"Pensioensparen? Ik zou wel willen, maar met welk geld?"

Eline Van Hooydonck (26), communicatie­­medewerkster bij RoSa vzw en illustratrice

"Pensioen­sparen? Ik zou wel willen, maar met welk geld? Ik ben al blij als ik op het einde van de maand 20 euro kan sparen.” Ze brak recent met haar lief, legt ze uit, en leerde dat een breuk even pijnlijk is voor de portemonnee als voor het hart. Huishuur, energie­facturen, boodschappen: zoveel goedkoper als je met tweeën bent. “Een loon van 1.700 euro is allerminst slecht, maar trek daar 680 euro huur en andere kosten van af en je houdt niet heel veel meer over.”

En eerlijk? Nu er na jaren studeren (taal- en letterkunde, journalistiek en kunst­wetenschappen) eindelijk wat geld binnenkomt, wil ze er ook wel wat van genieten. Sparen voor die reis naar Japan, of een nieuw paar Dr. Martens aanschaffen. “Ook een goede investering in de toekomst. Die schoenen gaan kei­lang mee. Toen ik opgroeide, hadden we het thuis niet altijd even breed. Ik wil niet met de vinger op de knip leven. Of enkel voor de toekomst. Wie weet haal ik mijn pensioen zelfs niet?”

Al houdt het haar wel bezig, zegt ze. Dat pensioen. Of beter: het gebrek aan. “Al die berichten in de media jagen me toch schrik aan. Ik lees meestal enkel de grote lijnen: anders word ik helemaal gestrest. Mijn ouders hebben hun pensioen net berekend. Mijn vader, die voor het onafhankelijk ziekenfonds werkt, krijgt zo’n 1.700 euro. Niet slecht, maar wel heel wat minder dan hij nu verdient.

“Mijn moeder, deeltijds secretaresse, zal het met een stuk minder moeten doen. Die gender­kloof zie je vaker: heel verontrustend.” Betoogd heeft ze niet. “Maakt dat nog een fuck uit?”

Haar vader stuurt haar af en toe nog een vacature voor het onafhankelijk ziekenfonds door. Goede arbeids­voorwaarden verzekerd, ook met het oog op pensioen. “Ik begrijp het wel: voor hen is dat heel belangrijk. Maar als we toch langer dan onze ouders moeten werken, dan liever iets dat ik graag doe. Al heb ik natuurlijk makkelijk praten. Mijn job bestaat vooral uit zitten en schrijven. Zware beroepen zijn net iets moeilijker vol te houden tot je 67ste.”

Haar universitair diploma kostte haar veel zweet en nog meer tranen. Jaren die op het moment zelf soms verspild aanvoelden. Nu is ze blij: “Zonder denigrerend te willen doen: ik wil niet als verkoopster in een winkel eindigen. Helemaal nefast voor je pensioen.”

Ariane Giraneza (25), parlementair medewerkster in federaal parlement voor sp.a

Van haar studies economie is de volgende zin bijgebleven: ‘Geld is altijd het meeste waard in het heden.’ Dus nee, Ariane Giraneza doet (nog) niet aan pensioen­sparen. “Ik heb nu gegarandeerd meer plezier aan mijn centen dan over veertig jaar.” Af en toe uit brunchen, een gezellig diner op restaurant of goed gaan shoppen: dat wil ze, althans voorlopig, niet opgeven. Toch heeft ze mee betoogd, woensdag. Omdat ze niet anders kon, als parlementair mede­werkster voor sp.a? “Nee, uit principe. Mijn vrienden zijn fatalistisch. Ze gaan er al van uit dat er voor hen geen overheidspensioen meer zal zijn. Ik vind dat te makkelijk: waarom zou onze generatie de dupe moeten worden? Wij dragen toch mee af?”

Ze pleit voor het behoud van een langdurig sociaal contract. “Dat is helemaal niet naïef. Maak van ons sociaal zeker­heids­stelsel gewoon een prioriteit in plaats van voor voordelige belasting­constructies te ijveren voor bedrijven. Het pensioen­systeem volledig privé maken is misschien oké voor de rijken. I get it: meer gewerkt is meer pensioen. Maar vrouwen die hun leven lang part­time hebben gewerkt, blijven nu wel in de kou staan.” Haar ouders werken nog. “Mijn vader, een ingenieur, studeert bij. Mama werkt in een ouderen­tehuis. Maar ze werken hier nog niet zo lang.” Ariane, oorspronkelijk van Rwandese origine, was vijf toen ze als asiel­zoeker van Kenia eerst naar Nederland en daarna naar België kwam. “Ik maak me zorgen in de plaats van mijn ouders. Hebben ze wel genoeg gespaard?”

