Republikeinse staten proberen groene transitie te frustreren met boycotwetten

Republikeinse staten in Amerika straffen bedrijven die willen investeren in groene energie. Die tactiek leenden ze van linkse acties tegen de Israëlische bezettingspolitiek.

Een linkse, activistische club kun je het moeilijk noemen. BlackRock is namelijk de grootste vermogensbeheerder ter wereld, met een belegd vermogen van zo’n 10 biljoen dollar. Zoiets lukt je niet op idealisme.

Toch ligt datzelfde BlackRock momenteel onder Republikeins vuur in Texas, en moet het vrezen dat het binnenkort de pensioengelden van de ambtenaren van die staat niet meer mag beleggen. Dat is het gevolg van een wet die daar vorig jaar werd aangenomen, en die de staat opdraagt om een lijst op te stellen van bedrijven die fossiele brandstoffen ‘boycotten’. Zulke bedrijven moeten als straf worden buitengesloten van overheidsopdrachten.

De toorn van Texaanse Republikeinen

Nu is het niet zo dat BlackRock daadwerkelijk een boycot van fossiele brandstoffen voorstaat, integendeel, het heeft heel veel beleggingen in de fossiele industrie. Maar zoals vele andere fondsen heeft het inmiddels wel enkele klimaatdoelen opgenomen in de criteria die meespelen bij de beslissing om al dan niet in een bedrijf te investeren. Een inspanning om klimaatneutraal te worden gold daarbij als aanbeveling.

Dat was genoeg om de toorn van Texaanse Republikeinen op te wekken. “De bedrijven van Wall Street spannen samen in een gecoördineerde aanval tegen Texas en onze manier van leven. Rijke investeringsmanagers als BlackRock (...) ontzeggen kapitaal aan energiebedrijven, en gebruiken hun geld en macht als een sloopkogel met maar één doel: het kapotmaken van de olie- en gasindustrie”, zo luidt de oorlogstaal op de site van de Texas Public Policy Foundation (TPPF), een rechtse denktank die een belangrijke rol speelde bij het aannemen van de wet.

Die wet kwam niet zomaar uit de lucht vallen. Hij is gemodelleerd op wetten die de afgelopen jaren zijn aangenomen tegen de BDS-beweging, schreef Jason Isaac van TPPF in een uitgelekte e-mail. BDS is een afkorting van boycot, desinvesteringen en sancties. Onder die vlag zijn sommige pro-Palestijnse activisten begonnen met druk zetten op bedrijven die zaken doen in de door Israël bezette gebieden.

De wetten zijn omstreden

Dat riep in de Verenigde Staten een tegenbeweging op. In meer dan dertig staten zijn inmiddels anti-BDS-wetten aangenomen, die bedrijven die meedoen met de boycot op hun beurt boycotten, door ze uit te sluiten van overheidscontracten. Die wetten zijn overigens omstreden; volgens sommige juristen valt een boycot gewoon onder het recht van vrije meningsuiting waar individuen en bedrijven in Amerika aanspraak op kunnen maken, zonder straf van de overheid. Maar het gevecht daarover heeft het Hooggerechtshof nog niet bereikt.

Intussen gelden de anti-BDS-wetten als blauwdruk om ook op andere gebieden druk uit te oefenen. Dat gebeurt onder andere via Alec, de American Legislative Exchange Council, een lobbyclub die zich inzet voor het verspreiden van conservatieve wetgeving en die gefinancierd wordt door oligarchen als Charles Koch, die zijn fortuin in de olie-industrie vergaarde. Bij een vergadering in december stelde Alec een concept op van een wettekst die het boycotten van fossiele energie bestraft. Inmiddels worden in drie andere staten wetsvoorstellen behandeld die opgesteld zijn naar aanleiding van dat voorbeeld en volgen binnenkort waarschijnlijk meer staten.

De BDS-beweging wordt in Republikeinse kringen vaak bekritiseerd als een ontoelaatbare vermenging van politiek en zakendoen. Maar de tegenreactie komt eigenlijk neer op dezelfde tactiek: bedrijven worden onder dreiging van een boycot onder druk gezet om zich te voegen naar bepaalde politieke doelen. Dat niet alleen bedrijven die een volledige boycot van de fossiele industrie voorstaan risico lopen, maar ook bedrijven die hun portfolio enigszins willen vergroenen, blijkt wel uit het feit dat BlackRock tot doelwit gemaakt is.

Dat spel konden de conservatieven ook spelen

Het is niet voor het eerst dat Republikeinen linkse actietactieken overnemen. In de jaren negentig ontdekte de conservatief-christelijke radiohost Rush Limbaugh het werk van de Italiaanse communist Antonio Gramsci. Die beschreef hoe de klassenstrijd alleen gewonnen kon worden nadat communisten culturele ‘hegemonie’ gevestigd hadden, door met een ‘positiestrijd’ belangrijke maatschappelijke functies over te nemen. Dat spel kunnen wij ook spelen, dachten conservatieven destijds. Ze zetten zich aan het opbouwen van een rechts media-ecosysteem, waarmee de ‘cultuuroorlog’ werd gevoerd.

Maar wat nu aan de hand is, gaat verder dan alleen het overnemen van linkse tactieken. Van oudsher was de Republikeinse partij de partij van het grootkapitaal. De strijd tussen de Texaanse Republikeinen en de grootste vermogensbeheerder ter wereld laat ook zien dat een deel van de Republikeinse partij, onder invloed van het rechts-populisme, niet meer bang is om zich tegen het grote geld te keren. Want kapitalisme mag dan heilig zijn in het Republikeinse wereldbeeld, dat geldt niet voor een specifieke variant daarvan, blijkens die mail van Isaac, gestuurd aan Alec, waarin gesteld wordt dat “de staten zullen terugvechten tegen het woke- kapitalisme”.

De druk leidde alvast tot een opvallende verandering van retoriek bij BlackRock. Jarenlang had het fonds trots op zijn klimaatneutrale ambities getamboereerd, begin dit jaar zag het zich toch genoodzaakt om een lovende verklaring rond te sturen over fossiele energiebedrijven. “We willen deze bedrijven zien slagen en bloeien.”