Rapport keldert deradicalisering: "Vlaamse aanpak werkt niet”

In 2013 was de Stad Mechelen de eerste om een deradicaliseringsambtenaar aan te werven. 5 jaar later is er nog altijd geen methodiek die wetenschappelijk aangetoonde resultaten kan voorleggen. Dat is de harde conclusie van een onderzoek van criminologe Marion van San in opdracht van denktank Itinera, dat ze vandaag voorstelt in de Kamer.

“Als je de wetenschappelijke literatuur bekijkt, valt er weinig te verwachten van counternarratives, tegenboodschappen als antwoord op propaganda, en ideologische gesprekken”, zegt van San. “Van de overige methodes kan je niet bewijzen dat ze geen effect hebben, maar evenmin het tegendeel.”

Van San deed voor haar rapport ook gesprekken met hulpverleners die in het onderwijs, jeugdwerk of de gevangenissen werken rond radicalisering. Daaruit blijkt dat deradicalisering vooral trial and error is.

“Waterdichte methodieken waardoor radicalisering kan worden ingeperkt en waardoor aanslagen kunnen worden voorkomen, bestaan helaas niet”, zegt van San. “Meer investeren in deradicalisering en preventie? Dat klinkt goed, maar met de kennis die we nu hebben, is er geen enkele garantie op succes.”

Jean-Louis Denis, die dit weekend vrijkwam na een straf van vijf jaar voor het ronselen voor de jihad, leek weinig van zijn ideeën kwijt. Aan de poort van de gevangenis van Ittre zei hij tegen de aanwezige pers dat deradicaliseringstrajecten ‘de overtuigingen van mensen enkel versterken’.

“Ik denk dat er mensen zijn die je enkel kan in de gaten houden, maar met geen enkel programma kan deradicaliseren”, zegt van San.

Haar rapport concludeert dat er geen enkele bewezen manier is om te voorspellen of te anticiperen op het feit dat iemand een terrorist wordt. Van San spreekt daarom van ‘de onvoorspelbare terrorist’. De recente aanslag in Straatsburg toont hoe moeilijk het is om het gedrag van bepaalde individuen in te schatten. Chérif C. stond bij Franse inlichtingendiensten gekend als geradicaliseerd, en had een zwaar gerechtelijk verleden, maar volgens staatssecretaris voor Binnenlandse Zaken wees niets erop dat hij zou over gaan tot radicale daden.

Tegenovergesteld effect

Volgens de criminologe komt deradicalisering in Vlaanderen nu al te vaak enkel neer op de detectie van radicalisering. In die mate dat het zelfs een tegengesteld effect kan hebben.

“Op het moment dat een jeugdwerker, die een vertrouwensrelatie heeft met jongeren, ingezet wordt voor detectie en iets meldt aan de veiligheidsdiensten, dan kan je je voorstellen dat jongeren hen niet meer vertrouwen. En de vraag is in wiens armen ze dan terechtkomen.”

Hulpverleners zijn het niet eens met een aantal conclusies uit het rapport. Zo spreken ze tegen dat de vertrouwensrelatie in het gedrang komt en verdedigen ze hun methodiek. “Ik zie een enorme positieve evolutie bij de 14 jongeren en hun ouders die we dit jaar begeleiden”, zegt Ahmed Hadri van hulpverleningscentrum De Touter in Berchem. “De afgelopen vijf jaar is er maar één jongere afgevallen. Zijn dat bewijzen? Neen. Maar wil dat zeggen dat het niets uithaalt? Nee, toch?”