Polen is woedend: met de 30-jarige Izabela maakte de strenge abortuswet een eerste dodelijk slachtoffer

De Poolse Izabela was 22 weken zwanger toen ze in het ziekenhuis opgenomen werd. Er was een probleem met de foetus, die stierf. Binnen de dag was ook Izabela dood. Ze is het slachtoffer van de verstrengde abortuswetgeving, klinkt het bij de Polen die massaal op straat komen.

Op Allerheiligen, de eerste dag van november waarop de Polen hun overleden familieleden herdenken, stonden mensen dit jaar ook stil bij de 30-jarige kapster Izabela uit het Silezische plaatsje Pszczyna. Op 22 september stierf ze door septische shock (bloedvergiftiging) nadat de foetus in haar baarmoeder was overleden. Artsen zouden uit angst voor vervolging onder de rigide abortuswet een afwachtende houding hebben aangenomen, wat de vrouw het leven kostte. Ze laat een echtgenoot en een 9-jarige dochter achter.

Jolanta Budzowska, de advocaat van de nabestaanden, bracht het nieuws vorige week naar buiten. Ze legt een verband tussen de recente verscherping van de Poolse abortuswet en de dood van Izabela, van wie alleen de voornaam bekend is. Haar dood leidt tot woede in Polen, waar met de kreet ‘Ani jednej więcej’ – ‘Niet één meer’ – opnieuw gedemonstreerd wordt tegen de abortuswetgeving in het katholieke land. Het is het eerste bekende sterfgeval dat met de wetswijziging van vorig jaar in verband wordt gebracht.

Het Poolse abortusrecht was al beperkt, maar vorig jaar oktober ging de regering van de partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) een stap verder. Via het Constitutioneel Hof, in feite een verlengstuk van de regering gevuld met politiek loyale rechters, werd abortus verder aan banden gelegd. Het leidde tot de grootste protesten in Polen sinds de val van het communisme. In januari werd de wetswijziging alsnog bekrachtigd.

Ernstige afwijkingen bij het ongeboren kind, de reden voor bijna alle legale abortussen in Polen, zijn sindsdien geen juridische grond meer voor het afbreken van de zwangerschap. Abortus is alleen toegestaan bij verkrachting of incest. En wanneer de zwangerschap levensbedreigend is voor de moeder. Voorstanders van de strengere wet ontkennen dat het sterfgeval in Pszczyna met de nieuwe wetgeving te maken heeft.

Bloedvergiftiging

Izabela was 22 weken zwanger toen ze in het ziekenhuis werd opgenomen. Bij controle bleek de foetus afwijkingen te hebben. Haar situatie verslechterde. Advocaat Budzowska meldt dat Izabela vanuit het ziekenhuis nog berichten naar vrienden en familie stuurde. Ze schreef dat de artsen wilden wachten met het weghalen van de foetus totdat deze was overleden, zodat het geen abortus zou zijn. “De koorts stijgt. Ik hoop dat ik geen sepsis krijg, anders kom ik hier niet weg”, schreef ze in een bericht dat een familielid na haar dood deelde. De foetus stierf, en binnen 24 uur was ook Izabela dood.

Artsen die in dergelijke situaties niet of traag handelen zijn helaas geen unicum in Polen. Sinds de verdere inperking van het abortusrecht zien juristen een chilling effect, een verstarrend effect, optreden. Ook in levensbedreigende situaties waar vrouwen zelfs volgens de rigide Poolse wet recht hebben op abortus.

“Artsen zijn bang om alsnog vervolgd te worden en willen vrouwen niet behandelen, terwijl hun leven gevaar loopt”, zegt advocaat Urszula Grycuk. Ze werkt voor Federa, een Poolse organisatie die onder meer juridische ondersteuning biedt aan vrouwen die hun zwangerschap willen afbreken. Afgelopen jaar kwam Federa bijna driehonderd keer in actie om vrouwen te helpen die het recht op abortus werd ontzegd.

Ondanks de nieuwe wetgeving is abortus allerminst verdwenen uit Polen. Eind oktober publiceerde het ngo-collectief Abortus Zonder Grenzen cijfers over de periode na de gewraakte uitspraak. Ruim 34.000 personen deden een beroep op de organisatie voor hulp bij abortus. In het overgrote deel van de gevallen ging het om het verstrekken van een abortuspil: gemiddeld 90 per dag. Voor een behandeling in een kliniek steken Poolse vrouwen nu noodgedwongen de grens over, afgelopen jaar iets meer dan 1.000 keer. Ze reizen naar abortusklinieken in Duitsland, België, het Verenigd Koninkrijk en Nederland.

Ierland

“In Polen is het zover gekomen dat zwangerschap een bedreiging vormt voor het leven van een vrouw”, zei een parlementslid van de linkse partij Lewica bij een herdenking voor Izabela in haar woonplaats Pszczyna. De vergelijking met de Ierse Savita Halappanavar is snel gemaakt. Zij stierf in 2012 als gevolg van een septische shock nadat artsen om juridische redenen geweigerd hadden een abortus uit te voeren. Haar dood leidde uiteindelijk tot een hervorming van abortuswet in Ierland.

Of dat ook in Polen zal gebeuren, is nog maar de vraag. Het parket in de Silezische stad Katowice start een onderzoek naar de zaak. De Poolse regering steekt het hoofd in het zand. PiS-parlementariër Marek Suski, die een rol speelde bij het verscherpen van de abortuswet, zei op staatszender TVP dat “helaas vrouwen nog steeds sterven bij de bevalling” en dat dit “niets te maken heeft met de wet”.

Bij het Poolse parlement ligt een burgerinitiatief om abortus nog verder aan banden te leggen en te kwalificeren als doodslag. Op 16 november debatteren parlementariërs over het voorstel. “Het lijkt een surreëel initiatief”, zegt Grycuk van Federa. “Maar we moeten het serieus nemen. We hadden ons de situatie waar we nu in zitten ook nooit kunnen voorstellen.”