‘Russische bevolking zou deze beelden moeten zien, om de ballon van Poetin te doorprikken’: journalist Maarten Rabaey

Oekraïne is vanochtend opgeschrikt door meerdere explosies over het hele land. Wat weten we al precies?

“Rusland heeft vanochtend een reeks aanvallen uitgevoerd met kruisraketten, naar alle waarschijnlijkheid. Er zijn al zo’n 75 explosies afgevuurd over het hele grondgebied van Oekraïne, waarvan zo’n 41 onderschept zijn door de Oekraïense luchtafweer. In de hoofdstad Kiev, maar ook in Odessa in het zuiden, Lviv in het westen en Charkiv in het oosten.

“Er zijn al minstens acht doden, maar dat aantal kan nog oplopen.”

Hoe veelbetekenend is het dat Kiev opnieuw in het vizier komt?

“Het is opvallend dat Kiev voor het eerst in maanden opnieuw een doelwit is. Het is ook voor het eerst in de oorlog dat het hart van Kiev wordt geraakt. In het begin werden vooral de buitenwijken van Kiev gebombardeerd. Nu zijn belangrijke plaatsen geraakt, zoals een park, een druk kruispunt en een universiteit.”

De stad leek relatief veilig. De laatste weken kwamen er langs Oekraïense kant vooral berichten over terreinwinst. Wat doet dit met de perceptie?

“Dit keert volgens mij die perceptie niet. Wel toont dit aan dat Poetin de druk wil opvoeren om de sterke wil van de Oekraïners te breken. De Oekraïners zitten in een overwinningsroes, Poetin probeert de oorlog weer naar het hart van Oekraïne te brengen.

“Deze week is ook het militaire commando overgenomen van het Russische leger in Oekraïne. De nieuwe bevelhebber, Sergei Surovikin, was eerder al verantwoordelijk voor de aanpak in Syrië en Tsjetsjenië, waar veelvuldig willekeurige burgerdoelen werden gebombardeerd, met veel burgerdoden als gevolg. Net zoals toen mogen we ons verwachten aan een escalatie waarbij meer burgerdoelen in grote steden in het vizier komen.

“We moeten dit ook zien als een vergeldingsactie voor de actie op de brug over de Straat van Kertsj, die de Krim met Rusland verbindt. Die brug was een prestigeproject van Poetin. Hij ligt steeds meer onder vuur in eigen land, dus dat kwam extra hard aan. Met deze aanval probeert hij het tij te keren.”

Overspeelde Oekraïne zijn hand met de aanslag op die Krimbrug?

“Nee. Als de aanslag op de Krimbrug een actie was van de Oekraïners, dan was die actie zeker te verdedigen. De brug is een bevoorradingslijn voor de Russen naar de Krim, wat in oorlogstijd dus een legitiem doelwit is.

“Je moet ook de proportionaliteit bekijken: bij de aanslag op de Krimbrug vielen drie doden, mensen die daar toevallig waren. Het Kremlin schiet bewust veel harder terug, met vele burgerslachtoffers als gevolg.

“Als je de twee acties naast elkaar legt volgens het internationaal recht, is de aanslag op de Krimbrug gerechtvaardigd. Deze Russische aanval op burgerdoelen daarentegen is een oorlogsmisdaad. In een oorlog mag je alleen gerichte militaire doelen raken, en daarbij zo weinig mogelijk collateral damage veroorzaken. Dit is de zoveelste schending daarvan door Poetin.”

Vele gevluchte Oekraïners waren al teruggekeerd naar Kiev en het westen van Oekraïne. Dreigen zij nu opnieuw te moeten vluchten?

“Als dit soort aanvallen gaat blijven duren, kun je helaas een nieuwe vluchtelingenstroom verwachten. Dat is ook net de bedoeling van Poetin: het leven in Kiev ontwrichten.

“President Zelensky reageert moedig. Hij is alweer op straat gekomen om de bevolking op een plein toe te spreken. Maar hij is zelf ook een doelwit. Tot dusver heeft Poetin nog niet geprobeerd om Zelensky of de ministeries te raken, maar het wordt afwachten of het Russische leger zich de komende dagen ook daar op gaat richten.”

Er wordt vaak gesproken over een nucleaire aanval. Nu slaat Rusland niet terug met een kernwapen, maar met regen van conventionele aanvallen op burgerdoelen. Verwacht je daar een forse reactie op van het Westen?

“Toch wel, want dit is een flagrante schending van het oorlogsrecht. Dat kun je niet negeren, dit moet streng veroordeeld worden. Daarnaast vraagt Oekraïne al lang om sterkere luchtafweersystemen, die ook in staat zijn om kruisraketten uit de lucht te halen. Het Westen zou nu kunnen overwegen om zulke mobiele systemen nu naar Oekraïne te brengen.

“Dat is het materiële aspect. Maar het is ook belangrijk om nu informatie naar de Russische bevolking zelf te brengen, om de ballon van Poetin te doorprikken.

“Het Westen kan Oekraïne helpen om de Russische kanalen te hacken, zoals ook in Iran dit weekend plots een boodschap van opstandelingen op de televisie verscheen. Video’s zoals die van dat meisje in Kiev dat aan het filmen was toen een raketinslag op een park plaatsvond, zouden nu op de Russische televisiekanalen of op sociale media te zien moeten zijn.

“Het is namelijk belangrijk om de Russische bevolking te tonen dat Kiev in hart geraakt is, zodat de Russen kunnen zien wat Poetin doet met Kiev. Er is een reden dat Kiev lang gespaard is gebleven, de stad heeft een grote historische waarde voor de Russen. Er is een soort scheppingsmythe van Kiev als hoofdstad van ‘Roes’, de voorloper van Rusland, waardoor Kiev en Moskou met elkaar verbonden zijn. Als je de verwoesting van gedeeld erfgoed toont aan de Russische bevolking, zou het protest in Rusland veel hoger oplaaien.”

Is er al reactie vanuit Rusland?

“Voorlopig nog niet. Poetin heeft vanmiddag de veiligheidsraad samengeroepen na de aanslag op de Krimbrug.

“Het blijft afwachten wat daaruit zal komen en wat er de komende dagen gaat gebeuren. Die doelwitten lijken lukraak, maar ze zijn goed gekozen. Hij haalt zijn terreurstrategie uit het oosten nu ook naar Kiev en dat toont aan hoe gevaarlijk het nog kan worden.

“In dat opzicht zou het ook interessant zijn naar de voorraad kruisraketten van de Russen te kijken. Eerder werd gezegd dat Rusland daar bijna doorheen zat. Als deze aanvallen blijven duren, wil dit zeggen dat ze ofwel een nieuwe productielijn hebben kunnen starten, ofwel dat Poetin nieuwe technologische wapensteun heeft gekregen uit het buitenland. Dat is nog gebeurd, zoals met de drones die hij heeft uit Iran.

“Poetin verenigt zich nu ook met Wit-Rusland. Daardoor bestaat nu de vrees dat de Wit-Russen grensoverschrijdend zullen aanvallen en opnieuw een nieuw front zullen openen tussen Tsjernobyl en Kiev.”