Paul De Grauwe had toch gelijk

We moeten het hem nageven, wanneer Paul De Grauwe in zijn pen kruipt staat half opiniemakend Vlaanderen even op stelten. Zijn stelling van de week - dat verregaande staatshervormingen niet samengingen met de beloofde groei in Vlaanderen - is dan ook niet de minste (DM 11/1). Wat we zelf doen als Vlaming doen we steevast beter, toch? Om dit te onderzoeken zoomt De Grauwe noodgedwongen in op de Belgische situatie, wat ook de achilleshiel vormt van zijn betoog. "Uit een casestudie vallen nu eenmaal geen algemene besluiten te trekken", klonk de kritiek. Willen we weten of decentralisatie een eenduidige werking heeft op economische groei, dan hebben we nood aan breder en gedetailleerder studiewerk. Welnu, studies die zo'n bredere onderzoeksopzet hanteren, bestaan. Er zijn er zelfs behoorlijk veel.

Deze studies kijken naar een groot aantal landen, soms oplopend tot een vijftigtal, en bestuderen doorheen de tijd het effect van decentralisatie op groei. Dankzij de rijkdom aan gegevens kan dat effect gedistilleerd worden uit de veelheid aan factoren die de groei beïnvloeden. Investeringen in de economie, onderwijsniveau, bevolkingsgroei, maar ook andere karakteristieken worden zo gescheiden van de mogelijke impact van decentralisatie. Exact wat we willen dus, econometrie op zijn best. De resultaten daarentegen zijn zacht uitgedrukt eerder ambigu te noemen. Ongeveer een derde van de studies vindt een positief effect van decentralisatie op groei. Een ander derde komt tot exact de tegenovergestelde conclusie, en een laatste derde slaagt er zelfs niet in een statistisch significant verband bloot te leggen.

Gelukkig wanhopen economen niet al te snel, en trachtten meer recente studies een mouw te passen aan de onderzoeksmethode. Hier schortte immers wat: de berekening om de mate van decentralisatie in een bepaald land na te gaan bleek verre van feilloos. Hiervoor gebruikte men een boekhoudkundige maatstaf, die simpelweg de hoeveelheid overgehevelde bevoegdheden in percentages van het totale, nationale budget uitdrukte. Zo ook wat betreft de geregionaliseerde belastingontvangsten. Men stelde zich met andere woorden niet de vraag of de regionale overheden wel degelijk de beslissingsmacht hadden om met die overgedragen bevoegdheden en belastingen een eigen beleid te voeren. Immers, in veel gevallen en tot op zekere hoogte is het de centrale overheid die het regionaal beleid uitzet of de belastingtarieven bepaalt, en voeren regionale overheden of districtsraden orders op. Denk aan de departementen in Frankrijk. Zo'n maatstaf voor decentralisatie volstaat niet altijd, aangezien we net willen kijken naar het effect van overgedragen beleidsautonomie op groei.

Lokale noden
Lars Feld, lid van de Duitse raad van economische experts, past daarom in recent werk andere criteria toe, die deze keer wel te linken vallen aan daadwerkelijke fiscale autonomie. Hij gebruikt ook de oude criteria ter vergelijking, en concludeert dat een significant effect van decentralisatie op groei enkel voorkomt wanneer we de nieuwe criteria hanteren. Sterker nog, het effect is negatief. Felds studie ondergraaft in die zin de redenering van N-VA huiseconoom Johan Van Overtveldt (DM 13/1). 'Machtshendels' zoals eigen financiële verantwoordelijkheid of voldoende greep op de eigen inkomsten bieden geen garantie op groei, wel integendeel. Maar ook hier is weer ruimte voor nuance, aangezien Feld in sommige controlescenario's significantie verliest.

Wat te leren valt uit deze studies is niet dat de staatshervormingen een maat voor niets waren. Zo is het belangrijkste voordeel van decentralisatie dat beleid beter afgestemd kan zijn op lokale noden en voorkeuren. Natuurlijk mag de slinger nooit te ver doorslaan, er zijn immers ontegensprekelijke nadelen aan regionale autonomie. Gemiste schaalvoordelen, concurrentie-effecten of spill-overs allerhande verantwoorden een sterk federaal niveau dat kan waken over nationale doelstellingen, zoals een efficiënte interne markt of een gelijke overheidsbehandeling van alle Belgen. Wat dit betreft komen we met de zesde staatshervorming trouwens dicht in de buurt van wat de economische theorie van het federalisme voorschrijft als een ideale federatie.

Het enige wat we leren uit de aangehaalde studies is dat De Grauwes belangrijkste conclusie overeind blijft. Groei is een moeilijk te temmen macro-economisch beestje. Van decentralisatie hoeven we geen mirakels te verwachten