Recepten tegen de droogte vind je op een akker in Zwalm

Het is al even geleden dat het geregend heeft en er lijkt weinig beterschap te komen. De natuur kreunt onder het watertekort. Ook de landbouw wordt getroffen door de droogte, tijd dus voor een bezoekje aan de ‘droogtedenker onder de landbouwers’.

“Kijk, de bladen zijn al aan het opkrullen omdat de huidmondjes zich sluiten. En er staat een waslaagje op. Dat zag je gisteren nog niet.” Een blik van vertwijfeling wanneer Thomas Truyen (32) de signalen opmerkt. De hitte boven op de droogte dwingt zijn tarwe in overlevingsmodus, de witte bolletjes kunstmest weigeren open te vloeien bij gebrek aan vocht. Hij doet niet aan doemdenken, zegt hij stellig. “We hoeven niet te panikeren, maar ooit zal het wel moeten regenen.”

Truyen trekt een spriet tarwe uit de grond en toont de granen die de komende maanden rekenen op hun brandstof: water. De barsten in de bodem spreken boekdelen, het doet me denken aan een zin uit een interview met hydroloog Marijke Huysmans: “De meerjarige statistieken tonen weinig genade: het grondwaterpeil kan snel weer wegzakken als het een aantal weken of maanden droog is.”

Geen vier maanden later leest het als een (onbedoelde) profetie. De bejubelde buffer na een kletsnat jaar is weg, landbouwers en natuurbeheerders zitten met de handen in het haar naar het weerbericht te luisteren. De maand maart is sinds het begin van de metingen nooit zo droog geweest en er is sindsdien weinig beterschap. Op de droogte-index van het KMI spoelt het roodbruin – ‘uiterst droog’ – over het hele land. Ook hier, in Zwalm, aan de rand van de Vlaamse Ardennen.

Passieproject

We staan op de Franskouter, een hoogplateau waar de regen zich in zware grond kan nestelen. “Goede grond”, zegt Truyen. Hij is niet de meest typische landbouwer. La Flandre profonde werd ingewisseld voor een Fred Perry-shirt en een bril van Emporio Armani. Overdag bewerken loonwerkers zijn akkers terwijl hij meetings bekleedt als teeltspecialist voor een multinational. De 25 hectare zijn familie-erfgoed, vandaag een passieproject van grootvader, vader en zoon. De manier waarop die laatste de aarde door de vingers laat rollen, verraadt een grote liefde.

“Er zit nog wat vocht in”, zegt Truyen tevreden over het onderlaagje waarin zijn bieten wortelen. Hij is ons warm aanbevolen als droogtedenker onder de landbouwers. “Er zijn echt wel een aantal manieren om je teelt weerbaarder te maken.” We krijgen een masterclass in kleine procentjes, die samen een akker een burn-out besparen.

Voor een stadsmens zijn ze onzichtbaar. De hybride tarwevorm, met wortels die net iets vakkundiger zijn in het onttrekken van water en nutriënten. De akker die niet is omgeploegd, om de waterhuishouding niet op stang te jagen. De bieten, eind maart al gezaaid – met een risico op late vorstschade – om de droogte voor te zijn. De bodem die door verrijking met koolstof een betere spons wordt. En natuurlijk de kikkererwten, symbool van de klimaatverandering. De Mediterraanse indringers doen het bij droog weer veel beter dan aardappelen.

Hummusindustrie

In 2020 was Truyen korteketenpionier in de hummusindustrie, sindsdien zijn er een vijftiental boeren gevolgd. Maar ook dat is geen magische formule, zegt hij. “Als het enkel droger en warmer zou worden, zou je simpelweg de gewassen uit het zuiden naar hier kunnen importeren.” Maar er is dus ook dat andere extreem. Vorig jaar zijn de kikkererwten van Truyen verzopen in de vloed.

Neen, adaptatie is geen verse overall die je zomaar aantrekt. Landbouwers kunnen zich echter niet permitteren om op de knieën te zitten prevelen. Hopen op een klimaat ‘zoals vroeger’ is even realistisch als een verkiezingsoverwinning in 2024 voor cd&v.

Maar is die wil om te veranderen er wel? Boeren zijn ­gewoontedieren, geeft Truyen toe. “Het is een stiel van grote cyclussen, dat maakt het log. Maar elke boer slikt bij de opbrengstverliezen van de voorbije jaren, het dwingt hen om open te staan voor die verandering. De nieuwe generaties moeten daarin het voortouw nemen.”

Als de verschillende generaties samenkomen, zoals die avond ten huize Truyen, blijft er die ene constante: de stem van Frank Deboosere is heilig. “Of je nu een tienjarig kind bent of een teeltspecialist, tijdens het weer­bericht wordt er gezwegen.”