Rijk van beruchte familie Appeltans is uit na 20 jaar huisjesmelkerij

Zelf woonden ze in Limburgse kastelen terwijl hun huurders in Leuven in beschimmelde koten verkommerden. Na bijna twintig jaar van pure huisjesmelkerij lijkt er nu een einde te komen aan het rijk van de beruchte familie Appeltans. Al blijft de vraag vooral: hoe konden ze dit zolang uithouden?

“Of de naam Appeltans mij iets zegt?” Ver moet Jan De Vuyst, ex-medewerker van de huisvestingsdienst van de Katholieke Universiteit Leuven, niet graven in zijn geheugen. Hij werkte tussen 1985 en 2000 voor de huisvestingsdienst en ook toen al was Appeltans een gekende naam, zij het niet in de goede zin. “Dat was een van de verhuurders die we extra in de gaten hielden.”

Zowat iedere Leuvense student die een kot zocht, zal de naam Appeltans wel kennen. Vooral over de wanpraktijken waar die mee verbonden wordt, doen veel verhalen de ronde. Die liepen zo de spuigaten uit dat de opvolgers van De Vuyst de samenwerking met de familie uiteindelijk stopten. “Zo’n vijftien tot twintig jaar geleden gebeurde dat al”, zegt Ludo Clonen, hoofd van de dienst huisvesting van de KU Leuven. “Waarom? Omdat we veel klachten van studenten hadden binnengekregen.” Als gevolg daarvan werden de panden van de familie van de officiële kotendatabank geschrapt.

De Appeltansen worden dan ook weleens de beruchtste kotbazen van Vlaanderen genoemd. In het archief van het Leuvense studentenblad Veto wordt al sinds 2010 gewag gemaakt van wanpraktijken op adressen van de familie Appeltans. Er is sprake van koten met schimmelproblemen, ongedierte als muizen en ratten in de kamers, huizen waar water en elektriciteit niet naar behoren werken, reparaties die niet worden uitgevoerd, studenten die plots geconfronteerd worden met extra rekeningen…

De Facebook-groep The AAF: Anti-Appeltans Front staat vol van zulke verhalen. Veruit de meeste klachten gaan over de waarborg die niet wordt teruggestort. “Natuurlijk was er dat ondertussen klassieke waarborgverhaal”, zegt Daisy (24) vanuit Londen, waar ze haar Erasmus doorbrengt. Ze huurde in het academiejaar 2015-2016 iets bij de familie. “Mijn vraag om die waarborg terug te krijgen, werd gedurende drie maanden straal genegeerd. Ook een aangetekende brief haalde niets uit. Het is pas nadat ik gedreigd had een advocaat onder de arm te nemen dat we het geld hebben teruggekregen.”

In 2017 brengt Veto aan het licht dat verschillende vluchtelingen in de panden van de Limburgse familie wonen. Geconfronteerd met een dure huizenmarkt en lange wachtlijsten voor sociale woningen zien zij zich genoodzaakt hun intrek te nemen in de panden. “Zeker nadat Leuven 4.000 extra koten bouwde waardoor de krapte op die markt wegviel, werden steeds meer die groepen naar deze kroten gelokt”, zegt Leuvens burgemeester Mohamed Ridouani (sp.a).

Intussen bouwt de familie uit Sint-Truiden een heus imperium uit. Hoeveel koten ze juist bezitten, is niet zeker. De meest recente schattingen (in een eindwerk van studenten) gaan uit van zo'n 1.100 studentenkamers. Die brachten ze onder in de nv Arlimo. Of de familie ook buiten Leuven actief was, is niet geweten. Wel is zeker dat de familie intussen eigenaar is van twee monumentale kastelen in Limburg en een chique winkel voor dameskledij.

Aangehouden

Nu lijkt er een einde te komen aan hun rijk. Vader Arnold (67) en zijn zoon Manu (37) Appeltans werden vorige week aangehouden op verdenking van huisjesmelkerij en inbreuken op de Vlaamse Wooncode, en opgesloten in de gevangenis van Hasselt. De raadkamer besliste dinsdag dat hun voorlopige aanhouding met een maand wordt verlengd. De 69-jarige vrouw van Arnold Appeltans en een 50-jarige klusjesman werden eveneens gearresteerd maar nadien vrijgelaten onder voorwaarden.

