Rusland en Oekraïne voeren zware artillerieduels in de Donbas: ‘Voor zulke gevechten zijn twee zaken cruciaal’

De legers van Rusland en Oekraïne voeren zware artillerieduels uit in de Donbas. Nog voor Amerikaanse en Britse raketsystemen op het slagveld arriveren, proberen de Russen zoveel mogelijk gebied te veroveren. Hoe ziet de artilleriestrijd eruit?

De ‘God van de Oorlog’, zo noemde Sovjet-leider Jozef Stalin artillerie ooit. Met man en macht probeert het Oekraïense leger dezer dagen, met hulp van het Westen, het machtige Russische wapen, dat al 105 dagen dood en verderf zaait in steden en op het slagveld, het zwijgen op te leggen.

Amerikaanse AN/TPQ-36-radarsystemen berekenen na een Russische aanval vliegensvlug waarvandaan de granaten en raketten zijn afgevuurd. Met hun moderne Amerikaanse en Franse houwitsers kunnen de Oekraïners daarna in tientallen seconden terugslaan om de Russische TOS–1-raketsystemen en Msta-houwitsers te vernietigen.

Een TOS-1-eenheid kreeg daar vrijdag mee te maken. Zo’n vijftig seconden nadat een Russische raket was afgevuurd, zo is te zien op een video van de Russische krant Izvestia, nam de Oekraïense artillerie de lanceerplek al onder vuur. Na twee minuten sloeg iedereen op de vlucht.

Het probleem is alleen: de Russen beschikken over heel veel artillerie-stukken in Oost-Oekraïne. Ze kunnen bovendien vaak ongestraft vanaf grote afstand het Oekraïense leger bestoken omdat Kiev niet beschikt over granaten en raketten met zo’n groot bereik. De levering in de komende weken van nieuwe Amerikaanse en Britse raketsystemen, waarmee de Russische artillerie tot op 80 kilometer kan worden bestookt, moet een verandering inluiden in de artillerieslag.

Het is een strijd die nu grotendeels aan het zicht wordt onttrokken. Beelden zijn er genoeg van Russische eenheden die in de Donbas op open terrein in korte tijd talloze raketten afvuren op Oekraïense posities. Filmpjes van Oekraïense soldaten die hun Amerikaanse M777 en Franse Ceasar-houwitsers afvuren, zijn er ook genoeg. Maar wat we niet zien is het kat-en-muisspel dat beide legers opvoeren om elkaar zo hard mogelijk te treffen en te ontwijken in de artillerieduels.

De middelen

“Voor zo’n artilleriegevecht zijn twee zaken cruciaal”, zegt de Nederlandse luitenant-generaal Hans van Griensven, oud-hoofd Operaties van de Koninklijke Landmacht. “Je moet weten waar je tegenstander zit en je moet de middelen hebben om die aan te vallen. Met de Amerikaanse radars kunnen de Oekraïners aan de hand van het geluid en de inkomende raket precies berekenen waarvandaan de Russische artillerie schiet. Maar als je niet over genoeg middelen beschikt om terug te schieten, houdt het op. Dat nadeel heeft Oekraïne nu. Op de juiste plek en op het juiste moment, kunnen ze straks met de vier Amerikaanse Himars-raketsystemen wel wat weerstand bieden.”

Voorwaarde is wel dat Rusland de Amerikaanse en Britse wapens niet snel vernietigt. Beide legers hanteren de ‘shoot and scoot-regel’ om hun artillerie te behouden: schieten en je pijlsnel verplaatsen. “Statisch zijn, is in zo’n artillerieduel levensgevaarlijk”, aldus Van Griensven, die ooit lessen tactiek gaf op de Hogere Krijgsschool. “Als de tegenstander heeft uitgerekend waar je bent, moet je daar weg zijn. Een paar honderd meter verderop is al voldoende om veilig te zijn. Tenzij de Russen een drone op je afsturen om je actuele situatie te bepalen. Ze hoeven dan alleen de coördinaten in te tikken om je te vernietigen.”

De oud-officier denkt overigens niet dat het sturen van de westerse raketsystemen de doorslag zal geven in de oorlog. Want het gevecht draait volgens hem uit op een uitputtingsslag “waarin alles kapot wordt geschoten, met moderne oorlogsvoering heeft dit niets te maken”. Van Griensven: “Deze wapens zullen Oekraïne een tijdelijk voordeel geven en helpen om de Russen lokaal te verslaan. Maar de oorlog ermee winnen, zit er niet in.”

Zwakke plekken

Het Russische leger moet er dus rekening mee houden dat het binnenkort, al is het tijdelijk, niet meer ongestraft zijn artillerie kan inzetten in de Donbas. “De Russen ploegen met hun artillerie nu hele gebieden om”, zegt de Nederlandse generaal-majoor b.d. Harm de Jonge. “Ze zetten enorm veel artillerie in totdat ze denken dat de Oekraïners voldoende verliezen hebben geleden. Ze zoeken naar zwakke plekken in hun verdedigingslinie, ze stapelen en stapelen hun vuurkracht, en gaan dan vuren totdat ze erdoorheen zijn op zo’n zwakke plek. Het grote nadeel van deze aanpak is wel dat ze grote verliezen incasseren”, aldus De Jonge, die plaatsvervangend commandant was van de geallieerde militairen in Zuid-Afghanistan.

De beste manier voor Oekraïne om de Russen in de Donbas te bestrijden, meent De Jonge, is om verspreid op te treden bij een Russische aanval op de grond. “Het is de beste manier om die Russische stoomwals te stoppen. Het is in ieder geval beter dan afwachten in je loopgraaf”, stelt De Jonge. “Dus steeds ergens anders aanvallen en klappen uitdelen, met kleine eenheden om die stoomwals heen. Oekraïne moet mobiel zijn. Vergelijk het met een olifant die wordt aangevallen door een bijenzwerm.”