Russen stapje dichter bij bezetting van de Donbas: kan Oekraïne cruciale doorbraak voorkomen?

De Russische invasie van Oekraïne verloopt geenszins volgens plan, maar levert president Poetin wel aanzienlijke terreinwinst op. In het oosten van Oekraïne probeert Rusland die winst elke dag uit te breiden.

Na nederlagen ten noorden van Kiev heeft de Russische president Poetin zijn troepen in Oekraïne verplaatst naar het oosten. Daar veroverde Rusland de afgelopen weken dorpen, stadjes en tussengelegen velden. Daarmee komt Rusland stapje voor stapje dichter bij een strategisch doel: de bezetting van de Donbas.

Na tweeënhalve maand oorlog heeft Rusland grote delen van deze streek in handen. Bijna de hele provincie Loehansk staat onder Russische controle. Ook in de provincie Donetsk heeft Rusland gebied ingenomen, en in het zuiden van Oekraïne heeft Rusland langs de Zee van Azov een strook land bezet die Rusland verbindt met het geannexeerde schiereiland de Krim.

Het Oekraïense leger slaagt erin Rusland op de meeste plekken tegen te houden en op sommige plekken terug te drijven. De Oekraïense president Zelensky noemde de heroveringen van vier dorpen bij Charkiv deze week “goed nieuws” en hij sprak van “bovenmenselijke krachten” in zijn leger.

Maar hij vroeg de Oekraïners om de heroveringen niet te vieren. Dat zou het leger te veel onder druk zetten om dagelijks met overwinningen te komen, zei Zelensky. En dagelijkse overwinningen, zo leek de president te impliceren, zijn niet realistisch.

Onafgebroken artillerievuur

Rusland heeft ondertussen bijna de hele provincie Loehansk ingenomen. Naast wat dorpen zijn er nog maar twee hele steden en een halve stad in Oekraïense handen.

De grootste plaats, de provinciehoofdstad Severodonetsk, ligt al weken onder onafgebroken artillerievuur. Volgens de burgemeester is 70 procent van de stad vernietigd en zijn er meer dan 400 graven gedolven voor slachtoffers van de beschietingen. De inwoners – van de 130.000 zijn er zo’n 20.000 achtergebleven – zitten zonder water, elektriciteit en telefoonverbindingen. Winkels zijn sinds het begin van de invasie gesloten.

De situatie wordt steeds penibeler. Het Oekraïense leger meldde woensdag nieuwe Russische artilleriebeschietingen en luchtaanvallen. Inmiddels dreigt de stad omsingeld te worden. Ten noorden en oosten is er al geen ontsnappen meer mogelijk. Afgelopen weekend viel ten zuiden van Severodonetsk de plaats Popasna in Russische handen. Alleen in het westen is er nog een aanvoerroute open voor wapens en voedsel.

Maar ook deze ligt onder vuur. Serhij Gajdaj, de gouverneur van de provincie Loehansk, meldde in de afgelopen dagen op zijn Telegram-kanaal (soort beveiligde Whatsapp, red.) verscheidene aanvallen op voertuigen die voedsel vervoerden naar schuilende inwoners. “De weg is nog steeds gevaarlijk”, schreef hij woensdag. Dinsdag blies de gouverneur een evacuatie af uit een plaatsje ten noordwesten van Severodonetsk, toen Russische militairen ook daar vorderingen maakten.

Nieuw offensief

De stad Izjoem, die al eeuwen bekendstaat als de poort tot de Donbas, is sinds begin april in Russische handen en speelt een belangrijke rol in Moskous poging om het oosten van Oekraïne te veroveren. Als Rusland ten zuiden van Izjoem doorbreekt, dan heeft het kans om het Oekraïense leger in het oosten in te sluiten.

Oekraïne slaagt er vooralsnog in die doorbraak te voorkomen, maar zegt dat Rusland zich voorbereidt op een nieuw offensief. Het Oekraïense leger zegt dat de Russen zich bij Izjoem hergroeperen en verkenningsmissies uitvoeren om zuidwaarts op te rukken richting de stad Slovjansk.

Terwijl Rusland zich voorbereidt, voert Oekraïne tegenaanvallen uit. Bij een artillerieaanval op een Russische basis in Izjoem kwamen eind april volgens Oekraïne tweehonderd militairen om het leven. Ook een Russische generaal zou omgekomen zijn bij de aanval, maar Rusland heeft dat niet bevestigd.

Oekraïners maken zich na de Russische moordpartijen in het noorden van Oekraïne grote zorgen om de duizenden inwoners van Izjoem die onder Russische bezetting zijn gevallen. Dinsdag troffen reddingswerkers in de buurt van Izjoem 44 lichamen van burgers aan onder een ingestort gebouw. Het flatgebouw van vijf verdiepingen was in maart door het Russische leger verwoest, zei gouverneur Oleh Synehoebov. “Weer een verschrikkelijke oorlogsmisdaad van de Russische bezetters tegen de burgerbevolking.”

Aan de winnende hand

Nergens zijn Oekraïense tegenaanvallen zo succesvol als bij Charkiv. Het Oekraïense leger verdedigde de tweede stad van het land maandenlang tijdens een hevig Russisch offensief en is nu aan de winnende hand in de regio. Dinsdag kondigde president Zelensky de herovering aan van vier dorpen ten noorden van Charkiv. Eerder deze maand nam Oekraïne al andere dorpen terug. Zo drijft het Oekraïense leger het Russische leger langzaam het land uit – Russische troepen die 40 kilometer Oekraïne waren ingetrokken, staan nu weer op 10 kilometer van de Russische grens.

De terreinwinst bij Charkiv is van groot belang voor Oekraïne, stelt The Institute for the Study of War, een Amerikaanse militaire denktank die de oorlog bestudeert. De Russische artillerie kan de buitenwijken van Charkiv amper nog bereiken. Intussen kan Oekraïne zijn eigen artillerie in stelling brengen om de aanvoerlijnen van het Russische leger te bestoken in bezette gebieden ten oosten van Charkiv. Dat zou andere Russische offensieven kunnen bemoeilijken. Ook militaire infrastructuur in Rusland komt binnen het bereik van de Oekraïense artillerie.