Poetin viert 70ste verjaardag: wat heeft hem de oorlogszuchtige despoot gemaakt die hij nu is?

Kinderjaren: jaren vijftig

Vladimir Poetin werd geboren op 7 oktober 1952 in het Russische Leningrad, het huidige Sint-Petersburg. Toen zijn moeder beviel was ze al 41 jaar. Ze was getraumatiseerd door de dood van haar twee eerdere zoons: de ene stierf als baby, de ander liet het leven tijdens het Beleg van Leningrad in de Tweede Wereldoorlog. Misschien was ze daarom erg beschermend naar haar enige nog levende kind. “Telkens wanneer iemand hem beledigde of hem een strobreed in de weg legde, sprong zij voor hem in de bres”, zo vertelde een jeugdvriend aan Masha Gessen, auteur van het boek The Man Without a Face: The Unlikely Rise of Vladimir Putin. Pas op achtjarige leeftijd ging Poetin voor het eerst naar school en daar was hij naar verluidt een onruststoker. Zo werd hij op een dag betrapt met een mes. Om wat gedisciplineerder te worden moest hij op judo.

Tienerjaren: jaren zestig

De jonge Poetin was niet bang uitgevallen. “Hij kon met iedereen in gevecht gaan, want hij kende geen angst”, zo vertelde een van zijn klasgenoten later. Op zeker moment kreeg je ook maar beter geen ruzie met hem, want de judolessen sloegen aan. Vastberaden en gedisciplineerd legde hij zich op de vechtsport toe. Met resultaat. Op zijn achttiende kreeg hij de zwarte band. Bovendien stond hij derde in de nationale juniorencompetitie. “In deze vechtsport kun je compromissen sluiten en concessies doen”, zo zei Poetin later in zijn leven. “Maar wel in slechts één geval: als het pad naar overwinning voert.”

Jongensdroom: jaren zeventig

In 1975 werd Poetin gerekruteerd door de KGB, de belangrijkste geheime dienst van de Sovjet-Unie. Daarmee ging een lang gekoesterde wens in vervulling. Al op zijn zestiende had hij eens naar een baantje gehengeld. Hij was toen het hoofdkwartier in Leningrad binnengestapt, een plek die de meesten mensen angstvallig meden. “Hoe kom ik hier aan de bak”, schijnt hij aan de redelijk verbouwereerde baliemedewerker te hebben gevraagd. Die adviseerde hem om rechten te gaan studeren. Met die studie maakte hij de meeste kans om bij KGB te komen. Dat deed hij ook.

Oost-Duitsland: jaren tachtig

Poetins carrière als spion heeft nooit echt spectaculaire vormen aangenomen. Hij werkte weliswaar hard, maar was bepaald geen hoogvlieger. Wel had hij de Duitse taal geleerd en dat leverde hem een aanstelling op bij de KGB in Dresden, de Oost-Duitse stad die onder de invloedssfeer van de Sovjet-Unie viel. Daar werkte hij undercover als tolk. Wat zijn taken precies waren is niet helemaal bekend. Het zou goed kunnen dat hij enkel de media bijhield en krantenknipsels vertaalde. Verder leidde hij een ontspannen leven. In Dresden stopte Poetin met judo, dronk redelijk wat Radeberger Pilsner en kwam 12 kilo bij.

Premierschap: jaren negentig

Na de val van de muur gaat het Poetins carrière meer voor de wind. Hij klimt snel op in de politieke hiërarchie en wordt onder president Boris Jeltsin premier. Tot die tijd was hij redelijk onzichtbaar. “Hij heeft het charisma van een gedoofde lantaarnpaal”, zo beweert bijvoorbeeld een deskundige op de Nederlandse televisie bij zijn aantreden als premier in 1999 . “Ik zou niet denken dat Poetin iemand is met een lange staat van dienst voor zich.” Dat liep toch iets anders. Nadat Jeltsin plotseling aftreedt, is het aan Poetin. Die treedt als waarnemend president met bruut geweld op tijdens de Tweede Tsjetsjeense Oorlog. Het levert hem in de rest van Rusland populariteit op. In 2000 kan hij zo de presidentsverkiezingen winnen.

Presidentschap: jaren nul

Als president toont Poetin zich autoritair en perkt hij de vrijheid van de pers en zijn tegenstanders drastisch in. Op allerlei manieren meet hij zich een imago van ‘sterke leider’ aan. Hij poseert met wilde dieren, zoals een tijger en een ijsbeer. Ook aan de rest van de wereld laat Poetin van zich horen. Zo keert hij zich in een historische speech in 2007 in München tegen het Westen. Amerika creëert een unipolaire wereld, zo zegt hij daar: “En uiteindelijk is dat verderfelijk.” In 2008 komt er een voorlopig einde aan Poetins positie. De Russische grondwet staat namelijk maximaal twee opeenvolgende termijnen toe. Wel wordt hij onmiddellijk premier. Op die manier blijft hij in de kijker staan en vier jaar later is hij gewoon weer president.

Oekraïne: jaren tien en verder

Poetins internationale ambities nemen toe. Hij haalt de Olympische Winterspelen in 2014 en het WK voetbal in 2018 naar zijn land. In 2014 valt hij een eerste keer Oekraïne binnen en na een omstreden referendum lijft hij het Oekraïense schiereiland officieel bij de Russische Federatie in. Zelf spreekt hij van een “hereniging”. De annexatie zorgt voor een verdere verslechtering van de relatie tussen Poetin en het Westen. Aan beide kanten vindt militaire opbouw plaats. Zo stuurt de NAVO duizenden troepen naar de Baltische staten en stationeert Rusland nucleaire raketten vlakbij Polen en Litouwen. Ook voert Poetin militaire oefeningen bij de grens van NAVO-landen uit. Hij voelt zich in het nauw gedreven door de uitbreiding van Noord-Atlantische organisatie en om te voorkomen dat ook Oekraïne zich daarbij aansluit - een steeds terugkerende kwestie - voert hij de druk op zijn buurland al jaren op. Dat culmineert uiteindelijk in de inval op 24 februari 2022.