Russische duikboten bedreigen onderzeese internetkabels

De grote aandacht voor de datakabels, die voor internetverbinding en communicatie zorgen tussen het Europese en Amerikaanse continent, lijkt alvast niet onschuldig. Als Rusland die kabels kan controleren, heeft president Vladimir Poetin een nieuw, krachtig wapen in handen. Zoals de Chinese krijgsheer Sun Tzu tweeduizend jaar geleden al wist: de hoogste kunst van het oorlogvoeren is de vijand verslaan zonder te vechten. Via het internet kan dat.

“We merken meer Russische activiteit dan ooit in de buurt van de onderzeese kabels”, waarschuwt de Amerikaanse admiraal Andrew Lennon in de krant The Washington Post. Hij is de commandant van de NAVO-duikbotenmacht. "Rusland blijkt heel erg geïnteresseerd in onze infrastructuur. Sinds de Koude Oorlog zijn er nooit zoveel Russische duikboten uitgestuurd naar de Atlantische Oceaan." Een vaststelling die officieel bevestigd wordt door Rusland.

^{(lees verder onder de infografiek)}

Aanlokkelijk doelwit

Lennon wil voorlopig niet vertellen of Rusland al daadwerkelijk met de onderzeese kabels heeft geknoeid, maar geeft wel een aantal hints in die richting. "Het land beschikt over duikboten die zijn uitgerust voor de diepzee, waaronder een kernduikboot die is omgebouwd tot een moederschip voor kleinere duikboten. We weten dat die kleine toestellen ontworpen zijn om te werken op de zeebodem. We geloven dat ze daar objecten kunnen manipuleren."

Ook Sir Stuart Pierce, de Britse legerchef, maakt zich zorgen. Twee weken geleden vertelde hij aan de BBC dat als Rusland de onderzeese kabels zou beschadigen, dat "mogelijk catastrofaal" is voor de westerse economie.

De onderzeese datakabels vormen een aanlokkelijk doelwit. Het versturen van grote hoeveelheden data, met grote snelheden, over grote afstanden is essentieel voor de moderne samenleving. Dat gebeurt ondertussen al decennia via honderden onderzeese kabels die alle continenten met elkaar verbinden. Die duizenden kilometers aan glasvezelkabel op de bodem van zeeën en oceanen worden ook wel de ruggengraat van het internet genoemd.

Vrijwel al het intercontinentale internetverkeer raast eroverheen. Stuur je een e-mail naar iemand in de VS, dan zullen de data verbonden aan die e-mail hun reis afleggen via de onderzeese kabels. Meteen is ook het gevaar duidelijk: stel dat de kabels beschadigd worden, dan dreigt onze hele digitale wereld te imploderen. Satellieten vormen een alternatief, maar die werken veel trager en kunnen veel minder data tegelijk transporteren.

Malware

Als Rusland ooit ‘de schaar’ zou bovenhalen en kabels doorknipt, zullen de gevolgen verstrekkend zijn, analyseert Keir Giles. Hij is een expert in de Russische cyberoorlogvoering en is verbonden aan de Britse denktank Chatham House. "Niet meer kunnen inloggen op Facebook zal maar een heel klein probleem zijn. Ook bijna alle internationale handelsverrichtingen en financiële transacties verlopen vandaag via de onderzeese internetkabels. De impact zal zelfs tot in Rusland te voelen zijn."

Wat Giles er bijgevolg van overtuigt dat Poetin de datakabels alleen in hoge nood zal viseren. "Maar hij houdt wel rekening met zo’n scenario, en dus bereidt hij zich voor."

Bart Preneel, professor computerbeveiliging aan de KU Leuven, gelooft evenmin in een nakende Russische aanval op de zeekabels. "Als Rusland de verbindingen tussen de VS en Europa wil verstoren, dan denk ik dat het land eerder malware zal gebruiken dan duikboten. Malware werkt sneller, beter en is goedkoper. Bovendien: stel dat je de kabels in de Atlantische Oceaan doorsnijdt, dan zal het internet vertragen, maar het zal niet plots volledig uitvallen. De data zullen blijven stromen naar Europa, maar dan in de omgekeerde richting: via de Stille Oceaan en Azië."

Volgens Preneel is Rusland vooral geïnteresseerd in de onderzeese kabels omdat het die wil aftappen, om zo allerlei gevoelige communicatie te onderscheppen. "De Amerikaanse geheime dienst NSA heeft al langer een duikboot in dienst om onderzeese internetkabels af te tappen. Dat is algemeen geweten sinds de afluisterschandalen van enkele jaren geleden", vertelt Preneel. "Rusland wil niet onderdoen voor de Amerikanen."

Jacht geopend

Het is nu aan de NAVO om een tegenzet te bedenken tegen de Russische dreiging. De simpelste oplossing – de onderzeese kabels beter beschermen tegen sabotage – lijkt niet echt een optie. Daarvoor zijn ze simpelweg te lang. Ze vervangen zou miljarden euro’s kosten en jaren in beslag nemen, zonder enige garantie op succes.

Vandaag worden de glasvezelkabels trouwens al om omhuld met lagen koper, aluminium en staal om ze af te schermen van het zeewater. Toch blijven ze kwetsbaar voor bijvoorbeeld aardbevingen en slepende bootankers.

De NAVO denkt aan een ouderwetse oplossing. Binnen het militaire bondgenootschap is er sprake van om opnieuw een ‘duikenbotenhoofdkwartier’ in het VK op te richten. Van daar uit kunnen de Russische duikboten in de Atlantische Oceaan dan beter geschaduwd worden. Nu zet de NAVO daar al vliegtuigen en boten voor in, maar de mazen in het net blijven groot. Ondanks de technologische vooruitgang zijn duikboten nog vaak onvindbaar.

Het kan ook allemaal Russische theater zijn. Volgens een anonieme NAVO-bron in The Washington Post is dat de echte reden achter dit alles. "Om één duikboot te kunnen volgen, moeten wij daar enorm veel middelen tegenover zetten. Ofwel doe je dat. Ofwel moet je risico’s nemen die je liever niet neemt. Zo maken de Russen het ons lastig."