Parels uit de laars

1:De wesp

Probeer eens een tweewieler te bedenken die iconischer is dan de Vespa, het is onmogelijk. 's Werelds bekendste scooter dateert al van 1946. In dat jaar kreeg Enrico Piaggio, zoon van de oprichter van het gelijknamige bedrijf, een geniale ingeving. WO II had de Italiaanse economie platgelegd en het wegennet verwoest. Enrico dacht: niemand kan een wagen betalen én niemand kan ermee over onze belabberde wegen rijden; we bouwen een scooter.

Het eerste prototype, Piaggio MP5, vond Enrico maar niets omdat hij verdacht veel op een eend leek. Dus haalde hij er een ingenieur bij, Corradino d'Ascanio, die overigens de pest had aan motors. Corradino wist zijn haat echter op een goddelijke manier om te zetten in schoonheid en verwekte de Piaggio MP6 die door Enrico meteen omgedoopt werd tot 'wesp': Vespa. De man zag duidelijk dieren in motors. De rest is geschiedenis.

2:Avant-hipster

Toegegeven, deze tafel echt een design-icoon noemen, gaat misschien wat te ver, maar het valt niet te ontkennen dat de designer van dienst, Gae Aulenti, met dit stuk alle hipsters het nakijken geeft. In de DIY-cultuur van vandaag, hoewel misschien eerder van gisteren, is het een echt fenomeen: zet onder al uw zelfgemaakte meubels - het liefst gemaakt van europaletten en OSB-platen - 360 graden roterende wieltjes. Waarom? Om uw kast iedere ochtend te kunnen verplaatsen, zeker?

In ieder geval, nu weet u het: een Italiaanse was eerst en ze deed het al in 1980. Aulenti gebruikte wel glas in plaats van hout. want het blijven de jaren '80, natuurlijk.

3:Koffie sinds '33

De percolator, de mokapot, de koffiepot of gewoon de bialetti: noem het ding zoals je wilt. Feit is dat de bialetti een icoon is dat dagelijks door onnoemelijk veel koffieliefhebbers wordt gebruikt. Door zijn tijdloos design werd hij zelfs in de collectie van het MoMa in New York opgenomen. De achthoekige aluminium koffiepot werd ontworpen door Alfonso Bialetti in 1933 en bewijst anno 2015 nog steeds aardig dienst. Koffie is natuurlijk de core business van Italië.

Het land heeft, hoe kan het anders, ook de uitvinding van de espressomachine op zijn palmares. De man achter dat plan: Angelo Moriondo in 1884. De Italiaan die de espressomachine op maat van de consument maakte? Achille Gaggia in 1948. Googel eens Gaggia Gilda. Handig om mee uit te pakken bij uw cafeïnevrienden.

4: Macbook van de sixties

Schrijfmachines spreken nog altijd tot de verbeelding. Het exemplaar dat veruit in de meeste designcollecties van musea wordt opgenomen, is de Valentine-schrijfmachine van het zeer bekende merk Olivetti. De Valentine is van de hand van legendarisch designer Ettore Sottsass, die nog in dit lijstje zal voorkomen. Sottsass vond dat design naast functioneel ook sexy moest zijn.

De Valentine prikkelde in '69 dan ook de onderbuik van iedere hippe creativo met zijn rode kleur en jong design. Dat acteur Richard Burton met de rode machine in de hand gespot werd, terwijl hij de bloedmooie Elizabeth Taylor in de andere hand vasthield, heeft de Valentine ook geen windeieren gelegd. Het werd de it-bag van zijn decennium.

5: De zak van Italië

Los van wat deze titel bij u oproept, hebben wij het hier niet over Berlusconi maar over de sacco, de allereerste zitzak ooit gemaakt. Die zak vol bonen was best revolutionair. Hij werd in '68 ontworpen door Piero Gatti, Cesare Paolini en Franco Teodoro als modern en goedkoop zitalternatief voor het volk. De zak werd namelijk en masse industrieel geproduceerd en was vervaardigd uit polystryleen. Daarbij gold het als een sneer naar het toenmalige design-establishment. De sacco is namelijk zowat het eerste designstuk dat quasi vormloos is.

