Afvalstaking Gent
Ratten, vliegen en vieze ziekten: het zwartste scenario bij een afvalstaking
Madrid, Napels, Toronto, Amsterdam, Parijs, Sevilla: elke zichzelf respecterende stad heeft de laatste jaren wel eens zijn vuilnisstaking moeten doorspartelen. Nu krijgt dus ook Gent zijn deel, net nu de zomer in aantocht is. Mooie vooruitzichten levert dat niet op, zo leert het verleden. Dit is wat u in allerslechtste scenario mag verwachten.
Wat als de staking bij de afvalintercommunale Ivago in Gent nog enkele weken zou aanslepen? Welke risico's en gevaren zou dat met zich meebrengen? Het is een moeilijke denkoefening, want de 'experts in de gevolgen van langdurige afvalstakingen' zijn in ons land niet dik gezaaid. Wel kunnen wetenschappers en ongediertebestrijders enigszins inschatten hoe de situatie zou evolueren. Het plaatje is puur hypothetisch, maar mooi is anders.
Ondanks de vraag van de stad Gent om waar mogelijk de vuilniszak nog even binnen te houden, belandt er almaar meer afval op straat. "Met de weersverandering in zicht verwacht ik, nog los van de geurhinder, heel wat meer ratten, maden en vliegen op de meest delicate plaatsen", steekt Johan Van Waeyenberghe van ongediertebedrijder Bug Crushers van wal. Hij maakt zich geen illusies over hoe snel die zullen opduiken. "Kijk maar eens naar uw GFT-container: maden manifesteren zich al na één dag. Zwerfkatten trekken vuilniszakken open, etensresten raken verspreid, waar dan weer ratten op afkomen. Laten we zeggen dat ik verwacht meer werk te zullen krijgen als de situatie niet opgelost geraakt."
Ook Herwig Leirs, professor biologie aan de UA, bevestigt in 'De Wereld Vandaag' op Radio 1 dat het vuilnis in Gent de tot dusver wat meer verdoken levende ratten zal aantrekken. Hij wil echter nog niet spreken van een 'rattenplaag', omdat dat onmogelijk is op zo'n korte tijd. "Maar hoe langer het vuilnis blijft liggen, hoe groter de kans op een plaag."
Ziekteverspreiders
Meer 'plaagdieren', het is een scenario dat al werd geschetst in de Nederlandse krant NRC in 2010, naar aanleiding van de staking van de vuilophalers in Amsterdam en Utrecht. Ratten en huismuizen doen zich te goed aan het voedsel op straat, waardoor hun conditie verbetert en hun voorplanting erop vooruit gaat. "Als een vrouwtjesrat in een goede conditie verkeert, heeft dat invloed op de worpgrootte", vertelde Bastiaan Meerburg, onderzoeker ziekte en plagen aan de Nederlandse Wageningen Universiteit aan NRC. "Een bruine rat krijgt per jaar gemiddeld achttien tot twintig nakomelingen."
Om niet te spreken van de vliegen, die floreren bij warm weer. "Een vlieg legt honderden eitjes in één keer. Dat is een kwestie van dagen. Het gaat gigantisch snel", zei Nico Vonk van het Kenniscentrum Dierplagen in Wageningen destijds aan NRC.
Enigszins zorgwekkend is het feit dat ratten en vliegen te boek staan als ziekteverspreiders. Herwig Leirs zegt zich niet direct zorgen te maken over plotse epidemies in Gent, maar "er zal meer kans zijn om ratten tegen te komen, wat het risico op de overdracht van infecties wel verhoogt". Ratten en muizen kunnen bijvoorbeeld de bacterie leptospira overdragen, die de ziekte van Weil tot gevolg kan hebben. Die kan gepaard gaan met onder meer hoge koorts, nierontsteking, geelzucht door leverontsteking, bloedingen en spierpijn en is in sommige gevallen dodelijk.
Meer vliegen betekent ook meer kans op salmonella- of campylobacterbesmettingen. Die kunnen leiden tot koorts, hevige buikkrampen en diarree (en op langere termijn dus ook uitdroging).
Dioxines
Wie denkt zelf het recht in handen te nemen en vuilnis te gaan verbranden 'om er van af te zijn': slecht idee. Dat is niet alleen verboden - 'sluikstoken' heet zoiets - en veroorzaakt vaak heel wat geurhinder, maar is ook bijzonder ongezond. Afval opstoken vervuilt de lucht met hoge concentraties dioxines, stof, PAK's en zware metalen.
Welke gevolgen dat kan hebben, kan je in al zijn extremiteit in Napels gaan bekijken. Die Italiaanse stad is berucht om zijn amper controleerbare afvalproblematiek en moest al talloze grote vuilnisstakingen doorstaan. Illegale dumping en afvalverbrandingen zijn er legio, waardoor de bodem en lucht ernstig vervuild zijn. In de streek ligt het aantal geboortes van misvormde kinderen als gevolg van dioxinevergiftiging maar liefst 83 procent (!) hoger dan in de rest van Italië, zo stellen oncologen. In 2012 werd Italië zelfs veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens voor de aanslepende afvalcrisis in en rond Napels.
Geen paniek
En toch is er na al deze 'wat als'-rampspoed ook goed nieuws: de kans dat het zover komt, is uiteraard klein. Bijzonder klein zelfs, zo legt ons Jan Verheyen, woordvoerder van afvalstoffenmaatschappij OVAM, uit. "Gemeenten hebben een zogenaamde 'zorgplicht', waarmee ze alles uit de kast moeten en kunnen halen om de gezondheid van hun inwoners te garanderen. Dat kan gaan van het opvorderen van vuilnismannen (zoals in Gent vrijdag al eens gebeurde, nvdr) tot andere maatregelen. Mocht de gemeente op een bepaalde manier verhinderd zijn in die zorgplicht, dan kan de provinciegouverneur die taken overnemen. En in het uiterste geval, hoewel dat volgens mij nog nooit gebeurd is, komt het Vlaams Gewest tussen."
Die hele cascade aan mogelijke maatregelen maakt dat het stadium van de epidemies en ziekten haast onmogelijk lijkt. De logische conclusie is voor professor Leirs: "Er is geen reden tot paniek. Wel moeten we het vuilnis zo snel mogelijk van de straat doen verdwijnen."
