Rome als vanouds weer in de houdgreep van het massatoerisme

De Europese steden stromen weer net zo vol met toeristen als voor de coronapandemie. Ook rondom de Trevi-fontein in Rome zijn de goede voornemens over het inperken van het massatoerisme ver weg.

“Gisteren Napels, vandaag Rome. Waar gaan we morgen ook alweer heen?”, roept Ron Cicchinelli (72, “uit upstate New York”) vanaf een witmarmeren bankje naar zijn reisgezelschap, dat net als honderden andere toeristen geconcentreerd bezig is om de perfecte foto voor de Trevi-fontein te schieten. “Pisa, of nee, Florence?” antwoordt een van zijn vrienden weifelend.

Als het muntje over de schouder gegooid is, gaan Cicchinelli’s felturquoise baseballpet en rugzak weer op in de toeristenmassa. De goedgehumeurde Amerikaanse pensionado is niet de enige die na twee jaar pandemie snakte naar Italiaanse lucht. Sinds Pasen benaderen de bezoekersaantallen in steden als Rome, Venetië en Florence langzaam weer het prepandemische niveau.

Goedkope tickets

Voor de fontein heeft Olivier Müller (53, uit Noord-Brabant) zijn dochtertje intussen op de rug gehesen. Zo kan ze over een schier oneindige groep Poolse ouderen met matchende keycords heen kijken en door een oerwoud aan selfiesticks toch iets van het wereldberoemde kunstwerk zien.

Tussen de straatverkopers die de magere jaren proberen te compenseren door hun gele slijmballen en namaak-Burberry-sjaals luidkeels aan te prijzen, zou je bijna vergeten dat veel mensen aan het begin van de pandemie overliepen van de goede reisvoornemens, verrukt over de helblauwe luchten zonder vliegtuigstrepen. Na covid-19 zou massatoerisme tot het verleden behoren, zouden we vakantie weer echt op waarde gaan schatten en zou reizen duurzamer en minder oppervlakkig worden, klonk het vaak. Ook in Italië, dat economisch sterk op toerisme leunt, maar er tegelijkertijd stadscentra aan ten onder ziet gaan.

Tja, constateert Müller, terwijl medetoeristen hem links en rechts passeren, als je hier om je heen kijkt, lijkt het nieuwe toerisme inderdaad verdacht veel op het oude. Hij werkt bij fietsbedrijf Shimano, denkt na over duurzame mobiliteit en zou zelf ook liever minder vliegen. “Maar zolang tickets zelfs voor ons gezin van vier goedkoper zijn dan de kosten van benzine en tol verandert er niets.”

Duurzamer toerisme

Aan lage ticketprijzen kunnen Italiaanse steden weinig doen, maar Venetië kondigde na het overvolle paasweekend wel aan om een al jaren geleden bedacht plan tegen overtoerisme nu echt te realiseren. Vanaf juni gaat de stad experimenteren met toegangspoortjes voor dagjesmensen, die een kaartje van maximaal 10 euro moeten reserveren voor een bezoek aan het symbool van massatoerisme.

“We hebben geen massatoerisme nodig”, stelde ook minister van Toerisme Massimo Garavaglia onlangs. “Wat levert een toerist ons op die voor een tientje buiten het centrum slaapt, voorverpakt eten koopt en een souvenir geproduceerd in China, behalve afval?”

Niet de aantallen, maar de kwaliteit van het toerisme moet omhoog. Dat is de gedachte die ook in een in oktober te verschijnen strategisch plan van de Italiaanse regering centraal zal staan. De Romeinse prentenverkoper Pino (61, “liever geen achternaam”) is het daar volledig mee eens. In de dertig jaar dat hij de stal tussen de Trevi-fontein en het Pantheon bestiert, zag hij het toerisme voor zijn ogen veranderen, bromt hij vanonder een indrukwekkende borstelsnor. Let op, wijst Pino, terwijl de oneindige stroom mensen voorbijtrekt: bijna niemand heeft een tasje in zijn handen.

Ja, ze sluiten verderop aan in de rij voor de McDonald’s, drinken een espresso en halen een ijsje, maar de hoogwaardige ambachtelijke producten die toeristen dertig jaar geleden in Rome kwamen kopen, vinden volgens de prentenverkoper steeds minder aantrek.

Spreiding toeristen

“We zitten in een overgangsperiode”, zegt Gaia Ferrara optimistisch. De Romeinse is consultant in de reissector en werkt voor Simtur, een non-profitorganisatie die duurzamer toerisme in Italië promoot. “Dit is de naschok van de pandemie, mensen willen de gemiste reizen nu inhalen.” Toch blijft Ferrara positief over een trend die in haar ogen al voor de pandemie was ingezet, naar juist onbekendere bestemmingen en lokale, authentieke ervaringen, buiten de gebaande paden.

In een stad als Rome is het grootste probleem de gebrekkige mobiliteit, zegt Ferrara. Omdat het openbaar vervoer slecht werkt en het chaotische verkeer niet is ingericht op fietsers, blijven toeristen meestal hangen rondom de bekende trekpleisters in het kleine historische centrum. Terwijl de gemeente Rome in oppervlakte zelfs groter is dan de provincie Waals-Brabant en er ook buiten het centrum allerlei monumenten zijn. Maar willen toeristen daar wel heen? “Dat is een kwestie van promotie”, meent Ferrara. “En van betere verbindingen.”

Bij de Trevi-fontein is het spreiden van toeristen voorlopig nog toekomstmuziek, aan alle kanten ingehaald door de harde realiteit. De volgende punten op het programma van de Amerikaanse Ron Cicchinelli zijn het al even drukbezochte Colosseum en het Vaticaan. Over duurzaamheid of massatoerisme maakt hij zich geen zorgen. Gebarend naar de fontein: “Daar is deze plek toch voor, om gezien te worden?”

Een paar meter verderop genieten Llinos Jones (31) en Dan Lloyd (32) uit Engeland minder onbezorgd van hun uitzicht. Het is veel drukker dan verwacht, zegt Lloyd. En ja, ze proberen eigenlijk minder te vliegen, zeggen de dertigers schuldbewust. “Maar als je in Brighton woont, wil je ook weleens de zon zien”, zegt Lloyd. “En een andere cultuur”, vult zijn vriendin aan. “Het is een dilemma.”