Sommige twintigers zijn kwaad op de baby­boomers. Waarom opdraaien voor de fouten van de vorige generaties? “Ik begrijp de frustratie, maar zelf deel ik ze niet. Als ik de oudere generaties iets verwijt, is het dat ze het milieu zwaar naar de knoppen hebben geholpen.”

Kamal Kharmash (26), tv-gezicht, komiek en ondernemer

Zoek in Van Dale de overtreffende trap van ‘voorbereid’ en je vindt ‘Kamal Kharmach’. Bij het grote publiek bekend als schijnbaar chaotische komiek en tv-gezicht (Boxing Stars, Het collectief geheugen), achter de schermen vooral beredeneerd zakenman. Hij doet aan pensioensparen, startte net zijn eigen donutshop­keten Donutello en kocht na het tekenen van zijn VRT-contract meteen een eigen huis. “Een betere investering dan geld uitgeven aan feestjes. Dat huis is mijn pensioen. Het is maar veertig vierkante meter groot, maar als ik later geen rusthuis kan betalen, heb ik tenminste een dak boven mijn hoofd.”

De rijzende ster in comedy­land is een realist. “Elke euro die ik nu verdien, verdien ik volgend jaar misschien niet meer”, vertelt de zelfstandige comedian. “Mijn eerste zaalshow is gelukkig goed onthaald, dus mijn volgende zal wellicht goed verkopen. Maar als die flopt, kan ik weer van nul beginnen.” Eigenlijk is hij tegen pensioen­sparen. Wegens “somber en luguber”. “Je bent nog maar pas begonnen aan je werk­leven en je moet al meteen veertig jaar vooruitdenken. Terwijl je nog niet eens zo lang op deze aarde rondloopt. Maar je kunt vandaag niet anders.”

Hij is deze week niet mee gaan betogen. Om de eenvoudige reden dat hij zelf allang niet meer rekent op een staats­pensioen. “Ik begrijp dat de oudere generatie wel op straat komt: er zijn hen beloftes gedaan en die moet men nakomen. Voor mijn generatie ligt dat anders: het lijkt steeds meer een evidentie dat we voor onszelf moeten zorgen. Ik heb op dat vlak weinig vertrouwen in de overheid.”

Zijn persoonlijke tactiek om geld voor later opzij te zetten: bij grote aankopen blijven zoeken naar de beste deal. “Ik kan drie maanden lang twee uur per week elektro­promoties door­spitten op zoek naar de beste wasmachine­deal. Nu ik erover nadenk: misschien is dat niet super­voordelig voor een zelfstandige.”

Wannes De Roeck (22), student rechten KU Leuven, lid van Liberaal Vlaams Studenten­verbond

Voor Wannes De Roeck is het simpel: bouw ons huidig pensioen­systeem af en vervang het door een kapitalisatiesysteem waarbij ieder voor zijn eigen pensioen spaart. “Met verschillende pensioen­stelsels die fiscaal aantrekkelijk zijn en met elkaar kunnen concurreren, en waar iedereen de risico’s kan nemen die hij wil nemen. Als je dit ‘sociaal’ systeem (waarbij de pensioenen betaald worden door wie nog werkt, red.) nog in stand probeert te houden, te midden van de vergrijzing, drijf je de staats­schuld alleen maar op. Schuld die onze generatie moet afbetalen. Onze toekomst wordt dan mee gehypothekeerd: we beginnen ons werk­leven met een zware rekening.

“Dat dit systeem na de Tweede Wereld­oorlog zijn nut had, begrijp ik: mensen konden toen niet sparen, maar nu zitten we toch in een heel andere welvaarts­situatie?” Hij hoort zijn vader, een zelfstandig architect, regelmatig fulmineren over het pensioen dat hem straks maar te wachten staat. “Een pensioen van 800 euro staat inderdaad niet in verhouding tot de bijdragen die je een leven lang hebt geleverd. Maar eigenlijk is die frustratie een foute reflex. Eigenlijk had zijn generatie het systeem al veel vroeger moeten hervormen.”