De aanhoudingen maakten deel uit van een goed gecoördineerde actie. De politie voerde op zeven plaatsen huiszoekingen uit in Hoeselt, Leuven en Brussel. De actie was gericht op het doorzoeken van de privéwoningen en de vennootschapszetels van de familie. Het onderzoek loopt nog, maar de minutieus voorbereide politieactie laat vermoeden dat de verhalen over haar schabouwelijke panden de Appeltansen hebben ingehaald.

Toch blijft de vraag: hoe kan een familie jarenlang wegkomen met zo'n flagrante huisjesmelkerij als de voorbeelden zo goed gedocumenteerd zijn? “Wij stellen ons die vraag zelf ook”, zegt Joy Verstichele, woordvoerder van de huurdersbond. “We krijgen al jaren meldingen binnen.”

Er zijn een paar elementen die spelen. Eerst en vooral is de context van studentenkamers erg specifiek. Dat is een onderdeel van de woonmarkt dat sowieso een beetje buiten het daglicht valt. “Je ziet ook vaak dat studenten een kamer zien die opgekalefaterd werd, maar nadien toch een krot blijkt te zijn”, zegt Verstichele. Zeker op momenten dat het aanbod de vraag niet kan volgen, doen zulke praktijken zich voor. “Zodra dat het geval is, zitten mensen met slechte bedoelingen in een zetel natuurlijk”, zegt De Vuyst.

“Je ziet dan bij kwetsbare profielen dat ze geen andere keuze hebben en niet durven om de problemen die ze hebben aan de kaak te stellen”, zegt Bjorn Mallants, directeur Vereniging van Vlaamse Huisvestingsmaatschappijen. “Dan dreigen ze de slechte woonoplossing die ze hebben, alsnog kwijt te spelen.” Daarmee raakt Mallants aan de kern van de zaak: de meldingsbereidheid voor zulke wanpraktijken ligt erg laag. “Dat is door de ongelijke verhoudingen tussen huurder en verhuurder altijd het geval op de huurmarkt”, zegt Verstichele. Bij studenten, die het jaar nadien simpel kunnen veranderen en tijdens weekends vaak geen gebruik maken van hun kot, is dat nog meer het geval.

“Daardoor konden politie en parket doorgaans weinig doen natuurlijk”, zegt Leuvens oud-burgemeester Louis Tobback (sp.a). “Je hoorde wel dat er een probleem was, maar we moesten natuurlijk de wetten van de rechtsstaat respecteren. Dat er zo weinig klachten waren, kan ik echt wel begrijpen. Als je goedkoop woont en je hebt weinig middelen, sta je niet sterk.”

Net daarom adviseren zowel LOKO, de Leuvense studentenkoepel, als de dienst huisvesting van de KU Leuven al jaren dat studenten klachten indienen als dat nodig is. LOKO biedt studenten zelfs gratis een advocaat aan voor geschillen omtrent de huurwaarborg. “Als bemiddeling niet werkt, adviseren wij studenten om naar de rechtbank te stappen en proberen we hen daarin te begeleiden”, zegt Clonen. “Maar ja, dat gebeurt inderdaad niet zo vaak.”

Dat blijkt ook uit de berichtgeving van Veto. Wanneer zij in 2010 een eerste keer veel aandacht besteden aan de familie Appeltans, concluderen ze dat “het aan gedupeerde studenten is om zich assertiever op te stellen en collectief een klacht in te dienen, die dan door geen enkele instantie nog genegeerd zal kunnen worden”. Zeven jaar later echter blijkt de situatie onveranderd. Er zijn de afgelopen jaren wel zaken tegen de familie geweest, maar niets leek hen echt te deren.

