Populaire Iraanse actrice opgepakt na kritiek op het regime op sociale media

Een van de bekendste actrices van Iran, Taraneh Alidoosti, zit sinds zaterdag in de gevangenis. Haar misdaad: kritiek op de doodstraf uiten op sociale media. Eerder zette ze al een foto van zichzelf zonder hoofddoek online, maar nu is ze te ver gegaan met haar steun voor de geëxecuteerde Mohsen Shekari.

De Iraanse steractrice Taraneh Alidoosti poseerde op 9 november op haar Instagram-account zonder hoofddoek, met een papier met daarop de leus die betogers in Iran al maanden scanderen: “Vrouwen, leven, vrijheid.” Haar volgers reageerden met hartjes. “Het lied van vrijheid en gelijkheid”, schreef iemand. Bijna 2 miljoen van haar 8 miljoen volgers op Instagram liketen het bericht. Het protest had op dat moment nog geen gevolgen voor de populaire actrice.

Een maand later zit Alidoosti in een Iraanse gevangenis. Ze werd zaterdag gearresteerd. Haar account werd inmiddels verwijderd. In haar laatste bericht, op 8 december, schreef ze: “Zijn naam was Mohsen Shekari. Elke internationale organisatie die dit bloedvergieten gadeslaat en niets doet, is een schande voor de mensheid.” De 23-jarige Shekari werd die dag geëxecuteerd.

Het Iraanse regime arresteert elke dag burgers die fysiek of online demonstreren voor meer vrijheid. De protesten ontbrandden in september, na de dood van de 22-jarige Koerdisch-Iraanse Mahsa Amini. Zij overleed na een hardhandige arrestatie omdat ze zich niet aan de strenge kledingvoorschriften voor hoofddoeken zou hebben gehouden.

Sindsdien kwamen volgens mensenrechtenorganisaties honderden Iraniërs om door politiegeweld. Agenten arresteerden meer dan dan duizend betogers. Zeker twee van hen werden deze maand geëxecuteerd, onder wie Mohsen Shekari, de executie waartegen Alidoosti protesteerde.

Kennelijk schrikt het regime er niet voor terug om ook bekende Iraniërs te arresteren: onder de gevangenen zijn meer acteurs en filmmakers. Alidoosti is van hen de bekendste. Ongestoord boodschappen doen of met haar dochter naar het park is er niet meer bij, vertelde ze in 2016 aan de Volkskrant, door het enorme succes in Iran van de serie Shahrzad, een historisch drama over de Iraanse staatsgreep in 1953, waarbij de democratisch gekozen premier met hulp van de Amerikaanse CIA werd afgezet en sjah Mohammad Reza Pahlavi aan de macht kwam. Daarin speelt ze een van de hoofdrollen. Maar ze woont en winkelt gewoon tussen de mensen, zei ze, zoals ze altijd heeft gedaan.

Buiten Iran is de 38-jarige actrice vooral bekend van haar rol in The Salesman van regisseur Asghar Farhadi. The Salesman kreeg in 2017 een Oscar voor beste niet-Engelstalige film. Alidoosti werkte verder met Farhadi samen in de films Fireworks Wednesday en About Elly. Ze speelt ook de hoofdrol in de dit jaar verschenen film Leila’s Brothers van Saeed Roustayi.

Geen hoofddoek, geen carrière

Anders dan sommige actrices uit Iran koos ze er bewust voor om het land niet te verlaten. Aanbiedingen om in buitenlandse films te spelen, wees ze af. Acteren zonder hoofddoek zou ook het einde van haar bestaan als actrice in Iran betekenen.

“Cultureel actief zijn en werken in mijn eigen land is zeer belangrijk voor mij”, zei ze daarover eerder tegen de Volkskrant. “De wereld heeft mij minder hard nodig dan Iran, zo voelt het.” Ook de recente protesten en arrestaties waren geen aanleiding te vertrekken. “Ik blijf,” schreef de Iraanse steractrice op Instagram, “en zal je recht in je ogen aankijken als ik mijn rechten opeis, net als alle gewone mensen”.

De actrice wordt volgens het Iraanse staatspersbureau IRNA verdacht van het verspreiden van “valse informatie” en van het publiceren van “provocatief materiaal ter ondersteuning van de straatprotesten”. Als ze schuldig wordt bevonden, kan ze daar een lange gevangenisstraf voor krijgen.

Alidoosti is overgebracht naar de beruchte Evin-gevangenis. De Perzische afdeling van de BBC meldde maandag dat ze een kort telefoongesprek kon voeren met haar vader. Veel burgers die opgepakt worden vanwege hun mening worden naar die gevangenis in Teheran gebracht.

Onder hen zijn meer filmmakers en filmsterren, zoals Katayoun Riahi (60) en Hengameh Ghaziani (52), eveneens bekende actrices. Allebei deden ze demonstratief hun hoofddoek af. Riahi gaf vlak voor haar arrestatie in november een interview waarin ze zei dat het geen zin heeft om mensen op te sluiten in Iran, “want het land zelf is een gevangenis”.

In juli dit jaar arresteerde het regime drie filmmakers, onder wie de bekende regisseur Jafar Panahi. Hij zit een straf van zes jaar uit. Voor de poort van de gevangenis verzamelde zich volgens de BBC een handvol filmmakers en acteurs als steunbetuiging aan Alidoosti. Er is voor zover bekend nog geen officiële aanklacht.

De actrice kende de risico’s van haar steunbetuigingen op sociale media. Ze schreef volgens de Britse krant The Guardian op Instagram eerder over de mogelijke gevolgen, en over haar beslissing om te blijven: “Ik sta zij aan zij met de families van de gevangenen en vermoorden en zal hun rechten blijven opeisen. Ik zal vechten voor mijn thuis, ik ben bereid alle offers te brengen die ik moet brengen om mijn rechten op te eisen, en het belangrijkst: ik geloof in wat we vandaag samen aan het bouwen zijn.”