6: Italiaans Parijs

De Eiffeltoren staat uiteraard op conto van een Fransman, maar het prestigieuze Centre Pompidou komt uit de koker van een Italiaan. Renzo Piano bedacht het gebouw samen met een andere sterarchitect, Richard Rogers. Het reusachtige museum werd in 1977 geopend en gaf de toenmalige architectuur het nakijken door de volledige techniek van het gebouw open en bloot te tonen. Pompidou lijkt wel een anatomische schets van een ontveld gebouw.

Piano ontwierp later ook het Nemo in Amsterdam - dat gebouw aan de IJ dat op een boot lijkt - alsook The Shard in Londen en het vaak onterecht verguisde Vlinderpaleis in Antwerpen. Piano is 78 jaar ondertussen, en hij zwaait nog steeds de plak in de Italiaanse architectuur.

7: Design met een vleugje Fisher Price

De jaren '80 behoren toe aan designer Ettore Sottsass (1917-2007). Hij richtte in het begin van dat decennium de Memphisgroep op, als reactie op de Bauhausregel die stelt dat design zijn vorm ontleent aan zijn functie.

Sottsass, geboren in Innsbruck maar heel zijn leven in Milaan gewoond, vond dat design een stuk speelser mocht zijn. En hij ging daar vér in. Het perfecte voorbeeld van zijn ongebreidelde speelsheid is het Carlton boekenrek uit 1981, dat nog steeds door Vitra wordt geproduceerd. Oké, niet voor niets wordt Memphis de 'Fisher Price van het design' genoemd maar de revolutionaire kracht ervan valt niet te ontkennen. Bovendien is Memphis weer helemaal hot and happening. Andere goede Memphis-ontwerpers: Metteo Thun en Michele de Lucchi.

8: Grillo

Wat de Italianen óók onder hun naam mogen schrijven: de allereerste klaptelefoon. Eat that, Nokia. In 1965 lanceerde Sit-Siemens, de Italiaanse afdeling van Siemens, de Grillo. Ontworpen door Marco Zanuso, niet te verwarren met Marco Zanetton, de Belgische popster die doorbrak met een liedje over vogels.

Grillo is voor alle duidelijkheid geen gsm. De klapfunctie van het toestel werd geïmplementeerd puur voor de schoonheid. Dat kenmerkt de Italiaanse jaren '60, een periode waarin designers uit de Laars vooral met levendige, sexy esthetiek bezig waren.

O ja, Grillo is trouwens Italiaans voor 'krekel'. En doe nu eens een wilde gok naar de ringtone. Eat that, Crazy Frog.

9: Verzamel ze allemaal

Wat ons betreft het allergrootste icoon uit de gehele Italiaanse geschiedenis: de Panini-stickers. Geen man van boven de 30 jaar die nooit zijn zakgeld verkwanseld heeft aan de vele stickers van voetballers. Het bedrijf werd opgericht door de gebroeders Panini in '61 en kende gedurende dat decennium meteen al immens veel succes.

Naast voetbal brengt Panini ook stickerboeken uit van comic-helden en zelfs Disneyfilms. Wij herinneren ons nog een zeer gegeerd album van de Ninja Turtles. Bij het laatste WK gingen de albums weer vlotjes over de toonbank. Ongebreidelde nostalgie.

10:Anna G

Als je aan Italiaanse kitchen wear denkt, dan springt de naam Alessi meteen te binnen. Dat heeft veel te maken met de iconische waterketel Il Conico uit 1984, en nog meer met Anna G. 'Ons Anna' is zowat de bekendste kurkentrekker op aarde en werd in '94 ontworpen door Alessandro Mendini. Het merk Alessi bestond toen al een hele tijd, geboortejaar 1921, maar kende vooral succes in de jaren '80 en '90 met hun tongue-in-cheek. Zoals Anna G dus, maar ook de Psjs citruspers van Starck die verdacht hard lijkt op de moordtuigen uit H.G. Wells' War of the Worlds. We geven het maar mee.

