Proces tegen Canadese zakenmannen neigt sterk naar Chinese gijzelaarsdiplomatie

In een afgesloten rechtbank in China, zonder consulaire bijstand, vond het proces tegen de Canadese zakenman Michael Spavor plaats. Zijn landgenoot Michael Kovrig wordt maandag in Peking berecht. De twee zitten al meer dan twee jaar vast op verdenking van spionage.

De rechtszaak tegen Spavor is vrijdag in twee uur afgehandeld, en er is nog geen vonnis bekendgemaakt. Voor de rechtbank van zijn woonplaats Dandong stond een politiekordon om de aanwezige media op afstand te houden. Ook weigerden ze diplomaten toegang, op grond van nationale veiligheid. Volgens een consulair verdrag dient China op zijn minst Canadese diplomaten toegang tot de zitting te verlenen.

‘De twee Michaels’, zoals Spavor en Kovrig vaak worden genoemd, zijn in China aangeklaagd voor spionage, waarop een levenslange celstraf kan staan. Hun schuld staat zowat bij voorbaat vast want de veroordelingsgraad bedraagt in Chinese rechtbanken 99,96 procent. Daarbij lijkt het hier te gaan om showprocessen, opgevoerd in het kader van een geopolitiek conflict.

De twee Canadezen werden in december 2018 opgepakt, enkele dagen na de Canadese arrestatie van Meng Wanzhou, topvrouw (en dochter van de oprichter) van het Chinese telecombedrijf Huawei. De Verenigde Staten beschuldigen Meng van het schenden van Amerikaanse sancties tegen Iran. De topvrouw is verwikkeld in een lange procedure om haar uitlevering aan de VS aan te vechten.

Kovrig, een voormalige diplomaat die als onderzoeker voor de denktank International Crisis Group werkt, wordt in China beschuldigd van ‘het stelen van gevoelige informatie en inlichtingen’, Spavor van het ‘overhandigen van inlichtingen aan Kovrig’. De Chinese autoriteiten hebben geen bewijzen aangedragen, maar zeggen dat de feiten duidelijk zijn en dat het bewijs sterk is.

Enkelband

Experts zijn ervan overtuigd dat Spavor en Kovrig pionnen zijn in het conflict tussen de VS en China, met Canada als gemakkelijk – want minder machtig – mikpunt. “We geloven dat deze detenties arbitrair zijn en zijn diep verontrust over het gebrek aan transparantie omtrent deze procedures”, zei de Canadese minister van Buitenlandse Zaken Marc Garneau donderdag in een verklaring.

De Chinese ambassade in Canada schrijft op haar website dat Kovrig en Spavor in overeenstemming met de wet zijn gearresteerd en aangeklaagd en dat het Chinese juridische systeem hun legitieme rechten beschermt. De ambassade bekritiseert op haar beurt “de arbitraire detentie” van Meng Wanzhou, die volgens China slachtoffer is van een Amerikaans politiek proces.

De omstandigheden van de twee Michaels contrasteren sterk met die van Meng. De Huawei-topvrouw is op borgtocht vrijgelaten en woont in een luxevilla in Vancouver. Ze moet een enkelband dragen en tussen 23 uur en 6 uur thuisblijven. Haar echtgenoot en twee kinderen kunnen haar in Canada bezoeken en tijdens haar uitleveringsprocedure wordt ze bijgestaan door topadvocaten.

Kovrig en Spavor zaten een halfjaar in een isolatiecel en sindsdien in een spartaans ingerichte groepscel. Ze mogen één keer per week douchen. Ze hebben geen toegang tot een advocaat en geen contact met familie, op een beperkte briefwisseling na. Sinds juni 2019 kregen ze maandelijks consulair bezoek, maar dit werd tien maanden onderbroken omwille van de coronapandemie.

In Canada hebben vooraanstaande juristen ervoor gepleit de zaak tegen Meng te laten vallen in ruil voor vrijlating van de twee Michaels. De Canadese minister-president Justin Trudeau brengt daartegen in dat buigen voor gijzelaarsdiplomatie de veiligheid van elke Canadees in China in gevaar zou brengen.

Experts denken dat een concrete veroordeling van de twee mannen een diplomatiek akkoord over vrijlating eventueel dichterbij kan brengen. Wat ook kan helpen, is dat de Amerikaanse president Joe Biden expliciet heeft aangegeven – in tegenstelling tot zijn voorganger – dat Chinese acties tegen Amerikaanse bondgenoten bepalend zullen zijn voor de Amerikaanse houding tegen China.