'Rusland wou Assad wél laten vallen'
Drie jaar geleden wilde Rusland bondgenoot president Assad opzijschuiven via een vredesvoorstel. Maar de VS gingen ervan uit dat de rebellen de oorlog vlotjes zouden winnen. Dat zegt de voormalige Finse premier Martti Ahtisaari, die toen toponderhandelaar was.
We schrijven februari 2012. De populaire volksopstand tegen Assad is uitgelopen op een bloedige oorlog die al aan 7.500 mensen het leven heeft gekost. Ahtisaari, die vier jaar daarvoor de Nobelprijs had gekregen voor zijn vredeswerk in Kosovo en Indonesië, maakte op dat moment deel uit van een groep van wijzen. Samen met andere vredesstichters als Nelson Mandela, Jimmy Carter en Kofi Annan probeerde de voormalige Finse premier de grootmachten inzake Syrië op een lijn te krijgen. Rusland stond helemaal aan de kant van de Syrische president Assad, China blokkeerde elke vorm van interventie en de westerse grootmachten hoopten dat het Syrische Bevrijdingsleger de oorlog snel zou winnen en Assad ten val zou brengen.
Aan The Guardian vertelde Ahtisaari deze week dat hij tijdens vredesonderhandelingen werd benaderd door Vitaly Churkin, de Russische ambassadeur bij de Verenigde Naties. Churkin stelde de Finse onderhandelaar een driepuntenplan voor: "Er mochten geen wapens geleverd worden aan de rebellen, er moest onmiddellijk een dialoog opgezet worden tussen Assad en de oppositie en er moest gezocht worden naar een elegante manier om Assad opzij te schuiven."
Ahtisaari's reactie was er een van voorzichtig enthousiasme: in tegenstelling tot wat algemeen werd aangenomen, was de Russische steun aan Assad blijkbaar niet onvoorwaardelijk en was er behoorlijk wat onderhandelingsmarge om tot vrede te komen.
Plan afgekeurd
Nadat Ahtisaari hierover een tweede gesprek had met Churkin, was hij ervan overtuigd dat het driepuntenplan de steun genoot van het Kremlin. Hij haastte zich om het vredesvoorstel voor te leggen aan de VN-ambassadeurs van de VS, Groot-Brittannië en Frankrijk. Maar tot zijn verbazing reageerden die afwijzend en was er geen enkele wil om met de Russen rond tafel te zitten. "Er gebeurde niets. Ik denk dat de westerse ambassadeurs ervan overtuigd waren dat Assad binnen enkele weken afgezet zou worden. Op die manier is er in 2012 een kans op vrede verloren gegaan."
De gevolgen van die gemiste vrede zijn bekend: Assad bleef aan de macht, de oorlog kwam tot een totale escalatie, Islamitische Staat werd steeds sterker en de gematigde rebellen verloren terrein. Het aantal doden steeg van 7.500 naar 220.000 en veel van de 11 miljoen Syrische vluchtelingen kwamen terecht in de buurlanden en zorgen dezer dagen in Europa voor de grootste vluchtelingencrisis sinds de Tweede Wereldoorlog.
Anno 2015 is Ahtisaari erg bitter over de verspilde vredeskans: "We hadden dit moeten voorkomen. De stroom van vluchtelingen naar Europa is een selfmade ramp. Het enige wat Europa kan doen om zijn fout een beetje te herstellen is die arme vluchtelingen goed verzorgen. We zijn de rekening aan het betalen voor een ramp die we zelf hebben veroorzaakt."
Syrië-kenner Pieter Van Ostaeyen bevestigt dat de situatie in Syrië totaal uitzichtloos is. "De kansen op een vredesdialoog zijn nul. Het heeft geen enkele zin om met Islamitische Staat te praten. Als je ziet welke gigantische oorlogsmisdaden Assad momenteel aan het begaan is, is ook elke dialoog met de Syrische regering tot mislukken gedoemd. Vandaar dat er steeds meer gesproken wordt over een militaire interventie. Maar als die er al komt, zal dat uitlopen op een nog groter bloedbad. De strijders van Islamitische Staat willen niets liever dan tegen westerse troepen vechten. Dat past perfect in hun apocalyptisch wereldbeeld."
