Rusland wordt geteisterd door mysterieuze brandstichtingen. Steeds luider klinkt de vraag: wie zit erachter?

Ontploffingen bij een munitiefabriek, brand bij een Kremlin-gezinde uitgeverij en burgers die geluiden van explosies melden. Rusland is deze week opnieuw opgeschrikt door mysterieuze incidenten. Steeds luider klinkt de vraag: wie zit erachter?

In de afgelopen weken braken er op verscheidene plekken in Rusland zware branden uit op plekken die van strategisch belang zijn voor het Russische leger. In Tver, een stad ten noordwesten van Moskou, kwamen volgens lokale autoriteiten twintig mensen om bij een brand in een onderzoeksinstituut voor de luchtmacht. Ten zuidwesten van de hoofdstad vloog een munitiedepot in brand. En dichter bij de Russisch-Oekraïense grens, in de regio’s Belgorod, Brjansk en Koersk, hingen grote rookpluimen boven brandstofdepots.

In Rusland breekt wel vaker brand uit door verouderde bedradingen en gaslekken, maar de incidenten zijn nu zo talrijk dat er opzet in het spel lijkt. Daarbij wijzen veel vingers naar Oekraïne.

Rusland heeft Oekraïne beschuldigd van een van de branden. Volgens het Kremlin voerden Oekraïense helikopters vorige maand een aanval uit op een brandstofdepot in Belgorod. Op een video is te zien dat helikopters over het depot vliegen, vlak voordat het in brand vliegt. Maar van de meeste incidenten zegt Rusland de oorzaak nog te onderzoeken. De Oekraïense autoriteiten laten zich niet uit over de branden.

Raketten en drones

Bekend is dat Oekraïne beschikt over de ORT-21 Totsjka, een raketsysteem met een bereik van ruim honderd kilometer. Militaire analisten herkenden op een video uit Brjansk het geluid van een raket vlak voor een ontploffing. Ook beschikt Oekraïne over aanvalsdrones die Rusland in kunnen vliegen. Vorige week zei de gouverneur van de Russische provincie Koersk dat de Russische luchtverdedigingstroepen twee Oekraïense drones uit de lucht hebben geschoten.

Maar de raketten en drones kunnen niet verantwoordelijk zijn voor alle branden: tal van branden vonden plaats diep in Rusland, ver buiten het bereik van de Oekraïense wapens.

Een munitiefabriek die zondag vlam vatte staat bijvoorbeeld in Perm, op zo’n 1.500 kilometer van de Oekraïense grens. In de vuurzee kwamen volgens de autoriteiten twee mensen om. Ooggetuigen vertelden tegen lokale media dat de fabriek in brand vloog na een zware ontploffing. De fabriek maakte explosieven voor raketsystemen en tanks die het Russische leger gebruikt in Oekraïne.

Ook de Kremlin-gezinde uitgeverij Prosvesjtsjenije (wat ‘verlichting’ betekent) staat ten oosten van Moskou en is dus ver buiten bereik van Oekraïense raketten en drones. Volgens het Russische ministerie van Noodsituaties gingen dinsdag boekenmagazijnen met een oppervlak van 34.000 vierkante meter in vlammen op. De uitgeverij was sinds het begin van de oorlog bezig om schoolboeken te zuiveren van ‘ongepaste verwijzingen’ naar Oekraïne.

Geheime zuiveringen

Vlak voor de brand hadden drie dissidente werknemers van de uitgeverij kritische media geïnformeerd over de geheime zuiveringen. Ze stelden tegen de site Mediazona dat ze schoolboeken zo moeten aanpassen dat Oekraïne geen onafhankelijk land lijkt. Kiev mag niet worden genoemd als hoofdstad van Oekraïne en afbeeldingen van de Oekraïense vlag worden geschrapt. Wel mag Oekraïne in schoolboeken nog worden genoemd als gebied dat door het Rode Leger is bevrijd in de oorlog tegen nazi-Duitsland. Verscheidene werknemers van de uitgeverij zijn ontslagen wegens kritiek op het beleid van het Kremlin, aldus de dissidenten.

Rusland en Oekraïne hebben sinds het begin van de invasie allebei maatregelen genomen om saboteurs op te sporen. Volgens kritische media zijn mensen met de Oekraïense nationaliteit in Rusland onderworpen aan politiecontroles. De Russische veiligheidsdienst FSB hield naar eigen zeggen een groep ‘terroristen’ aan die een moordaanslag zou voorbereiden op een bekende presentator van de Russische staatstelevisie. Oekraïne stelde ontkenning van Russische agressie en verspreiding van Russische propaganda strafbaar. Alleen in de belegerde provincie Charkiv arresteerde de Oekraïense politie naar eigen zeggen al vierhonderd mensen op verdenking van collaboratie met Rusland.

Analisten houden er rekening mee dat sommige branden in Rusland niet het werk zijn van Oekraïense saboteurs, maar van binnenlandse tegenstanders van de oorlog. Daarbij wijzen ze onder meer op brandstichtingen bij militaire rekruteringsbureaus. In de bureaus worden vaak lijsten opgeslagen met Russische jongeren die hun dienstplicht moeten vervullen. Rusland heeft toegegeven dat dienstplichtigen ingezet zijn in de ‘speciale militaire operatie’ in Oekraïne. Bij brandstichting met molotovcocktails bij rekruteringsbureaus in verscheidene Russische dorpjes zijn volgens berichten op Telegram-kanalen documenten vernietigd over de komende lichting rekruten.