11: Strictly Sixties

We zeiden het eerder al: in de sixties kende de Italiaanse designwereld een enorme creatieve boost doordat verschillende ontwerpers alledaagse voorwerpen vormelijk herdachten. Alles moest rond, kleurrijk en sensueel zijn.

Geen enkele Italiaanse ontwerper uit die tijd maakte meer furore dan Joe Cesare Colombo (1930-'71). Zijn bijzondere meubilair staat in het collectief designgeheugen gegrift, met als meest herkenbare stuk dit eenvoudige plastic karretje, meer bepaald de Carello Boby uit '69.

Leuk weetje: Colombo ontwierp ook een glas (smoke glass) met een uitsparing in de onderkant ervan, wat het simultaan roken en drinken met één hand zou vergemakkelijken. De man was een verstokte roker, maar dat merkte u misschien al aan zijn sterfdatum.

12:Kitsch über alles

Het meest iconische kitschstuk kunnen we aan toeschrijven aan Alessandro Mendini. Voordat hij finaal doorbrak in de jaren '80 (hoe kan het ook anders), ontwierp hij in '78 de Proust Chair. Tijdens zijn onderzoek naar de schrijver Proust, ontdekte hij een 18de-eeuwse neobarokke fauteuil vol krullen en franjes. Mendini vond er niet beter op dan die zetel te kopiëren en volledig te beschilderen op pointillistische wijze. Andere kleurenpaletten volgden. Smakeloos? Neen, Mendini was naast designer ook journalist en docent. Hij wist wel waar hij mee bezig was: de toenmalige designwereld bekritiseren. Design Museum Gent heeft er trouwens eentje staan.

13:Het rode beest van staal

Net zoals de Pontiac Firebird Trans-Am uit 1982, alias KITT uit Knight Rider, is de Ferrari Testarossa, alias de yuppiekar uit Miami Vice, gewoonweg onmogelijk uit het wagenpark van het collectief geheugen te wissen. En dat heeft alles met zijn design te maken, waarvoor dank aan het carrosseriebedrijf Pininfarina dat sinds '51 zowat iedere Ferrari ontwerpt.

De Testarossa, letterlijk vertaald: roodhoofd, zag het licht in 1984 en werd gebouwd tot '91. Wat de wagen zo iconisch maakt, zijn de ingesneden luchtgaten in de deur. Die zijn trouwens volledig functioneel. Het was het zeer esthetische antwoord van hoofddesigner en aerodynamicus Leonardo Fioravanti op het probleem van afkoeling. De voorganger van de Testarossa, de iets stugger klinkende Berlinetta Boxer, liep immers nogal snel heet. Autobouw is pure seks.

15: Print der prints

Zij die de mode op de voet volgen, denken: natuurlijk, Missoni. Zij die de mode eerder links laten liggen, denken: tiens, dat printje komt me inderdaad bekend voor.

Missoni startte in 1953, maar vond enorme bijval vanaf de jaren '70. Niet ongewoon gezien de trademark van het merk een zeer kleurrijke, dolgedraaide print betreft.

Dat de print nog altijd zeer geliefd is, blijkt uit de kopieerdrang van andere designers. Vorig jaar nog ripte Michael Kors de Missoni-print voor zijn home wear collection. Dat liet Margherita Missoni, de bevallige kleindochter annex model, niet ongemoeid. Op Twitter bashte zij Kors met de hashtags #missonifeeling en #zigzagging. Poten af van de Missoni, Kors.

14: Goud kakken

Warhols soepblikken mogen dan de bekendste conservenblikken ter wereld zijn, die van kunstenaar Piero Manzoni moeten niet veel onderdoen. In het gezegende jaar 1961 liet Manzoni de traditionele kunstwereld letterlijk een poepje ruiken: hij blikte zijn eigen, vers bereide fecaliën in. Negentig blikken van 30 gram stront stelde hij te koop.

