Poetin wil deal sluiten met regime Iran, boze bevolking roept op: stop het onderhandelen met de mullahs

Op de foto staan twee watermeloenen, twee gewone meloenen en een bakje bramen. “Dit kon ik kopen na twee dagen werken”, schrijft Bijan, de 36-jarige man die het plaatje gestuurd heeft. “De bramen heb ik overigens zelf geplukt.”

De Iraanse gemeenschap in ballingschap houdt elk jaar een congres waar de internationale gemeenschap wordt opgeroepen om de strijd voor een ‘vrij Iran’ te steunen, en behalve bekende politici als Stephen Harper (oud-premier van Canada) of Guy Verhofstadt (oud-premier van ons land) schuiven dit weekeinde ook Iraanse burgers als Bijan digitaal aan voor het congres in Albanië – met gevaar voor eigen leven.

Hoe serieus dat gevaar is, werd deze maand nog eens onderstreept door de deal die ons land met Iran sloot over de uitruil van gevangenen. Om onschuldige Belgen uit de Iraanse cel te krijgen, wil Teheran Assadollah Assadi als wisselgeld zien: een terrorist die in 2018 geprobeerd heeft om deze bijeenkomst op te blazen, en daarvoor in België 20 jaar gevangenisstraf uitzit.

Het regime voert al decennia een verbeten strijd tegen de linkse verzetsgroep MEK (de Iraanse Volksmujahedin) – de club die het jaarlijkse congres organiseert. In 1988 werden in Iran zelf duizenden mensen geëxecuteerd die aan deze organisatie waren verbonden. Een van de vier leden van de zogeheten doodscommissie die hiertoe opdracht gaf, is de huidige president Ebrahim Raisi.

Bijan (niet zijn echte naam) moet dus op een veilige plek een internetverbinding zien te krijgen en bidden dat hij niet door de veiligheidsdiensten wordt gelokaliseerd. “Ik ben doodsbang”, zegt hij aan de telefoon, “zeker omdat ik kinderen heb voor wie ik moet zorgen. Maar ik wil ook dat die kinderen een goed leven krijgen, en geloof niet dat dit regime daarvoor zal zorgen.”

Geen vlees, geen kip

Een van de problemen waar Bijan dagelijks mee worstelt, is de gierende inflatie. Vlees en kip heeft hij allang van het menu geschrapt, veel groente en fruit is onbetaalbaar. Deze week krijgen zijn kinderen watermeloen en eieren te eten. Vandaar die foto. Bijan wilde laten zien wat hij kan betalen.

Sinds begin maart is de rial, de nationale munt van het land, een kwart in waarde gedaald. In mei besloot de regering ook nog eens het mes te zetten in subsidies op voedsel. Dat komt allemaal boven op de economische sancties en de gevolgen van de coronapandemie, die de bevolking toch al murw had geslagen.

De bevolking gaat al maanden de straat op om te demonstreren. Het zijn geen aanhoudende massaprotesten zoals in 2019, toen de brandstofprijzen werden verhoogd (waarop het regime snoeihard ingreep, en zeker 161 doden vielen), maar constant oplaaiende vuurtjes. Telkens zijn het weer andere groepen die in verschillende steden de straat op gaan. De studenten. De onderwijzers. De vrouwen. De winkeliers. De gepensioneerden. ‘Vaak doen we kleine dingen’, vertelt Bijan, die zelf ook heeft geprotesteerd. “We verbranden foto’s van onze leiders, bekladden monumenten, of zetten slogans van MEK op de muren.”

Het is niet alleen frustratie over de gestegen prijzen die mensen de straat op drijft, zij protesteren ook tegen corruptieschandalen. Een van de pijnlijkste kwam aan het licht toen een gebouw van tien verdiepingen in de stad Abadan, in het zuidwesten van het land, instortte. Op 23 mei viel een lawine van puin op tientallen mensen neer. Omdat de hulpdiensten zo traag op gang kwamen, moesten burgers hun geliefden met blote handen proberen uit te graven.

Symbool voor de fouten van de autoriteiten

In totaal kwamen er zeker 43 mensen om het leven. Toen berichten naar buiten kwamen dat de gemeente een belang in het pand had, en dat de bouw ervan was doorgegaan ondanks waarschuwingen van ingenieurs, werd de ramp een symbool voor de falende autoriteiten. Deze grijpen echter hard in bij de protesten, met traangas, stokslagen en arrestaties. Toen een groep filmmakers de veiligheidsdiensten in een brief opriep om “de wapens neer te leggen”, werden twee van hen gearresteerd. Een derde filmmaker, Jafar Panahi, in 2015 winnaar van de Gouden Beer op het filmfestival in Berlijn, informeerde deze week op het kantoor van de aanklager hoe het met hen ging, en werd prompt ook opgepakt. Dinsdag kreeg hij te horen dat hij zes jaar in de cel mag blijven.

“De repressie is gruwelijk”, zegt Moshgan (45) uit Shiraz aan de telefoon. “De afgelopen maanden is alles ongeveer vijf keer zo duur geworden, het brood, de melk, de medicijnen voor mijn moeder. Maar als we ons hierover uitspreken, vallen er klappen. Of erger.”

“Ooit hadden wij de illusie dat er alleen tijd overheen moest gaan en dat er op een gegeven moment wel hervormingen zouden worden doorgevoerd”, zegt haar echtgenoot Meysam (45). “Nu weten we dat er met dit regime nooit iets zal veranderen.”

Dat is dan ook de boodschap die het echtpaar dit weekeinde op het congres zal uitdragen: stop met onderhandelen met de mullahs (geestelijke hooggeleerden, red.), en sluit zeker geen verdragen met hen – niet over gevangenenruil en niet over het verrijken van uranium. Deze week moesten zij weer met lede ogen aanzien hoe de Russische president Poetin met de ayatollahs sprak over olie en graan en de gezamenlijke belangen in Syrië. Volgens Moshgan en Meysam (niet hun echte namen) zal de bevolking nooit profiteren van welke overeenkomst ook.

‘Ik wil niet bang zijn’, zegt Moshgan huilend aan de telefoon, ‘want ons land wordt vernield, alle welvaart wordt opgeofferd en burgers verliezen hun kinderen bij protesten.’ Ze haalt even adem, en zegt dan fel dat deze mensen nu zelf in naam van hun kinderen de straat op gaan. ‘Maar op een dag zullen deze regendruppels leiden tot een rivier die het regime zal wegspoelen.’