Sada (42), ziet wel “licht aan het eind van de tunnel”, zegt hij tegen de Volkskrant, maar of vrijlating van zijn moeder aanstaande is durft hij nauwelijks te hopen. “Garanties bestaan niet in Saoedi-Arabië.”

De 27-jarige Mousa verblijft sinds 2019 in Nederland, waar hij asiel heeft aangevraagd. Hij studeert aan de Universiteit van Amsterdam. De twee andere kinderen en de echtgenoot van Nassima al-Sada zijn in Saoedi-Arabië.

Ook de echtgenoot van Loujain al-Hathloul, de stand-up comedian en scriptschrijver Fahad Albutairi, zit gevangen. In maart 2018 werd hij ontvoerd vanuit Jordanië. In 2013 maakte hij furore met de videoclip No Woman, No Drive, een pastiche van No Woman, No Cry van Bob Marley.