Zelf ligt hij niet wakker van zijn toekomstig pensioen. “Ik ben niet materieel ingesteld. Ik heb niet veel nodig. Waarom zou je je leven lang geld oppotten om dan tijdens je pensioen rijkelijk te kunnen leven? Ik leef liever nu op grote voet, nu ik nog fit ben, kan reizen en van alles met dat geld kan doen. Als ik op het einde genoeg heb voor de basis­behoeften, ben ik content.”

Zolang hij kan, wil hij werken. “Ik studeer rechten: die sector zal er door artificiële intelligentie over twintig tot dertig jaar compleet anders uitzien. We zullen ons dus voortdurend moeten bijscholen en adapteren, maar dat is net het mooie. Zo blijft werken tot je 67ste net interessant.”

Thomas Smolders (26), freelance­journalist

Hij doet sinds zijn twintigste aan pensioen­sparen. Zet daarnaast 400 euro per maand opzij. En hij heeft “wat fondsen en aandelen” die hij binnen dertig jaar van de hand kan doen. Sparen is een sport geworden voor Thomas Smolders. “Maar ook een noodzaak. Ik ga ervan uit dat ik zelf voor mijn pensioen zal moeten zorgen. Weet je hoe duur rusthuizen zijn? Ik wil de jaren van mijn pensioen en laatste dagen niet slijten in een armoedig krot.” Ook zijn vrienden sparen al voor hun pensioen. “Je hoort vaak dat wij de yolo-generatie zijn die niet nadenkt over de toekomst en liever hier en nu 300 euro spendeert aan een nieuwe Nespresso-machine. Niet dus. Dit zijn net de jaren waarin je veel kunt en moet sparen. Ik verdiende de afgelopen tijd 1.650 euro per maand, kan mijn 820 euro woning­huur splitten met mijn lief, heb weinig kosten.”

Als hij geld uitgeeft, dan aan verre reizen naar Australië en Brazilië. Zijn meubels komen uit de kring­loop­winkel, nieuwe kleren kocht hij al twee jaar niet meer. “Een nieuwe broek is slechts kort­stondig geluk. Ik betaal liever voor ervaringen.” Smolders is een wandelende contradictie: fel bezig met de toekomst en zijn pensioen, en toch helemaal ‘hier en nu’. Hij koopt geen huis, omdat hij niet wil vastzitten aan een hoop bakstenen of een stad. Hij gaf recent zijn vaste job met goede arbeids­voorwaarden op voor een ‘onzekerder’ bestaan als freelance tech­journalist.

“Als je weet dat je wellicht tot je 67ste zal moeten werken, kijk je automatisch anders naar je loopbaan. Ik wil een fijn pensioen, maar niet als ik daarvoor moet wegkwijnen in een job. Liever een toffe baan dan een veilige hangmat.”

Othman El Hammouchi (18), student wiskunde aan de VUB, opinie­maker, winnaar Belgische Filosofie-Olympiade

'Ik ben bijzonder weinig met mijn pensioen bezig”, zegt Othman El Hammouchi. Logisch denk je: de filosoof en eerste­jaars­student wiskunde is nog maar achttien. Maar volgens El Hammouchi heeft het ook met zijn instelling, cultuur en religie te maken. “Als traditioneel conservatieve moslim ben ik opgegroeid met de idee dat familie voor elkaar zorgt. Iets dat in de bredere cultuur helaas verloren gaat. Nochtans zijn banden van liefde, zeker in deze tijden, het beste vangnet. Veel onvoorwaardelijker dan het bestaande overheids­systeem van sociale zekerheid.” Niet dat hij pleit voor de afschaffing van de staat of sociale zekerheid, benadrukt hij. “Ik weet wel dat niet iedereen een sterke familie heeft om op terug te vallen. Maar nu ligt de focus van onze maatschappij te veel op het individualistische, op efficiëntie en socio-economische voordelen. Ook in het debat over langer werken: flexibel is het code­woord. Dat baart mij zorgen. Niet dat ik me niet wil aanpassen of bij­scholen, integendeel. Maar waarom die focus op het eeuwig jong en efficiënt blijven?

