Poetin zet Westen voor het blok door betalingen voor gas en olie in roebel te eisen

De Russische president Vladimir Poetin wil westerse landen verplichten hun olie- en gasrekeningen in roebels te betalen. Hiermee worden ze min of meer gedwongen tegen hun eigen sancties in te gaan.

De roebel maakt een opmerkelijk herstel door. Na de Russische inval in Oekraïne zakte de munt als gevolg van westerse sancties met meer dan 40 procent weg, maar op de valutamarkt is hij weer flink opgeveerd. Donderdag kostte een euro 112 roebel, op 7 maart was dat 163 roebel. Voor de inval in Oekraïne was een euro nog 93 roebel waard.

De Russische president Vladimir Poetin maakte deze week bekend dat hij ‘onvriendelijke landen’ – en daar vallen alle westerse landen onder – “zal verplichten hun olie- en gasrekeningen in roebels te betalen”. Dollars en euro’s worden niet meer geaccepteerd. Dat zet de landen die niet zonder Russische olie en gas kunnen voor het blok. Op de internationale valutamarkt zijn door de sancties nauwelijks nog roebels verkrijgbaar.

Harald Benink, hoogleraar Banking & Finance aan Tilburg University, zegt dat Poetin het Westen hiermee min of meer dwingt zijn eigen sancties te ondermijnen. “Omdat er nauwelijks meer een internationale markt voor roebels is, moeten kopers van Russische olie en gas bij de Russische centrale bank aankloppen om euro’s te mogen inwisselen voor roebels. Eigenlijk moeten ze bedelen.”

Politiek doel

Volgens Benink dient de maatregel van Poetin vooral een politiek doel: hij brengt de westerse landen in verlegenheid. Dat de koers van de roebel hierdoor ook zou kunnen stijgen is voor hem misschien mooi meegenomen, maar heeft niet zo veel praktische consequenties. Met de duurdere roebel kan Rusland in de praktijk toch niet veel doen. In het Westen kan hij door de handelsboycot al bijna niets meer kopen. En landen die geen of beperkte sancties hanteren, zullen zonder twijfel in harde dollars en euro’s willen worden betaald.

Omdat alle dollar- en eurotegoeden van Rusland in het buitenland zijn bevroren, kan Poetin daar niet bij. Volgens de president graven dollar en euro hun eigen graf door het bevriezen van de Russische tegoeden; de beide munten zijn daardoor onbetrouwbaar geworden. En dat draagt hij als reden aan om in roebels betaald te willen worden.

Roskosmos

Het Russische staatsruimtebedrijf Roskosmos heeft inmiddels ook gezegd te zullen factureren in roebels. Dmitry Rogozin, de baas van het bedrijf, zegt dat voor alle internationale diensten betalingen in de Russische valuta worden geëist. “Het is duidelijk dat betalingen in dollars, euro’s en andere valuta voor ons geen nut hebben”, zei hij tegen persbureau Tass. Roskosmos is partner in het internationale ruimtestation ISS en verkoopt ook betaalde reizen aan ruimtetoeristen uit de hele wereld.

In de afgelopen tijd hebben de Russische regering en centrale bank alles in het werk gesteld om de waarde van de roebel te stabiliseren en een verdere koersval te voorkomen. Zo is de rente op roebeltegoeden in Rusland verdubbeld tot 20 procent. Hiermee moet Russische burgers en bedrijven de verleiding worden ontnomen om in paniek hun geld van de bank te halen, zoals gebeurde in de eerste dagen na de inval in Oekraïne. Die bankrun is nu gestopt.

Poetin zei dat hij de contracten voor het leveren van olie en gas aan het Westen gewoon zal nakomen, maar het betaalsysteem zal veranderen. Hij zei op televisie dat hij de Russische centrale bank de opdracht had gegeven het betalingssysteem binnen een week aan te passen.

‘Contractbreuk’

Voorlopig lijken de landen die gas en olie uit Rusland importeren er niet aan te willen voldoen. De Duitse minister van Economische Zaken Robert Habeck noemde de missive van Poetin ‘contractbreuk’ en zei erover te willen praten met andere Europese landen. Duitsland haalt 55 procent van zijn gas uit Rusland. De Oostenrijke energiemaatschappij OMV zei gewoon te blijven betalen in euro’s. “We weten niet hoe we aan roebels moeten komen.”

Poetin tracht op allerlei manieren het financiële verkeer in zijn zo zwaar door de sancties getroffen land te normaliseren. Donderdag ging ook de Russische effectenbeurs weer open, die sinds het begin van de oorlog was gesloten vanwege de enorme koersval. Er waren wilde koersbewegingen in de 33 fondsen waarvoor de handel weer was opengesteld; daaronder zitten bedrijven als Gazprom en Sberbank. Aanvankelijk steeg de waarde van de aandelen met ruim 10 procent. Later zakte de koerswinst terug tot gemiddeld 5 procent. Buitenlandse beleggers mogen nog niet handelen; die zijn pas vanaf 1 april weer welkom. Ook shorttransacties, het verkopen van aandelen op termijn in de hoop op een koersdaling, zijn vooralsnog verboden.