Populair in Caïro: de Nijl schoonmaken met een muziekje en een Bekende Egyptenaar erbij

Ook tijdens de warme winters in Caïro kleurt de lucht helder oranje als de zon ondergaat. IJsvogels die in Egypte overwinteren, achtervolgen elkaar over het water van de Nijl. Aan de kade nemen plukjes toeristen selfies, terwijl ze wachten op een feloek, een traditionele zeilboot. Voor omgerekend 5 euro varen ze een uurtje een paar rondjes in het midden van de stad.

De bemanningsleden van de boten komen allemaal uit Aswan in het zuiden van Egypte, waar de rivier sneller stroomt. “Er is ruimte en het water is puur”, vertelt Ahmed Hassan, gekleed in een praktische ruime zeemanstrui, te warm voor het weer. “Als je daar om je heen kijkt zie je alleen groen en heuvels, zover het oog reikt. We zwommen daar allemaal in de Nijl.”

Maar in Caïro zie je niemand meer zwemmen in de stad, op wat dappere jongens na. Naast de kade ligt een verlaten, met planten overwoekerd gebouw, waar in stoffig geworden letters nog Egyptian Swimming Federation op staat. Het terras waarvandaan ouders vroeger hun kinderen zagen zwemmen, ligt nu vol troep en kapotte plastic stoelen.

“Veel mensen gooien hier rotzooi in het water”, zegt Hassan op de blauwgeverfde kade, voordat hij weer een nieuw groepje toeristen over een gevaarlijk lange en smalle loper een feloek in helpt.

Drinkwater in gevaar

De Nijl is de laatste jaren zo vervuild geraakt dat de rivier op sommige plekken geheel lijkt te bestaan uit plastic afval. Andere vervuiling is minder zichtbaar, maar net zo aanwezig. Door gedumpt fabrieksafval is de waterkwaliteit slecht geworden en vissen sterven massaal als gevolg van de hoge concentraties lood en ammoniak. Boeren gebruiken datzelfde water voor hun gewassen, die Egyptenaren later eten.

Het land dat de Griekse geschiedschrijver Herodotus ooit het geschenk van de Nijl noemde, is voor 85 procent van zijn watervoorraad afhankelijk van de rivier. Maar de razendsnelle bevolkingsgroei bracht de voorraad drinkwater in gevaar. Sinds de jaren 90 zijn er meer dan 40 miljoen Egyptenaren bij gekomen, van wie het grootste deel in het vruchtbare gebied rond de Nijl woont. Buiten de steden wordt geen afval opgehaald, waardoor families en fabrieken vaak afval in de rivier dumpen.

“Mensen verliezen hun cultuur en tradities”, zegt Ibrahim Dawood, die bang is dat Egyptenaren het belang van de Nijl vergeten. De hoofdredacteur van cultureel tijdschrift Diwan al-Ahram wijdde een editie aan de rivier. “Mijn gevoel voor de Nijl zit diep. Maar mijn nichtjes en neefjes zijn bang voor het water. Het ziet er nu vies uit.”

De oude man, van oorsprong dichter, groeide op in de regio Manoufeya, op het platteland in de Nijldelta. Toen hij een jongen was, speelde het leven in het dorp zich af rond de rivier. “We wasten ons in de Nijl voor het bidden en dronken het water.” De plattelandskinderen werden in het gareel gehouden met verhalen over de geest van de Nijl.

“Die djini van de Nijl zou slechte mensen verdrinken. Er gingen verhalen rond van mensen die zo waren verdwenen”, vertelt hij in zijn kantoor. “Ik was bang voor de geest. Een van mijn vriendjes verdronk toen ik negen of tien was. Ik ging nooit meer naar die plek.”

Half jaar cel

Als dichter raakt Dawood geïnspireerd door verhalen en muziek over de Nijl. “Hij is de ziel van Egypte”, zegt hij. “Niet lang geleden schreef iedere Egyptische artiest er wel een lied over: Umm Kultsum, Abdel Waheb. Die deden dat uit passie.”

‘Als je ooit drinkt van de Nijl, kom je ernaar terug’, is een oud gezegde in Egypte. Dat gezegde was onderwerp van het nationalistische lied ‘Heb je van de Nijl gedronken?’ van zangeres Sherine Abdel Wahab. Maar toen een fan haar vroeg het nummer te zingen en ze grappend antwoordde dat je daar ziek van wordt en beter Evian kunt drinken, werd ze aangeklaagd voor het schaden van publiek belang. Een jaar geleden werd ze veroordeeld tot een half jaar cel.

Het project VeryNile kaart het probleem met meer succes aan. Dat organiseert schoonmaakdagen op verschillende plekken aan de Nijl. “We waren verrast hoeveel hulp we kregen”, zegt Alban de Menonville, de kracht achter dit project. Voor het eerste evenement in december stelden organisaties gratis boten beschikbaar, pr-bureaus maakten gratis reclame en 250 vrijwilligers visten 1,5 ton troep uit de rivier.

“Vooral mensen die de Nijl gebruiken, zoals de roeiclub en bootverhuurders snappen waarom het belangrijk is”, weet hij. Voor het volgende schoonmaakevenement, dat met muziek en bekende acteurs vooral erg hip is, hebben zich al 2.000 vrijwilligers gemeld. “Maar we kunnen dit niet voor altijd doen. We willen bewustwording creëren.”

Hype

Hij wil aankomend jaar daarom op een eco-vriendelijke boot met zonnepanelen van het zuiden van Egypte naar de Middellandse Zee varen. Onderweg presenteren ze dan hun boodschap in dorpen en op scholen. Van die hype wil de overheid nu meeprofiteren. Naar aanleiding van het succesvolle evenement van VeryNile besloot het ministerie voor milieu vorige maand eenzelfde dag te organiseren, ‘Jeugd voor de Nijl’.

Maar het zal op de overheid zelf aankomen om afval op te halen, fabrieken strenger te controleren en het gebruik van plastic in het land te reduceren.

Volgens dichter Dawood moet de Nijl met strengere regels beschermd worden. “De farao’s hadden regels als: spuug niet in de Nijl, en: plas niet in de Nijl. Wij moeten ook zulke regels gaan naleven.”