Polen vreest voor ‘gewapende escalatie’ aan grens met Wit-Rusland, Duitsland vraagt dat EU dringend ingrijpt

Wat is er aan de hand?

Honderden, volgens sommigen zelfs 2.000, migranten, vooral Syriërs, Irakezen, Afghanen en Afrikanen, trokken gisteren in karavaan vanuit Minsk richting de grens tussen Wit-Rusland en Polen. Onder hen ook vrouwen en kinderen en hele gezinnen. De migranten werden daarbij begeleid door Wit-Russische veiligheidstroepen die ze richting de grensovergang van Kuznica stuurde.

Eens de groep daar aankwam, werd de menigte door de Wit-Russische politie een bos nabij de grensovergang ingedreven. Met de Wit-Russische politie met honden achter hen en de grens voor hen, probeerden honderden migranten door het hekwerk te breken. De Poolse grensbewakers, die ook bekogeld werden met stenen, antwoordden met traangas. Ook een helikopter werd ingezet als afschrikkingsmiddel. Uiteindelijk hield de grens stand, en zetten de migranten een kamp op. Hulporganisaties wijzen op schrijnende toestanden door regen, vrieskou en ontbering.

Vanwaar komen de migranten?

De EU beschuldigt Wit-Russisch president Alexander Loekasjenko er al maandenlang van migranten uit het Midden-Oosten en Afrika per vliegtuig naar zijn land te laten komen, met de belofte dat ze van daaruit gemakkelijk naar Europa kunnen reizen. Eens aangekomen in Minsk, worden de migranten te voet richting de EU gestuurd met de bedoeling Polen en Duitsland te destabiliseren. Daarbij zouden de Wit-Russische politiediensten de harde hand niet schuwen.

Volgens Europa doet Minsk dat uit wraak voor de sancties die Brussel uitvaardigde vanwege de onderdrukking van de oppositie in Wit-Rusland. Een deel van de migranten komt bovendien via Moskou. Loekasjenko krijgt volle rugdekking van de Russische president Vladimir Poetin bij zijn poging westerse landen te destabiliseren, melden waarnemers. Het Wit-Russische ministerie van Defensie noemde de beschuldigingen vandaag “ongegrond en ongerechtvaardigd” en beschuldigde Polen er op zijn beurt van de spanningen te verhogen.

Veel migranten willen uiteindelijk niet in Polen blijven, maar doorreizen naar Duitsland. Het land kreeg in oktober alleen al bijna 5.000 asielaanvragen van migranten die via Wit-Rusland waren gekomen te verwerken. Berlijn reageerde door extra controles uit te voeren aan de grens en extra politieagenten te sturen. Ook gisteren scandeerden honderden migranten de naam ‘Duitsland’ om de Poolse grenswachters duidelijk te maken dat Polen niet hun eindbestemming is.

Hoe reageert Polen?

De Poolse regering zegt dat 12.000 politie- en grenstroepen paraat staan om de grens met Wit-Rusland te bewaken, waar de noodtoestand is uitgeroepen. Afgelopen nacht werden stukken van de prikkeldraad en het hekwerk hersteld terwijl zwaarbewapende agenten de wacht hielden.

De regering vreest dat de situatie vandaag en de komende dagen verder uit de hand zal lopen. De groep migranten aan de grens zou nog steeds aangroeien, nu al tot 4.000 mensen. Polen vreest dat er nog eens 10.000 mensen zouden bijkomen. Zoals aangekondigd is het grensverkeer voor goederen en personen aan de grensovergang Kuznica sinds 7 uur gesloten, bevestigt een woordvoerster van de Poolse grenswacht. Reizigers moeten naar de grensovergangen in Terespol en Bobrowniki gaan.

Eerste minister Mateusz Morawieck waarschuwt dat de migrantencrisis “de veiligheid en stabiliteit van de hele EU bedreigt”. “Het sluiten van de Poolse grens is in ons nationaal belang. Maar vandaag staan de stabiliteit en de veiligheid van de hele EU op het spel”, schreef hij op Twitter. “Deze aanval van het regime van Loekasjenko is tegen ons allen gericht. We laten ons niet intimideren en zullen met onze partners van de EU en NAVO de vrede in Europa verdedigen.”

Hoe reageert de rest van Europa?

Duitsland heeft de Europese Unie alvast opgeroepen om maatregelen te nemen om de toestroom aan migranten te helpen indijken. "Polen of Duitsland kunnen dit niet alleen aan", zei minister van Binnenlandse Zaken Horst Seehofer aan het boulevardblad Bild. Hij riep de EU op om een blok te vormen. "We moeten de Poolse overheid helpen om haar buitengrens te beveiligen. Dat zou de taak van de Europese Unie moeten zijn. Ik roep haar nu op om maatregelen te nemen.”

Seehofer zegt nog de beslissing van Polen te steunen om een muur te bouwen aan de grens met Wit-Rusland. "We mogen geen kritiek hebben dat het land de buitengrenzen van de EU beschermt", zei hij. "Uiteraard niet met wapens, maar met andere middelen.”

Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft de EU-lidstaten maandag opgeroepen om het licht op groen te zetten voor nieuwe sancties tegen Wit-Rusland. Von der Leyen had het daarbij over “een cynische instrumentalisering van migranten”. Op de Europese top van 22 oktober bespraken de staatshoofden en regeringsleiders de situatie. Er werd toen niet ingegaan op de vraag van twaalf lidstaten - waaronder Polen, Letland en Litouwen - om de bouw van fysieke barrières die irreguliere migratie moeten tegenhouden, zoals hekkens en prikkeldraad, met EU-geld te financieren.

Litouwen, dat aan Polen en Wit-Rusland grenst, wil voor een maand de noodtoestand afkondigen in het grensgebied. De regering heeft daarvoor een resolutie voorgelegd aan het parlement. De noodtoestand zal vanaf middernacht gelden aan de grens met Wit-Rusland en vijf kilometer landinwaarts, maar ook in de migrantenopvangcentra in Kybartai, Medininkai, Pabrade, Rukla en Vilnius. Gisteren braken daar nog rellen uit.

Wat zegt België?

Volgens staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) speelt Loekasjenko een “misdadig spel”. Mahdi noemt de migranten “pionnen op een schaakbord die nu verhongeren in Wit-Russische bossen”.

Mahdi drukt zijn steun aan Polen uit en zegt dat de EU zal reageren door de buitengrenzen nog meer te versterken. “We moeten dergelijke degoutante praktijken meteen een halt toeroepen.”