Referendum over naamsverandering Macedonië is ongeldig: "Niet stemmen, dat was het enige verstandige"

Gisela Boskovska (26) dacht zondagmiddag dat ze de belangrijkste keuze uit haar leven had gemaakt – ze stemde ja. "Toen ik geboren werd, was de ruzie met Griekenland al begonnen", zegt ze. "Toen ik mijn eerste baan zocht, belemmerde die ruzie mijn keuze. Zesentwintig jaar lang heb ik elke dag last gehad van die ruzie en nooit kon ik er iets aan doen. Tot vandaag. Vandaag kon ik voor het eerst daadwerkelijk beslissen over mijn eigen leven. Je hebt geen idee hoe goed dat voelt. Natuurlijk heb ik ja gestemd."

Maar hoe verder de dag vorderde, en hoe meer opkomstpercentages Boskovska via haar telefoon binnenkreeg, hoe duidelijker het werd dat haar buurjongen Igor Alexovski (26) een veel belangrijkere keuze had gemaakt – hij koos ervoor niet te stemmen. Hij was niet alleen: amper 37 procent van de bevolking nam deel aan het referendum.

"Ik heb niet gestemd, want wat doet mijn stem ertoe?", zegt hij een verdieping lager. "Ik vertrouw onze regeringspartij niet, ik vertrouw de Grieken niet en ik vertrouw de EU niet. Dus waarom zou ik überhaupt de moeite nemen?"

Net als zijn bovenbuurmeisje is Alexovski 26 jaar en net als zij woont hij in een betonnen blokkendoos aan de Vladimir Komarovstraat nummer 12, een fantasieloze buitenwijk van de Macedonische hoofdstad Skopje. Ze moesten allebei nog geboren worden toen hun land in 1991 ontstond uit het verbrokkelde ex-Joegoslavië en besloot zichzelf Macedonië te noemen. Het land behoorde in antieke tijden tot het Macedonische rijk van Alexander de Grote, dus die keuze lag voor de hand, aldus de Macedoniërs.

Lees ook: Van Thessaloníki naar Skopje: een autorit naar "het land dat niet genoemd mag worden"

Die keuze wekte de toorn van buurland Griekenland, waar de bewoners vinden dat de term ‘Macedonië’ exclusief aan hun toebehoort. Zo heet immers de Noord-Griekse regio rondom Thessaloniki waar Alexander de Grote werd geboren. Dat zijn latere rijk grote delen van het huidige Macedonië omvatte, maakt het Macedonische rijk niet minder Grieks, aldus de Grieken.

Internationale burenruzie

Geboren was een burenruzie die zelfs zo hoog opliep dat de Grieken gedurende het volledige leven van Alexovski en Boskovska een veto uitspraken als Macedonië lid probeerde te worden van internationale allianties als de Navo en Europese Unie. "Ik heb mij mijn hele leven geïsoleerd gevoeld van de rest van de wereld, waar wel gewoon vooruitgang was", zegt Boskovska.

Pas toen in beide landen onlangs regeringen aantraden met een minder sterke nationalistische obsessie, kwam er voor het eerst schot in de zaak. Als het Macedonische volk via een referendum akkoord zou gaan met de nieuwe naam Noord-Macedonië, beloofde de Griekse regering toetreding tot de Navo en de EU niet langer te blokkeren.

En dus beleefde de Republiek Macedonië deze zondag de belangrijkste dag uit haar korte geschiedenis: stemde het volk voor een nieuwe naam en maakte het daarmee een einde aan de al 27 jaar slepende ruzie met Griekenland? Of stemde het volk ‘nee’ waarna de loopgraven alleen nog maar dieper zouden worden?

Het werd optie C: het volk stemde niet.

Boskovska kijkt op haar telefoon en zucht. Om vijf uur ’s middags, twee uur voordat de stembureaus sluiten, heeft slechts 29 procent van haar landgenoten een stem uitgebracht – een percentage dat bij het sluiten van de stembureaus was opgelopen tot 35 procent. Net als haar buurjongen koos een meerderheid van de Macedoniërs ervoor thuis te blijven. Ter vergelijking: bij de parlementaire verkiezingen van 2016 stemde 67 procent van het electoraat. "Bij dit percentage maakt het niet eens uit dat een meerderheid ja heeft gestemd", zucht Boskovska.

Omdat het referendum raadgevend is, is het aan het Macedonische parlement te beslissen wat het met de uitslag doet. Dat maakt de interpretatie van het resultaat misschien wel belangrijker dan het resultaat zelf. Een overtuigende ja-stem die door nauwelijks een derde van het volk is uitgesproken, is voor partijen die een nieuwe naam toch al niet echt zagen zitten, zoals de belangrijkste oppositiepartij van het land, heel makkelijk uit te leggen als verkapte nee-stem – zeker omdat veel van de ja-stemmers etnisch Albanezen zijn die zich sowieso veel minder verbonden voelen met de naam Macedonië.

Boycot

Die tactiek indachtig riepen de afgelopen weken al meer dan zeventig kleinere politieke partijen en –organisaties op tot een boycot van het referendum. Zelfs president Gjorge Ivanov – die geacht wordt boven de partijen te staan – riep zijn landgenoten op vooral niet te gaan stemmen.

Het was een oproep die zelfs vanuit het buitenland de nodige steun kreeg. Volgens internationale waarnemers was vooral de Russische invloed op het referendum aanzienlijk. Rusland vreest een toenemende invloed van de Navo op de Balkan en zou daarom betrokken zijn geweest bij de financiering van de ongeveer veertig nieuwe nepnieuwswebsites die in aanloop naar het referendum dagelijks verschenen en waarop stond dat niet-stemmen de enige verstandige optie was.

"Nepnieuws?", vraagt buurjongen Alexovski. "Ik ken geen nepnieuws. Ik ken alleen de realiteit en die is in Macedonië niet best. Zeker niet als we onze naam veranderen. Let maar op, als we nu door onze knieën gaan en onszelf Noord-Macedonië noemen, zijn we wel onze trots kwijt, maar vinden ze over een jaar gewoon weer iets nieuws om ons mee te pesten."

"Niet stemmen, dat was het enige verstandige", zeg Alexovski. "De EU, Griekenland en de NAVO kunnen reclame maken wat ze willen, maar de armen blijven toch wel arm in dit land, bij welke club je ook hoort. En als ik dan toch voorbestemd ben om stenen te eten, dan eet ik ze het liefst als Macedoniër."