Veel verdiende hij er niet aan. Hij zou er naar het schijnt maar één verkocht hebben. Wel aan de courante prijs van 30 gram goud. Tussen 2007 en 2009 gingen de potjes kaka veil voor bedragen rond de honderdduizend euro.

Als u 'Merda D'artista' eens wil bezichtigen: Tate Modern in Londen heeft zo'n potje staan.

16: Avant Digitaal

Een pre-digitale klok die het uur in cijfers weergeeft, ondertussen vind je die in iedere retrowinkel.

Uiteraard moet iemand die ooit verzonnen hebben. Die iemand: Gino Valle. Hij ontwierp de klok oorspronkelijk voor luchthavens en treinstations, maar gaf in '66 via het merk Solari een consumer friendly variant uit: CIFRA3. De originele, grote versies zijn nog steeds zeer geliefd bij lofteigenaars. Het prijskaartje oogt al even lofty: een goede tienduizend euro. Desalniettemin: een icoon!

17:Lichtgewicht en lichte zeden

In 1974 propageerde actrice Sylvia Kristel definitief de vrije liefde met haar rol in de legendarische soft-erotische film Emmanuelle. Op de officiële filmposter zit Sylvia naakt in een hoge rotan stoel. Die stoel is na de film een eigen leven gaan leiden en werd een symbool van de seksueel bevrijde vrouw.

Raad eens het land van herkomst van die stoel: Italia! De stoel is een ontwerp van Gio Ponti uit 1950 en werd geproduceerd door designmerk Cassina. Op het internet woedt wel een discussie: Ponti zou de stoel gestolen hebben uit het erfgoed van de Pomare-dynastie van Tahiti.

Minder gestolen is de 699 Superleggera van Ponti, de lichtste stoel ooit gemaakt. Het zitje weegt niet veel meer dan anderhalve kilo. Ook een klassieker van Cassina.

18:Kwijllamp

Designfreaks trillen als groene blaadjes in de wind bij het horen van de naam Achille Castiglioni (1918-2002). Weinig designers hebben zo'n invloed gehad op de huidige designwereld als hij. Het bekende designkoppel Muller Van Severen bijvoorbeeld, met hun uitgepuurd minimalisme, hebben zeker wat van de Italiaan geleerd.

De rode draad doorheen Castiglioni's oeuvre: de draad zelf. Een Castiglioni bestaat meestal uit niet meer dan enkele lijnen, omgezet naar metalen frames.

Vooral zijn lampen zijn zeer populair, met als uitschieter de Arco uit 1962. Een blok marmer met een metalen boog erop: klaar. Gewoonweg geniaal.

19:J low cut

Italiaanse mode kan niet ontbreken in deze lijst. En als we er uit de vele merken en diens creaties eentje uit moeten pikken, dan toch deze groene jurk van Versace. Hij werd op de rode loper van de Grammy's in 2000 gepresenteerd door het bekendste achterwerk van Puerto Rico, Jennifer Lopez. Weinig jurken hebben zo'n storm van reacties uitgelokt. Waarom? Omdat de jurk een uitgesneden decolleté heeft die tot ver onder de navel reikt, tiens. De green dress gaf Donatella Versace - eigenlijk een icoon op zich - zowat de grootste boost uit haar gehele carrière.

20:Rebels tasje

Niet alleen de duivel draagt Prada, zowat iedere fashionista met een 'leefbaar' budget heeft wel een item van het merk in de kleerkast.

Hoewel Prada een dikke honderd jaar geleden werd opgericht, brak het definitief door begin jaren '80. De reden: Miuccia Bianchi Prada, de kleindochter. In 1985 kwam zij op de proppen met een nylon handtas, wat het merk van de ene dag op de andere bombardeerde tot rebelse regelbreker. In het begin van de noughties ontwierp het huis onder leiding van Miuccia de Saffiano-tas. Die is nu al een ware klassieker en een icoon voor de working girl. Tja, je moet ook aardig werken om hem te kunnen betalen. Hoewel, op het internet wemelt het van de namaak. Alleen goed design wordt nagemaakt.