Placebo-effect sterker dan gedacht

Als patiënten een positieve boodschap meekrijgen, dan blijkt het medicijn twee keer zo sterk de pijnklachten te verminderen dan wanneer patiënten denken dat zij een neppil gebruiken.

Dat schrijven Amerikaanse onderzoekers in het vakblad Science Translational Medicine. Om te ontdekken hoe groot de rol van de genezende kracht van vertrouwen is, gaven de onderzoekers 66 migrainepatiënten pillen met de werkzame stof én neppillen. De patiënten werden in drie groepen ingedeeld. Een derde van de patiënten kreeg daarbij de boodschap dat ze het medicijn (rizatriptan) hadden gekregen, nog een derde dat ze een neppil kregen en de laatste groep wist niet welke van de twee ze hadden ontvangen.

De onderzoekers benoemden de drie categorieën zo: patiënten met een positieve, een negatieve en een neutrale verwachting. De patiënten werd gevraagd om eerst een aantal aanvallen door te maken zonder pil en daarna een aantal met pil. In beide gevallen moesten ze het ervaren pijnniveau noteren.

Meer dan 450 hoofdpijnen later werd de balans opgemaakt. Zoals verwacht werkte de migrainepil beter dan de placebopil. Maar tot hun verbazing zagen de onderzoekers dat de werking van het medicijn veel groter was wanneer mensen wisten dat ze het kregen. Patiënten die dachten dat ze een neppil kregen, meldden een minder goede werking.

Nocebo

"Pijn in het algemeen, en zeker centrale neuropathische pijn zoals migraine is een zeer complex proces", zegt neuroloog Paul Louis (AZ Monica-Antwerpen). Dit maakt dat psychische factoren zoals vertrouwen in een behandeling, rust en een positieve ingesteldheid de pijnsensatie sterk kunnen verminderen en de pijn leefbaarder kunnen maken.

"Iemand die te horen krijgt dat het medicijn hem of haar zal helpen bij een migraine-aanval, reageert rustiger als hij hoofdpijn krijgt en lijdt dus ook minder pijn. Krijgt hij van de arts een negatieve boodschap of voelt hij zich onvriendelijk bejegend, dan wordt de pijn juist erger. Daarom is open en ondersteunende communicatie van de arts heel belangrijk."

De houding van de arts en de context waarin medicatie wordt gegeven kan zowel een versterkend (placebo) effect hebben als een verminderd (nocebo) effect als gevolg hebben. Hersenscans tonen dit ook aan. Bij positieve verwachtingen over de medicatie kleuren er andere gebieden op het beeld, vergeleken met een scan na het nemen van dezelfde medicatie in een meer negatieve context.

Een placebo werkt overigens aantoonbaar als de patiënt de boodschap krijgt dat het medicijn zal werken, zegt Louis.