Protest tegen cafédictaat van Parijs: ‘Ze gebruiken ons als zondebok’

Maandenlang zeiden president Macron en premier Castex dat nieuwe coronamaatregelen niet zonder overleg met lokaal bestuur zouden worden afgekondigd. Nu Parijs toch zomaar een horecasluiting in Marseille verordonneert, komen burgers én het stadsbestuur in opstand.

“Wat denken ze wel niet in Parijs? We zijn geen schapen!” Jean-Pierre Cotens windt er geen doekjes om. Hij is geen virusontkenner, benadrukt de cafébaas, hij snapt best dat er maatregelen nodig zijn om de opmars van het virus terug te dringen. Maar dat de regering in Parijs eenzijdig denkt te kunnen bepalen dat de horeca in Marseille moet sluiten, nee, dat wil er bij Cotens niet in. “Ze gebruiken ons altijd als zondebok. Maar wij gaan niet boeten voor het falende beleid van de regering. Wij blijven gewoon open. We hebben toch niets te verliezen.”

Cotens is niet de enige Marseillenaar die verbijsterd is. Dat de Franse regering in het zicht van de tweede coronagolf met strengere maatregelen zou komen, was onvermijdelijk. Maar over de manier waarop die maatregelen tot stand zijn gekomen is in Frankrijk een politieke crisis van formaat uitgebroken, met Marseille als epicentrum.

Maandenlang verklaarden president Macron en zijn premier Castex dat de regering niet meer vanuit Parijs het coronabeleid zou bepalen, zoals in het voorjaar het geval was. Dat zou voortaan in overleg gaan met lokale bestuurders. Maar nu de tweede golf een aantal Franse steden dreigt te overspoelen, heeft de regering die belofte radicaal gebroken. De beslissing om de horeca in Marseille te sluiten werd door het ministerie van Volksgezondheid als gedane zaak meegedeeld aan de waarnemende burgemeester, tien minuten voordat de maatregel met een persconferentie werd aangekondigd.

Collectieve straf

“Een affront, een totaal gebrek aan respect”, vindt Cotens, net als zo’n beetje iedereen in Marseille, het stadsbestuur incluis. “Ik accepteer niet dat de Marseillenaren het slachtoffer worden van onbegrijpelijke politieke beslissingen”, twitterde burgemeester Michelle Rubirola van de groene partij EELV. Volgens haar plaatsvervangende burgemeester heeft minister van Volksgezondheid Olivier Véran alle realiteitszin verloren. De voorzitter van de regio Zuid-Frankrijk noemde de maatregel een collectieve straf.

Volgens Cotens, die eigenaar is van Bar des 13 Coins, aan een pleintje in het oude stadscentrum, is het altijd hetzelfde liedje. “Marseille is een ville rebelle, een opstandige stad. In de zeventiende eeuw liet Lodewijk de Veertiende de kanonnen van het fort dat Marseille tegen een inval vanaf zee moest beschermen op de stad richten. Nog altijd vertrouwen de autoriteiten ons niet. We zijn ongedisciplineerd hier, zeggen ze. Dat is niet helemaal onwaar, maar waarom moeten de restaurateurs daarvoor boeten? De winkelcentra en bioscopen mogen wel openblijven!”

Het verbale moddergevecht tussen bestuurders in Marseille en de regering in Parijs zet zich voort in een loopgravenoorlog, met als inzet de juiste duiding van de coronacijfers. In Marseille en in buurstad Aix-en-Provence, waar de restaurants en cafés tijdelijk ook moeten sluiten, zijn die alarmerend. Begin september waren in Marseille 280 op de 100.000 mensen besmet, het hoogste aantal van Frankrijk. Het zijn er nu iets minder, maar nog altijd meer dan 250. Tel daarbij de snelle stijging van het aantal ziekenhuisopnames op en de horecasluiting is noodzakelijk, vindt Véran.

