Pijnstillers
‘Paul zou ontploffen mocht hij dit weten’: weduwe farma-pionier Janssen na Amerikaanse megaboete
De farmareus Johnson & Johnson moet in Amerika een boete van 515 miljoen euro betalen voor zijn aandeel in de opioïdencrisis. Het geviseerde middel fentanyl is een uitvinding van de in 2003 overleden Vlaamse farmapionier Paul Janssen. Zijn weduwe Dora legt de schuld bij de Amerikaanse Food and Drugs Administration.
De pijnstiller fentanyl, die Paul Janssen in 1960 synthetiseerde als pijnstiller voor kankerpatiënten, is tot tachtig keer krachtiger dan morfine. In de VS eisen zulke pijnstillers tot 70.000 dodelijke slachtoffers per jaar, meer dan heroïne en cocaïne samen. De popster Prince overleed vorig jaar aan een overdosis fentanyl.
Dora Janssen-Arts, de weduwe van Paul Janssen, wiens Kempens bedrijf een jaar na zijn uitvinding samensmolt met de Amerikaanse bedrijvengroep Johnson & Johnson, legt de schuld voor de opioïdenepidemie bij de Food and Drug Administration, de Amerikaanse overheidsinstantie die medicijnen controleert alvorens ze op de markt gebracht mogen worden.
“Het duurt in de VS jaren alvorens een middel op de markt kan komen. De fout ligt bij de mensen die ja hebben gezegd. Mijn man had de beste bedoelingen, dat weet ik zeker. Zijn middel heeft veel mensen geholpen. Wie zegt dat de samenstelling van die middelen niet veranderd is? Enfin, ik ben hier kapot van, en Paul zou ontploffen mocht hij dit weten.”
Hoger beroep
Johnson & Johnson werd eergisteren veroordeeld voor zijn rol bij de dood van duizenden mensen die verslaafd waren aan zware pijnstillers. Het moet daarvoor omgerekend 515 miljoen euro betalen aan de staat Oklahoma. Oklahoma had een vergoeding van 15,7 miljard euro geëist. De staat wil met het geld de komende dertig jaar de opioïdencrisis het hoofd bieden met programma’s voor behandeling en verslavingspreventie.
Het was de eerste keer dat een staat vanwege de opioïdencrisis een zaak aanspande tegen een farmabedrijf. “Johnson & Johnson en zijn dochteronderneming Janssen Pharmaceuticals, die een pil en een pleister met fentanyl produceert, hebben een gezondheidscrisis gecreëerd die aan meer dan 4.653 mensen in Oklahoma het leven heeft gekost tussen 2007 en 2017", luidde de aanklacht.
Wat is fentanyl?
Fentanyl, dat in 1960 gericht werd gesynthetiseerd door Paul Janssen, is een stof met een werking zoals die van morfine, maar is tot 80 maal sterker dan morfine. Het middel, dat is opgenomen in de lijst van essentiële geneesmiddelen van de Wereldgezondheidsorganisatie, wordt in de geneeskunde gebruikt als een sterke pijnstiller tijdens operaties en voor terminale kankerpatiënten. De effecten houden redelijk kort aan, en de werking kan snel worden opgeheven door toediening van naloxon. Dat is het middel dat hulpverleners in de VS toedienen aan mensen die een overdosis opioïden hebben genomen.
Ook in ons land stijgt het gebruik van opioïden, blijkt uit cijfers van het Riziv. Het aantal patiënten die in één jaar minimaal één verpakking afhaalden bij de apotheker steeg van 638.939 in 2006 naar 1.186.943 patiënten in 2016. Dit is ongeveer 10 procent van de bevolking, en een toename van 85,7 procent in tien jaar. Het Riziv stelt ook vast dat een vijfde van de patiënten met een hoog en chronisch gebruik (meer dan 365 dagdosissen per jaar) jonger is dan 50 jaar. Langdurig gebruik van opioïden is niet alleen verslavend, maar werkt ook een grotere gevoeligheid voor pijn in de hand, waardoor op termijn de behoefte aan de pijnstillers toeneemt. (LB)
Johnson & Johnson kreeg het verwijt dat het in de marketing van zijn producten de gevaren negeerde die verbonden zijn aan een overmatig gebruik van opioïden. Volgens de advocaten van Johnson & Johnson had de overheid toezicht op de geneesmiddelen en stonden er waarschuwingen op de producten. De farmareus kondigde meteen aan tegen de uitspraak in beroep te gaan. Op de beurs van New York klom het aandeel na de uitspraak met 5 procent. Maar Johnson & Johnson kijkt nog tegen rechtszaken in 36 andere staten van de VS aan.
Bewust misleid
In oktober komt er in Cleveland een monsterproces met tweeduizend burgerlijke partijen, individuen maar ook lokale overheden, tegen Purdue Pharma. Dat is de producent van Oxycontin, een pijnstiller die de bijnaam ‘hillbilly heroin’ kreeg.
Het grootste verwijt in al die klachten is dat de producenten nooit gezegd zouden hebben dat ze verslavend zijn. De opioïdencrisis zal wellicht uitmonden in processen zoals in de jaren 80 tegen de tabaksindustrie. De tabakssector betaalde toen ruim 225 miljard euro schadevergoeding. Drie andere grote farmabedrijven die een rol hebben gespeeld bij de verspreiding van verslavende medicijnen hebben al een schikking van 10 miljard dollar voorgesteld.
Hoe is de opioïdenepidemie zo wijdverspreid geraakt? En hoe komt het dat vooral blanke Amerikanen, uit alle sociale klassen, er het slachtoffer van worden?
Na een operatie schreven dokters in de jaren 90 – met bonussen en snoepreisjes aangemoedigd door de farma-industrie – soms wel zestig pillen voor, hoewel vijf ruim voldoende waren. Patiënten kregen een voorschrift voor oxycodon (de werkzame stof in Oxycontin) voor een sportblessure of het trekken van een tand. Maar zodra hun doosje leeg was, waren de patiënten verslaafd en moesten ze 50 dollar per pil betalen. Dus gingen ze op zoek naar goedkopere drugs, zoals heroïne of fentanyl.
Clandestiene drugslabs
Omdat de sterke pijnstillers zo massaal werden voorgeschreven, waren ze in zowat elk Amerikaans medicijnkastje te vinden. Dealers versneden de opioïden in cocaïne en heroïne. Zo werden armen én rijken massaal verslaafd. De middelen werden wel minder vaak aan zwarten voorgeschreven, omdat veel dokters vreesden dat ze die illegaal zouden doorverkopen.
Vandaag zijn 2 miljoen Amerikanen verslaafd en maken clandestiene drugslabs goedkopere versies van de pijnstillers. Ook Michael Jackson, Tom Petty en George Michael bekochten hun pijnbestrijding met hun leven.