VRT-uitzending

Bovendien deed de familie er alles aan om door de mazen van het net te glippen. Wanneer de reputatie van haar naam haar vooruitsnelde, besloot de familie bijvoorbeeld om onder een andere naam te verhuren. “Toen ik ging zoeken naar een kot, had ik ook echt gelet dat het niet onder de naam Appeltans stond”, zegt Daisy. “Het was pas bij de eerste kotvergadering dat mijn kotgenoten en ik erachter kwamen dat dit een Appeltans-kot was.” Onder studenten circuleren zo enkele namen die gelieerd zijn aan de familie, zoals Strauven, Stan Donck, Abizzkot en Kot-link.

“Creatief waren ze wel”, zegt Verstichele. “Dat blijkt uit het feit dat er met nv’s wordt gewerkt. Afgelopen zomer was er nog het verhaal dat de Appeltansen een studente gebruikten die deed alsof de koten onder haar naam zouden worden verhuurd. Pas als alles rond was, bleek dat het pand toch aan de familie toebehoorde.”

Hoe komt het dan dat er recentelijk dan toch schot in de zaak is gekomen? Daar zou een uitzending van de VRT wel iets mee te maken kunnen hebben. “Die reportage in oktober 2018 in de aanloop van het verkiezingsdebat in Leuven vind ik nog altijd schandalig, omdat erin werd beweerd dat Leuven niets deed tegen de huisjesmelkers, wat pertinent onwaar is en ik toen geen wederwoord kreeg”, zegt Tobback. “Maar de procureur heeft ze ook gezien en heeft toen ook de beelden opgevraagd. Ik mag eigenlijk niet in zijn plaats spreken, maar ik denk dat de stroomversnelling in deze zaak ook te maken heeft met die uitzending.”

“Nu moet men ook niet doen alsof er nooit niets is gebeurd”, zegt huidig burgemeester Ridouani. “In 2018 kwam er een veroordeling met een flinke geldboete op basis van één dossier. Daar loopt de beroepsprocedure trouwens nog over.” Al is het wel zo dat het stadsbestuur en parket onlangs een versnelling hoger schakelden. “Omdat we steeds meer zagen dat dit een wijdverspreid probleem was en ik van bij mijn aantreden steeds meer attesten van ongeschiktheid en onbewoonbaarheid moest tekenen, is op een veiligheidsoverleg van de stad besloten om dit dossier in gespreide slagorde aan te pakken”, zegt de burgemeester.

De stad zette een netwerk op tussen alle betrokken diensten, van parket en politie tot OCMW, CAW, de dienst huisvesting en de KU Leuven. Ook werden er meer mensen aangeworven op de Woondienst. Het was Tobback die zo’n tien jaar geleden een brandweerhervorming aangreep om meer te doen tegen huisjesmelkerij. “Tot die tijd moesten wooninspecties gebeuren door brandweerlui. Maar dat is natuurlijk niet voldoende in een stad met ondertussen 40.000 koten. Door de hervorming kwamen middelen vrij voor de stad, ik schat dat dat zo’n 7 miljoen euro per jaar was. We konden plots ook andere mensen dan brandweerlui inzetten en breidden de wooninspectiedienst uit met tien mensen.”

Volgens Ridouani is het vooral de nauwe samenwerking tussen alle betrokken partijen die zorgde voor de resultaten van deze week. “Die netwerkaanpak, waardoor deze huisjesmelkerij van werkelijk alle kanten belicht en uitgezocht werd, bleek veel beter te werken tegenover mensen die blijkbaar niet werden afgeschrikt door een eerdere veroordeling en boete.”

Hij geeft toe dat daar veel tijd over is gegaan, maar maakt zich sterk dat zijn stad nu wel gewapend is om zulke praktijken in de toekomst beter te kunnen aanpakken. “Er zijn nu meer gerichte inspecties bij klachten en ook preventieve woonscans. Dit dossier zorgde dat we samen met de KU Leuven een ‘kotlabel’ ontwikkelden waardoor je simpelweg op de gevel kunt zien of een kot voldoet aan de belangrijkste basisvoorwaarden. Dat soort toestanden zullen in Leuven niet meer mogelijk zijn”, maakt Ridouani zich sterk.