Psychosociale zorg staat voor zware inhaaloperatie: tijdens lockdown gingen uitgaven achteruit

Tijdens de eerste acht maanden van de coronacrisis zijn de Riziv-uitgaven voor mentale gezondheid bijna 10 procent gezakt. Dat blijkt uit cijfers die De Morgen kon inkijken. Vandaag lijkt de sector die boemerang terug in het gezicht te krijgen.

Al sinds de eerste lockdown wijzen experts op de psychosociale impact van deze pandemie, de Hoge Gezondheidsraad vuurde onlangs nog maar eens een waarschuwingsschot af. Toch tonen de recentste cijfers van het Riziv een kloof tussen de hoge nood en de uitgaven. Voor de periode maart-oktober waren de terugbetalingen die in verband staan met mentale gezondheid 8,5 procent lager dan in dezelfde periode in 2019, of een verschil van 18 miljoen euro.

“Die kloof kun je niet verklaren door het feit dat we er mentaal beter voor stonden”, zegt lid van expertengroep GEMS Lode Godderis, die de cijfers bij het Riziv opvroeg. Het gros van de uitgaven houdt verband met de psychiatrie – denk aan raadplegingen of therapieën bij een (kinder)psychiater of opnames in een psychiatrisch ziekenhuis. Erg kwetsbare profielen, dus. “Heel wat mensen met mentale gezondheidsproblemen hebben de zorg in die periode niet bereikt”, vreest professor Godderis.

De sectorverenigingen schrikken niet van de cijfers, en verwijzen naar de slechte overheidscommunicatie in het voorjaar. “Het uitstel van de niet-dringende zorg in maart leek toen ook van toepassing op de geestelijke gezondheidszorg, heel wat therapeuten sloten de deuren”, zegt Kris Van den Broeck, directeur van de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie. “Achteraf bleek dat niet de bedoeling, maar het kwaad was wel geschied.”

‘Angst’

Voor de maanden april en mei is de schade inderdaad het grootst, maar ook voor augustus tot oktober blijven de uitgaven 3 procent lager, ondanks de uitbreiding van de terugbetaling van psychologische sessies naar minderjarigen en 65-plussers sinds juli.

“Nog steeds een derde van de chronische patiënten stelt de zorg uit, onder meer vanwege angst”, zegt Koen Lowet van de Vlaamse Vereniging van Klinisch Psychologen, verwijzend naar cijfers van het Vlaams Patiëntenplatform. “Die angst wordt aangewakkerd wanneer de coronacijfers stijgen.”

Vandaag lijkt de sector de boemerang van het voorjaar in het gezicht te krijgen. “Er zijn nog nooit zoveel psychologenpraktijken geweest die hun wachtlijst moeten sluiten”, zegt Lowet. Van Den Broeck vangt dezelfde signalen op bij psychiaters.

‘Jarenlange verwaarlozing’

Beiden stellen dat we de rekening betalen van “een jarenlange verwaarlozing” van de geestelijke gezondheidszorg. “Deze vloedgolf overspoelt ons nu in verschillende fases. De volgende rekening zal die van de zorgverleners zijn die nu nog voluit in de frontlinie werken”, zegt Lowet.

Vlaams minister van Volksgezondheid Wouter Beke (CD&V) wijst op verschillende initiatieven om het mentaal welzijn van jongeren te bevorderen, alsook een bijkomende subsidie van 5,6 miljoen euro voor de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg. Op federaal niveau is het “een topprioriteit”, klinkt het bij het kabinet van Frank Vandenbroucke (sp.a). “Er kwamen al verschillende grote investeringen en er zullen er op korte termijn volgen.”

Volgens Van den Broeck komt de inhaalbeweging te laat. “Zeker op het vlak van educatie schieten we schromelijk tekort. Kinderen leren op school hoe ze hun handen moeten wassen, maar niet hoe ze kunnen spreken over mentale gezondheid.”