Positiviteit overheerst in fanzone voor migranten in Doha: ‘Nooit ben ik hier uitgescholden’

In een vervallen cricketstadion kijken de mannen die de stadions voor het WK hebben gebouwd naar de wedstrijden. Wanklanken zijn hier nauwelijks te horen, maar dat kan komen doordat de angst voor represailles er diep in zit.

Applaus, gejuich, gefluit op vingers. Een Franse spits heeft 2-1 gescoord, en op een veld aan de rand van Doha leidt dat tot grote blijdschap. Tussen alle fanzones die de WK-organisatie heeft neergezet, is dit een opvallende uitzondering. Hier vind je geen dronken Denen of hossende Tunesiërs. De mannen komen uit landen als Bangladesh, India, Nepal en Oeganda. Ze waren al in Qatar toen de meeste supporters het mini-emiraat nog niet konden aanwijzen op een wereldkaart.

Nu hun werkdag erop zit, kijken ze met zo’n duizend anderen naar het grote scherm bij Asian Town, de arbeiderswijk waar je nooit een Qatarees of een westerse expat tegenkomt. Een paar jaar geleden hadden de mannen (vrouwen zijn er nauwelijks) nooit kunnen denken dat ze hier, schouder aan schouder, in een vervallen cricketstadion zouden zitten, turend naar een toernooi dat zonder hun hulp nooit georganiseerd had kunnen worden.

Handtekening op stadions

Neem de veertigjarige Pradeep Biswakarma, een vrachtwagenchauffeur op rode sneakers. Toen hij twintig jaar geleden vanuit Nepal naar het emiraat kwam, was de stad een schim van wat ze nu is. In de jaren daarna begon de bouwwoede. Voor 800 euro in de maand reed Biswakarma talloze keren naar de haven van Ras Laffan, een uurtje ten noorden van de hoofdstad, om containers vol bouwmaterialen op te halen. Op ieder WK-stadion staat zijn bescheiden handtekening.

Het Khalifa-stadion waar Oranje vrijdag speelt? Heeft hij de stalen balken voor geleverd.
Het Al Bayt-stadion waar de openingswedstrijd werd gespeeld? Een lading betonplaten.
Het Lusail-stadion? Multiplex voor op de steigers.

Biswakarma vertelt het met een glimlach die het midden houdt tussen verlegenheid en trots. Bij hem hoef je niet te rekenen op boosheid, integendeel. “In alle jaren dat ik hier ben, ben ik nooit uitgescholden. Als je respect geeft, krijg je respect terug.” Hij kent de verhalen over uitbuiting, maar vindt dat die verkeerd worden begrepen. “De regering hier is niet het probleem. Er zijn bedrijven die weigeren salarissen te betalen, zíj zijn het probleem.”

Veel horrorverhalen in Doha draaien niet om de emir, maar om gehaaide bedrijfsleiders die dankzij politieke connecties een aanbesteding binnenslepen, honderden arbeiders invliegen en vervolgens het geld in eigen zak steken en maken dat ze wegkomen. “Mij is dat nooit overkomen”, zegt Biswakarma. “Mijn chef komt uit India, een goede vent.” Qatarezen komt hij eigenlijk nooit tegen, met uitzondering van de douaniers in de haven.

Housemuziek

Achter hem fluit de scheidsrechter op het scherm voor de rust. Het is het teken voor een Filipijnse presentatrice om een microfoon te grijpen en een intermezzo te starten met vier danseressen en een live-dj. Uit de boxen pompt housemuziek, een enkele Nepalees in spijkerbroek waagt zich aan een dansje. “Wie komt er hier uit Pakistan?”, roept de presentatrice, waarna er tientallen handen joelend de lucht in gaan.

Biswakarma is dol op Qatar, zegt hij meermaals. Zijn salaris is het drievoudige van wat hij in Nepal zou krijgen, genoeg voor het schoolgeld van zijn dochters die in de Himalaya zijn achtergebleven. Als alles meezit, zo droomt hij hardop, kunnen ze op een dag naar de universiteit.

Ook bij andere arbeiders overheerst positiviteit, en daar zijn goede verklaringen voor te geven. De verscheidenheid aan bedrijfjes en uitzendbureaus in Qatar is enorm, en daarmee ook de variatie in ervaringen. Wie betrapt wordt op uitbuiting riskeert sinds een paar jaar een stevige boete. Op de achtergrond speelt ook mee dat migranten vaak bang zijn om negatieve ervaringen te delen met een buitenlandse journalist.

Belangrijker nog: wie een tijdje rondkijkt in Doha merkt dat één type uit het straatbeeld is verdwenen, de bouwvakker. Dat is geen toeval. Nu de infrastructuur af is, zijn ze in Qatar niet langer nodig en zijn ze, uitzonderingen daargelaten, terug in eigen land. De arbeiders over wie de wereld zich het meest opwindt zijn daarmee uit de spotlights verdwenen. Ze hebben plaatsgemaakt voor een groep die op de ladder van de hyperglobalisering een à twee treetjes hoger staat: bewakers, horecapersoneel, taxichauffeurs.

Op het cricketveld staat een 24-jarige Keniaan die kort voor het WK werd ingevlogen als beveiliger en die nu het trainingsveld van het Argentijnse elftal bewaakt. Uit angst voor represailles wil hij niet herkenbaar in de krant. “Ik ben gekomen voor drie maanden en zou 530 euro per maand verdienen. Bij aankomst kregen we te horen dat we de eerste maand geen cent zouden krijgen en dat we moesten wachten tot het toernooi zou beginnen.” Met zijn collega’s organiseerde hij naar eigen zeggen een ‘kalm protest’, waarna de bedrijfsleiding alsnog over de brug kwam.

Geen bier

Op het scherm winnen de Fransen met 4-1. In de meeste fanzones zou dat het sein zijn voor een biertje, maar dat kan hier niet. De gebruikelijke tent van bierbrouwer Budweiser ontbreekt. Waarom? Ach, vraagt een Indiër retorisch, dat zou toch nooit gaan? “Als ze het hier op een drinken zetten, zijn ze niet meer in bedwang te houden.”

En dus stroomt het cricketstadion na afloop gelijk leeg. Buiten, boven de hoofden van voorbijgangers, hangt een kleine poster van een Qatarees bouwbedrijf met daarop het woord ‘bedankt’. Of eigenlijk: ‘Bedankt voor jullie bijdrage aan het beste WK ooit’, inclusief een vertaling in het Nepalees. De boodschap, verstopt tussen alle WK-reclame, komt niet aan. De mannen zijn al doorgelopen, de nacht in.