Misbruik in de Kerk
Poolse aartsbisschop meldt als eerste misbruikzaak bij Vaticaan onder nieuwe kerkwet
Door een nieuwe kerkelijke wet zijn katholieke geestelijken sinds vorig jaar verplicht om meldingen van kindermisbruik aan het Vaticaan door te geven. De belangrijkste aartsbisschop van Polen heeft de eerste zaak gemeld. De kerk moet nu onderzoek doen en beslissen over eventuele sancties.
De zaak kwam aan het rollen door een Poolse documentaire die afgelopen zaterdag op YouTube werd gezet. Zabawa w chowanego (‘verstoppertje spelen’) laat in anderhalf uur zien hoe bisschop Edward Janiak uit de centrale Poolse stad Kalisz priesters die zich schuldig maakten aan kindermisbruik jarenlang beschermde tegen vervolging.
Nog dezelfde dag verwees aartsbisschop Wojciech Polak, de hoogste katholieke geestelijke van Polen, de zaak naar het Vaticaan voor onderzoek. “Er is geen plaats onder geestelijken voor wie die kinderen misbruikt”, zegt Polak in een verklaring. “Ik vraag priesters, nonnen, ouders en leraren om zich niet te laten leiden door de valse logica van ‘het beschermen van de kerk’.”
Daarmee slaat Polak de spijker op zijn kop. In het diepreligieuze Polen geldt de invloedrijke katholieke kerk – en de reputatie van die kerk – voor velen als onaantastbaar. Misbruikzaken bereiken er zelden of nooit de kerkelijke leiding of de wereldlijke rechtbank, wat overigens geldt voor veel landen. De afgelopen jaren is er in de VS en veel Europese landen een kentering gekomen in de omgang met misbruik, waardoor zaken veel vaker het daglicht zien. In Polen is dat minder het geval.
Op 1 juni vorig jaar vaardigde paus Franciscus een nieuwe kerkelijke wet uit die alle priesters en nonnen wereldwijd verplicht ‘gegronde vermoedens van misbruik’ en van het verhullen daarvan door hoge geestelijken te melden bij het Vaticaan, met terugwerkende kracht. De wet geeft ook richtlijnen voor interne vooronderzoeken bij vermoedens van misbruik. Voor 1 juni dit jaar moeten individuele bisdommen hun eigen systeem hiervoor formaliseren.
Oogje toeknijpen
Met de verwijzing door de Poolse aartsbisschop Polak lijkt de nieuwe wet precies te doen waarvoor ze bedoeld is: hoge katholieke geestelijken die geneigd zijn misbruikzaken onder het tapijt te vegen, dwingen om daarvan toch melding te maken.
Critici van de wet, onder wie misbruikslachtoffers, wijzen erop dat zaken zo nog altijd intern worden afgehandeld, in plaats van doorverwezen naar de politie. Daardoor blijft het bestraffen van misbruik de verantwoordelijkheid van bisschoppen die daarvoor jarenlang een oogje toeknepen, zeggen ze.
De kerk zegt dat het verplichten van aangifte bij de politie kan leiden tot vervolging van onschuldige gelovigen in landen waar katholieken een onderdrukte minderheid zijn, zoals Noord-Korea.
De makers van de Poolse documentaire, de broers Tomasz en Marek Sekielski, brachten vorig jaar ook al een film uit die suggereerde dat er pedoseksuelen binnen de Poolse kerk waren en dat die werden beschermd. “En geen van hen is tot nu toe opgepakt”, zegt Agata Diduszko-Zyglewska, een bekende Poolse activiste tegen misbruik in de kerk, aan persbureau Reuters. De nieuwe houding van de aartsbisschop noemt ze “schijn”.
De manier waarop het Vaticaan omgaat met de Poolse melding wordt een lakmoesproef voor de effectiviteit van de wet, die in eerste instantie voor drie jaar geldt vanaf 1 juni 2019. De wet stipuleert geen straffen of andere sancties. Het Vaticaan moet nu een onderzoeker aanstellen en laten zien dat bewezen misbruik en verhulling daarvan leidt tot serieuze maatregelen tegen de schuldigen, inclusief aangifte bij de politie en strafrechtelijke vervolging.
