Premier Michel: ‘België draagt deel van verantwoordelijkheid in Rwandese genocide’

In de Rwandese hoofdstad Kigali werd zondag de 25ste verjaardag van de genocide herdacht. De crash van een vliegtuig met aan boord zowel de Rwandese president Juvénal Habyarimana als zijn Burundese ambtgenoot Cyprien Ntaryamira, 6 april 1994 rond 20.30 uur, wordt algemeen beschouwd als de gebeurtenis die de Rwandese genocide echt in gang zette. Vijfentwintig jaar later is nog altijd niet duidelijk wie het vliegtuig liet neerschieten. Evenmin is duidelijk hoeveel Rwandezen, hoofdzakelijk Tutsi’s, in de weken na de crash van het Rwandese presidentiële vliegtuig zijn omgekomen: de cijfers die de ronde doen, variëren tussen de 500.000 en 1 miljoen Rwandezen.

De Rwandese president Paul Kagame opende zondag een periode van honderd dagen nationale rouw, de duur van de genocide in 1994. Hij stak daartoe een vlam aan in het Kigali Genocide Memorial. Daarna volgde een plechtigheid in het Amahoro-stadion. De herdenking heet officieel ‘Kwibuka 25’. Kwibuka betekent ‘herinner’ in het Kinyarwanda, de nationale taal van Rwanda. “Ons volk heeft een immens gewicht gedragen, zo goed als zonder te klagen”, zei Kagame. “Dat heeft ons beter en meer verenigd dan ooit gemaakt. Niets zal ooit nog de kracht hebben om de Rwandezen tegen elkaar op te zetten. De geschiedenis zal zich niet herhalen. Dat is onze duidelijke belofte.”

Kagame leidt een land waarin amper vrijheid van meningsuiting is, echte oppositie niet bestaat en het middenveld sterk beperkt wordt. In 2016 won hij de presidentsverkiezingen met net geen 99 procent van de stemmen.

Voor ons land woonde premier Charles Michel de plechtigheid bij. Hij hield er een toespraak waarbij hij in naam van België zijn excuses aanbood. “De genocide is ook de mislukking van de internationale gemeenschap, die de volkerenmoord niet heeft kunnen voorkomen, tegenhouden of beëindigen”, zei Charles Michel. “En ik sta voor jullie in naam van een land dat bereid is zijn deel van de verantwoordelijkheid te aanvaarden in de geschiedenis.” Met zijn excuses trad Michel in de voetsporen van voormalig premier Guy Verhofstadt. Die had zich in april 2000, zes jaar na de volkerenmoord, in naam van België al verontschuldigd voor de gemaakte fouten.

Macron grote afwezige

Minister van Buitenlandse Zaken en Defensie Didier Reynders heeft tegelijk zondag op Twitter hulde gebracht aan de slachtoffers van de genocide. “Ik denk aan de slachtoffers en aan zij die probeerden om de wreedheden tegen te gaan. Mijn gedachten gaan uit naar de tien para’s die gestorven zijn voor de vrede, in een explosie van haat, en aan alle Belgen die zijn omgekomen”, zei Reynders in een videoboodschap. Op 7 april 1994 werden tien Belgische para’s vermoord. Ze moesten de Rwandese eerste minister Agathe Uwilingiyimana, een gematigde Hutu, beschermen.

Ook aanwezig op de herdenking was de voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker, net als vertegenwoordigers van Afrikaanse landen en organisaties. Grote afwezige was de Franse president Emmanuel Macron. Die liet “vanwege agendaproblemen” verstek gaan. Hij stuurde het parlementslid Hervé Berville, een Rwandese wees die door een Frans gezin werd geadopteerd. Macron hoopt dat deze beslissing getuigt van zijn wil om een nieuwe relatie met Rwanda op te bouwen. De president liet vanuit het Elysée weten dat hij van 7 april een “herdenkingsdag van de genocide van de Tutsi’s” wil maken. De relaties tussen Frankrijk en Rwanda zijn al enkele jaren vertroebeld: in aanloop naar de herdenking in 2014 verweet Kagame Frankrijk medeplichtig te zijn aan de genocide. De Fransen stuurden daarop hun kat naar de herdenking.

Intussen hebben ongeveer 300 mensen zondagmiddag in Sint-Pieters-Woluwe deelgenomen aan een plechtigheid ter gelegenheid van de Rwandese genocide. De plechtigheid vond plaats voor een monument voor de genocide langs de Roger Vandendriesschelaan in de Brusselse gemeente.