De regering is met een nieuw classificatiesysteem gekomen om de urgentie van de zaak te benadrukken. De oude coronakaart, waarop departementen simpelweg groen of rood waren, is niet meer toereikend; 70 procent van Frankrijk is inmiddels roodgekleurd. De rode departementen zijn nu onderverdeeld in drie categorieën. Marseille en Aix zijn ‘maximale alertheidszones’, net als het overzeese gebied Guadeloupe. De meeste grote steden, waaronder Parijs, zitten één categorie lager. Daar gelden wel aangescherpte maatregelen, maar hoeft de horeca niet dicht. (In de hoofdstad mogen bars en restaurants tot maximaal 22 uur openblijven).

Burgemeester Rubirola, die net als Véran zelf arts is, wijst op het feit dat de besmettingsgraad en het reproductiegetal in Marseille sinds kort juist voorzichtig aan het dalen zijn. “De Marseillenaren zien dat het beter gaat. In plaats van ons aan te moedigen, straffen ze ons.” Zelfs regionale partijgenoten van Macron keerden zich tegen de maatregel. “We voelen dat een klimaat van wantrouwen zich begint te installeren”, schreven ze in een open brief aan Véran.

Bliksembezoek

De minister bezoekt vrijdag halsoverkop het grootste ziekenhuis van Marseille in een poging de schade te beperken. Het is een bliksembezoek onder hoogspanning: bij de ingangen van het ziekenhuis staan tientallen agenten in vol ornaat. Wie naar binnen wil, moet zijn identiteitsbewijs en verwijsbrief laten zien.

Het ziekenhuis, La Timone, is een kolossale betonnen blokkendoos waar de verf afbladdert. Een paar dagen voor Vérans bezoek dook een filmpje op van een kantoor op de kinderafdeling, waar een lekkage een enorme waterravage had aangericht. Een protestbord van een van de toegestroomde demonstranten verwoordt de eigenlijke kern van het probleem: ‘De publieke zorg is geruïneerd.’ Wat steekt is het gevoel dat de bevolking daar nu voor moet opdraaien.

De betogers die op het hoge bezoek zijn afgekomen, zijn van een heel ander slag dan de boze horeca-uitbaters en -klanten die dezelfde ochtend bij de lokale Kamer van Koophandel protesteren. Bij de hoofdentree van het ziekenhuis heeft zich een allegaartje van gele hesjes, virussceptici, beroepsdemonstranten en antivaccinatieactivisten verzameld. Frankrijk is een dictatuur en Véran een vrijmetselaar, klinkt het. Het virus wordt schromelijk overdreven – of is juist een biologisch wapen.

Zo heeft de Franse regering met de aan Marseille gerichte oekaze een potentieel explosieve cocktail van verzet gecreëerd. Verstokte gele hesjes en antivirusdemonstranten vinden ineens groene politici en apolitieke cafébazen aan hun zijde. Daar komt bij dat Marseille al sinds het begin van de coronacrisis een vruchtbare voedingsbodem voor sceptici is gebleken. De controversiële arts Didier Raoult, de aanjager van de mondiale hydroxychloroquine-hype, zetelt hier en wordt alom beschouwd als een held. Dat de horecasluiting een wraakactie van Véran aan het adres van Raoult zou zijn, wordt door veel Marseillenaren als zeer plausibel beschouwd.

Na een overleg met de voorzitter van de regio Zuid-Frankrijk komt Véran met een compromis dat de gemoederen tot bedaren moet brengen. De horecasluiting gaat pas na zondag in, niet na vrijdag, en zal in eerste instantie zeven dagen duren in plaats van vijftien. Rest de vraag wat er überhaupt van de maatregel terecht gaat komen: een wethouder heeft al laten weten dat de gemeentepolitie geen boetes zal uitschrijven aan horecaondernemers die de regels overtreden.

“Het echte probleem”, zegt Cotens, “is dat Marseille een mediterrane stad is. We leven hier dichter op elkaar, afstand houden zit niet in ons DNA. Daar gaat een cafésluiting niets aan veranderen. Of dacht u dat de mensen hun mondkapjes ophouden als ze bij iemand thuis gaan zitten drinken?”