Protest tegen tunnels onder Scheldekaaien: ‘Dit is een project van de vorige eeuw’

Komt er een tunnel onder de Antwerpse Scheldekaaien? Die zou alleen maar meer verkeer naar het centrum leiden en knipt de band tussen stad en stroom door, vrezen tegenstanders. ‘Dit is een project van de vorige eeuw.’

Auto’s maakten in Antwerpen zondag plaats voor fietsers en voetgangers. Voor een twintigste editie van Antwerpen Shift werd niet alleen de binnenstad autoluw, maar werd ook een deel van de Leien autovrij gemaakt. Voor leden van burgercollectief KaaiLink het moment om hun ongenoegen te uiten over de plannen van het stadsbestuur om ter hoogte van de Suikerrui een tunnel onder de Scheldekaaien aan te leggen. In juli keurde het stadsbestuur daarvoor een haalbaarheidsstudie goed.

“Het is ironisch dat de stad uitpakt met het ‘feest van de slimme mobiliteit’ en tegelijk een ondertunneling goedkeurde die verkeer tot diep in de binnenstad zal zuigen”, zegt Vincent Gysels van KaaiLink. “Door tegelijk ook nieuwe, ondergrondse parkings aan te leggen, verbreekt het stadsbestuur de belofte om werk te maken van een echte mobiliteitsshift.” De mensen van KaaiLink stonden langs de wandel- en fietsroute om mensen te informeren over de plannen en met de vraag een open brief tegen het project te ondertekenen.

In 2011 presenteerde het toenmalige stadsbestuur het Masterplan Tussen Stad en Stroom voor de heraanleg van de Scheldekaaien. Het plan past in de trend in binnen- en buitenland om de band tussen stad en water te herstellen. “Maar een tunnelproject zou een stap terug zijn en kiepert jaren voortschrijdend inzicht in de Schelde”, zegt mobiliteitsexpert Kris Peeters (Hogeschool PXL). “Het zal net het tegenovergestelde effect hebben van wat in de oorspronkelijk visie werd beoogd: het wordt een barrière tussen woonwijken en de Scheldekaaien.”

Volgens de actievoerders zal het project een diepe wond slaan tussen stad en stroom, met nefaste impact op de buurt. “Het stadsbestuur wil een vrijwel open tunnelsleuf graven van 200 meter met een aanloophelling van telkens 100 meter”, zegt Gysels. “Dat zal van de kaaien een expresweg maken. Naast de tunnelsleuf komt nog een bovengrondse weg voor uitzonderlijk verkeer, en een voor lokale toegang tot garages en de Suikerrui. Zo blijft amper ruimte over voor wandelaars of terrassen.”

Water en vuur verzoenen

“Het stadsbestuur probeert hier water en vuur te verzoenen”, vindt Peeters. “Enerzijds is men zich bewust van het belang van een aantrekkelijke binnenstad, anderzijds houdt men vast aan het idee dat je met de auto tot midden in de stad moet kunnen rijden. Maar het en-enverhaal dat het stadsbestuur nastreeft is per definitie onrealistisch: auto’s hebben nu eenmaal meer ruimte nodig en een veel grotere impact op de omgeving en verkeersveiligheid.”

Het burgercollecief krijgt steun van experts die de open brief mee ondertekenden. Inge Bertels, decaan van de faculteit Ontwerpwetenschappen aan de UAntwerpen, hekelt de manier waarop de beslissing is genomen. “Het stadsbestuur beslist zonder participatie en transparantie over deelprojecten die ingaan tegen de geest van het oorspronkelijk masterplan”, zegt Bertels. “Welke impactstudies zijn hierover gedaan? Wij hebben samen met debatplatform Stadform enkele debatten georganiseerd waarvoor het stadsbestuur is gevraagd de plannen toe te lichten. Daar is nooit op ingegaan. Het is tijd dat de discussie over deze impactvolle ingreep op gang komt.”

Sofie De Caigny, directeur van het Archtitectuurinstituut, sluit zich ook aan bij het protest en wijst op de impact van het project op historisch erfgoed. “Onder de Scheldekaaien liggen de resten van de historische stad”, zegt De Caigny. “Een waardevolle archeologische site zal moeten wijken voor de auto.” Buurtbewoners vrezen bovendien dat de archeologische rijkdom in de ondergrond ervoor zal zorgen dat de werken vertragingen zullen oplopen en jaren zullen aanslepen.

Mobiliteitsexpert Dirk Lauwers (UAntwerpen) noemt het “een project uit de vorige eeuw”. “De internationale trend is net om automobilisten te ontraden om het centrum in te rijden. Dat doe je door invalswegen te knippen en door extra parkeerplaatsen te voorzien buiten de stad, terwijl je er in de stad evenveel schrapt. Het huidige plan zal net tot meer verkeer leiden, zeker in combinatie met de afbouw van het openbaar vervoer van en naar de randdistricten die momenteel plaatsvindt. Met als gevolg dat iedereen zich bij grote drukte vastrijdt.” Volgens Lauwers zou het beter zijn op het centrale deel van de kaaien doorgaand verkeer te weren, en meer ruimte voor fietsers en voetgangers te voorzien.

Vooruit is tegen

De kwestie zal ter sprake komen op de volgende gemeenteraad op 26 september. “Wij zullen pas dan verder over dit project communiceren”, klinkt het op het kabinet van schepen van Mobiliteit Koen Kennis (N-VA). Vooruit, dat samen met N-VA en Open Vld in het Antwerpse stadsbestuur zit, sprak zich eerder al tegen het plan uit. “Wij zijn absoluut tegen, maar waren bij de stemming in het schepencollege in de minderheid”, zegt Tatjana Scheck, voorzitter van Vooruit Antwerpen. “De kaaien zijn er voor de Antwerpenaren en mogen geen doorgangsweg worden.”

Dat de tunnel er komt, is nog geen uitgemaakte zaak. De haalbaarheidsstudie is een eerste stap in een lang traject. “Er moet nog een precies ontwerp worden gemaakt en een bouwaanvraag worden opgesteld”, zegt Gysels. “De werken zullen wellicht pas kunnen starten in 2024. Dat geeft ons nog de tijd om onze stem te laten horen om ervoor te zorgen dat dit plan wordt begraven.”