“Mensen van boven de vijftig lijken op de arbeids­markt niet meer mee te tellen. Jobs die mensen vroeger hun hele leven deden en konden doen, routine­matige jobs, verdwijnen meer en meer door automatisering. Dat zorgt voor reële problemen. Als we langer moeten werken, moet het bestaande maatschappelijke productie­model ook mee veranderen.”

Hij woont nog thuis. Geld dat hij krijgt voor lezingen of opinie­bijdragen, kan hij zo sparen. Niet voor zijn pensioen, of een eigen huis, maar voor latere studies in het buitenland. “Een goed diploma goes a long way. Op een overheids­pensioen reken ik niet. Liever pessimistisch dan naïef. Als pessimist word je nooit teleur­gesteld, enkel blij verrast.”

Lynn Van Royen (28), actrice

Langer werken schrikt Lynn Van Royen niet af. Als het van de actrice in onder meer Beau Séjour en Tabula rasa afhangt, staat ze op haar zeventigste nog voor de camera of op de planken. “It can be done: kijk maar naar Viviane De Muynck. Maar ik heb natuurlijk makkelijker praten dan arbeiders: acteren is fysiek geen zwaar beroep. Zolang je geheugen het niet laat afweten, zit je goed.” Ze is 28, maar ondertussen wel al bijna tien jaar aan het werk. Haar formule: intense werkdagen afwisselen met rust­periodes. “Langer werken is op zich geen probleem, maar dan moeten we als maatschappij wel meer naar een systeem evolueren waarin er af en toe verlichting wordt ingebouwd, om de combinatie met het huishouden en het gezin vol te houden. Die verlichting is er nu niet. Ik merk net meer druk: dertigers die nu al uitvallen met burn-outs en depressies.”

Als ze met leeftijdsgenoten op café zit, gaat het over alles behalve pensioenen. “Ik ben er misschien iets meer mee bezig. Maar ik ben dan ook een twintiger met het leven van een dertiger: een vast lief, twee jonge kinderen en een huis in volle verbouwing.”

Ze doet al drie jaar aan pensioensparen. “Elke maand een paar tientallen euro’s: dat voel je niet echt.” Ze ziet het als een verzekering. “Noem me een zelfredzame optimist. Als actrice heb je nooit echt werkzekerheid. Dat geldt ook voor mijn lief. Die is zelfstandig kunstschilder.” Ze verwacht geen groot pensioen. Dus probeert ze elke maand nog bij te sparen. Al fluctueert dat bedrag sterk: soms 50, soms 150 euro. “Geen acteeropdrachten betekent ook geen geld, dus dan moet je je buffer aanspreken.”

Een ander – lees: standvastiger – beroep heeft ze nog geen moment overwogen. “Het geluk primeert op het geld. Mijn kinderen hebben niks aan een rijkere moeder die hele dagen gefrustreerd rondloopt.”

Recep Calagan (24), truckchauffeur

Recep Calagan liep woensdag mee in de betoging. Veel leeftijds­genoten zag de 24-jarige truck­chauffeur die dag niet in Brussel. “Voor twintigers is pensioen nog een ver-van-mijn-bed­show. Voor mij ook. Maar sinds ik bij de vakbond zit en er met oudere collega’s over praat, heb ik een schrik gepakt. Als we ons pensioen veilig willen stellen, moeten we de regering nu wakker schudden. Voer dat pensioen met punten af: het is een te grote gok, wie weet wat er tegenover staat binnen dertig jaar.” Hij bouwt via een groeps­verzekering op het werk alvast een aanvullend pensioen op. “Zelf doe ik niet aan pensioen­sparen. Ik ben verloofd, wil een huis kopen. Ik heb mijn geld nu nodig. Ik vertrouw pensioensparen ook niet zo: wat gaat daar later nog van overblijven? Wie garandeert dat dat geld er tegen dan nog staat?”

Hij is intussen al vijf jaar aan de slag. Hij doet zijn job graag, zegt hij. Fijne sfeer, goed loon. Genoeg alvast om een woon- en auto­lening mee te bekostigen en een gezin te onderhouden. “Wat wil een mens nog meer?” Maar werken tot zijn 67ste ziet Calagan niet zitten. “Ik wil dit gerust tot mijn pensioen blijven doen. Maar puur fysiek lukt dat niet: je nek en je rug kunnen dat niet aan. En dan zijn er nog zwaardere beroepen dan het mijne.”