Paus Franciscus hervormt erop los, maar het priesterschap voor vrouwen is een stap te ver

De vroege woensdagochtend in en om het Vaticaan heeft normaal gesproken iets nerveus. Hordes pelgrims haasten zich naar de veiligheidspoortjes, die in de colonnades rond het Sint-Pietersplein zijn opgesteld en toegang geven tot de wekelijkse algemene audiëntie van de paus Franciscus.

Dezer dagen kom je op woensdagochtend rond het Vaticaan alleen toeristen tegen die wanhopig op zoek zijn naar schaduw. Franciscus heeft ook dit jaar voor de maand juli de algemene audiënties opgeschort. Het levert hem wat meer vrije tijd op. Maar noem het vooral geen vakantie, want daar is deze paus niet van.

Ook deze zomer werkt Franciscus gewoon door en gaat hij verder met de uitvoering van zijn hervormingsplannen voor de kerk – met name voor de Romeinse Curie, het centrale bestuursapparaat. Die plannen moeten het pausschap transformeren van een monarchie – met de paus als koning en de kardinalen en bisschoppen als prinsen en edelmannen om hem heen – naar een modern, meer collegiaal bestuursmodel waar ook plaats is voor leken en vrouwen. In feite is het een blauwdruk voor de hele wereldkerk.

Een volgende barst in het glazen plafond

Neem nu het Dicasterie voor de Bisschoppen, het departement van de Romeinse Curie dat zich onder meer bezighoudt met het selecteren van kandidaten voor het bisschopsambt. Al eeuwenlang wordt dat gedaan door hoge geestelijken. Mannen dus. Maar vorige week benoemde Franciscus in dit belangrijke gremium naast een aantal kardinalen en bisschoppen ook een benedictijner abt en drie vrouwen. Het gaat om de Franse zuster Yvonne Reungoat, de Italiaanse zuster Raffaella Petrini en Maria Lia Zervino, ook uit Italië.

Ze zijn de zoveelste in een rij van vrouwen die onder deze paus een benoeming in het Vaticaan krijgen. Petrini is bijvoorbeeld al secretaris-generaal van Vaticaanstad. In die functie is zij onder meer verantwoordelijk voor de politie, de post en de musea in de kleine stadsstaat. Maar dat zij zich nu met de benoeming van bisschoppen mag gaan bemoeien is historisch, en een volgende barst in het glazen plafond van het Vaticaan.

Bisschoppen benoemen is misschien wel het belangrijkste wat een paus doet. Het heeft in ieder geval grote gevolgen voor de wereldkerk. Voor deze paus zijn nieuwe bisschoppen essentieel in zijn streven naar een andere cultuur in de kerk. Hij zal erop toezien dat ze zoveel mogelijk uit hetzelfde hout zijn gesneden als hij: pastoraal, geen beroepstheologen, mannen van de straat. De drie vrouwen moeten hem daarbij helpen.

Een onverantwoorde breuk met de geschiedenis?

Vernieuwingsgezinde katholieken zullen misschien mopperen dat alleen de wijding tot priester vrouwen werkelijke macht in de kerk zal geven. Traditionele katholieken zien het aantreden van de drie vrouwen wellicht als een onverantwoorde breuk met de geschiedenis.

Franciscus gaat ondertussen zijn eigen gang. Desgevraagd zal hij zeggen dat de deur naar het priesterschap voor vrouwen min of meer op slot zit, maar hij wil ze wel de plek geven in de kerk die hun toekomt. Zolang er maar geen wijding voor nodig is. Alles voor een meer barmhartige kerk die beter in staat is om het evangelie in deze tijd te verkondigen. Dát is zijn stip op de horizon. Niet de priesterwijding voor vrouwen.

Bij die meer barmhartige kerk hoort ook een definitieve afrekening met de reputatie van het Vaticaan als een witwasfabriek waar de geur van wierook hangt. Deze week werd bekend dat Franciscus een nieuwe commissie instelt die de investeringen van het Vaticaan centraal gaat coördineren, zodat ze in lijn zijn met de leer van de katholieke kerk. Dat is in het licht van de omstreden onroerendgoedtransactie in Londen van enkele jaren terug geen overbodige luxe. De Heilige Stoel leed daarbij uiteindelijk een verlies van zo’n 140 miljoen euro. De schuldigen aan dit debacle, onder wie de in ongenade geraakte kardinaal Becciu, staan al een tijd terecht in Vaticaanstad.

De inmiddels 85-jarige Franciscus lijkt het niet rustiger aan te doen. Integendeel. En dat voor een man die nog niet zo lang geleden volgens sommige Italiaanse media op het punt zou staan af te treden. Want het was toch wel heel vreemd dat hij midden in de Romeinse zomer twintig nieuwe kardinalen ging creëren en dat hij met alle ruim tweehonderd kardinalen wilde praten over de nieuwe constitutie voor de Romeinse Curie. Die constitutie stelt veel functies open voor elke gedoopte katholiek, dus ook vrouwen.

Een einde aan alle kletsverhalen

Volgens een ander gerucht zou de paus kanker hebben. Franciscus maakte zelf een einde aan alle kletsverhalen, door te zeggen dat ondanks een kwetsbare gezondheid “aftreden nooit in zijn hoofd was opgekomen.” En hij had ook geen kanker. “De artsen hebben me er niks over gezegd.”

Hij deed deze uitspraken in een interview met persbureau Reuters. Daarin kwam hij ook met het nieuws dat hij vrouwen wilde gaan betrekken bij bisschopsbenoemingen. Een interview als vindplaats van pauselijke hervormingsplannen: ook in die zin is deze paus vernieuwend.

Pelgrimage naar Canada

Paus Franciscus vertrekt zondag naar Canada voor een reis van zeven dagen. Zelf spreekt de paus over een ‘boetvaardige pelgrimage’. Dit vanwege de deelname van de katholieke kerk aan de koloniale onderdrukking van de inheemse volkeren van Canada. Zo werden bij een aantal voormalige katholieke kostscholen anonieme graven van inheemse kinderen gevonden.

Dat de paus überhaupt een reis maakt, een trans-Atlantische nog wel, bewijst dat het beter gaat met zijn gezondheid. Franciscus kampt al tijden met heftige pijn in een van zijn knieën. Hierdoor kwam hij een paar maanden geleden in een rolstoel terecht. Een bezoek aan Congo en Zuid-Soedan moest worden afgelast.

Eigenlijk zou de paus geopereerd moeten worden, maar dat durft hij vanwege de bijwerkingen van de narcose niet aan. Het alternatief, fysiotherapie, zorgt ervoor dat het herstel lang duurde. Franciscus heeft nog wel een idee om het een en ander te bespoedigen. Bij een ontmoeting met Mexicanen riep hij onlangs: “Geef me maar een slok tequila.”