Pal op de Belgisch-Nederlandse grens wekte kunstenaar Johan Tahon Vincent van Gogh opnieuw tot leven

Op de vloer van het atelier ligt in het stof een hamer. Op een werkbank staan boeken over Van Gogh, over diens collectie Japanse prenten onder meer. Geen muziek, alleen maar licht.

We zijn in Zundert, pal op de Belgisch-Nederlandse grens. Het geboortedorp van Van Gogh. Op uitnodiging van het plaatselijke Vincent van GoghHuis legde Tahon hier de voorbije weken de laatste hand aan de Van Gogh-sculptuur waar hij al maanden aan schaaft, kneedt en tast.

Vlak nadat hij in Zundert was aangekomen, trok Tahon in de bloemenweide naast het protestantse kerkje een zonnebloem uit de grond. Na lang twijfelen verwerkte hij die in zijn beeld.

“Het is een cliché, maar ik wilde me niet langer tegen de zonnebloem afzetten”, zegt hij. “Constant hoorde ik hier kreten van de jonge Vincent in mijn hoofd, hij moet op deze plek veel gespeeld hebben. Voor mij staat de zonnebloem voor die kinderlijke hoop en levensvreugde, die hij ook later in zijn leven moet hebben gevoeld.”

Geen waanzin

In het bijzijn van de toenmalige Nederlandse koningin Juliana werd in mei 1964 in Zundert het beeld onthuld dat de Franse kunstenaar Ossip Zadkine van Vincent en Theo van Gogh had gemaakt. Een ode aan de broederband was het, de handen zijn verstrengeld en de hoofden rusten tegen elkaar.

“Maar de tijd was rijp voor een 21ste-eeuwse interpretatie van Van Gogh”, zegt Ron Dirven, directeur-conservator van het Van GoghHuis. De keuze viel op Johan Tahon, die in de Vlaamse Ardennen – zijn thuisbasis – een omvangrijk project over Van Gogh voorbereidt. In de zomer van 1879 liep die van de Borinage, waar hij tussen de mijnarbeiders als leerling-predikant aan de slag was, tot in de Geuzenhoek, het protestantse gehucht in Sint-Maria-Horebeke. Hij wilde er dominee Abraham van der Waeyen Pieterszen ontmoeten, zijn oud-leraar die nog altijd in de Geuzenhoek begraven ligt en door God en klein Pierke is vergeten.

Dit nieuwe, gipsen beeld past in het eerherstel dat Tahon aan Pieterszen wil geven. En tegelijk pleit hij voor een nieuwe kijk op Van Gogh.

“’Mijn Van Gogh verkeert niet in een manische of depressieve periode”, zegt hij. “Ik voel geen waanzin, hij heeft veel gestapt en is even gaan zitten om op adem te komen. Al die karikaturale afbeeldingen van een wilde Van Gogh, ik ben ze beu. Er moeten in zijn leven ook veel momenten van rust en reflectie geweest zijn.”

Inspiratie, bewust of onbewust, vond Tahon bij de Pièta die Van Gogh op het einde van zijn leven naar Eugène Delacroix schilderde. Bij Ary Scheffer ook, wiens olieverfschilderij Christus Consolator Van Gogh erg bewonderde. “Het was niet mijn bedoeling, maar Christus is nogal sterk in mijn beeld gekropen”, zegt Tahon.

Tussen de knieën van Van Gogh ontwierp hij een zitbankje, voor kinderen of toeristen die een selfie met de wereldberoemde kunstenaar willen.

“Zo wil ik een spel spelen met de overkill, met de Van Gogh-mania die steeds sterker lijkt te worden”, zegt Tahon. “Ik zie hem toch vooral als een pelgrim, een moderne martelaar die zijn leven gegeven heeft voor de kunst. Maar goed, hoe meer mensen op dit bankje zullen gaan zitten, hoe meer het brons zal gaan blinken en hoe meer Van Gogh een halve heilige zal worden.”

Nu volgt de zoektocht naar fondsen om het gipsen beeld in brons te laten gieten, en naar een plek in Zundert om het straks definitief te plaatsen, op een betonnen sokkel liefst. In afwachting daarvan is het beeld te zien in de voorkamer van het Van GoghHuis, gevestigd in de oude pastorie waar Van Gogh werd geboren.

“En het hoofd zou in de Vlaamse Ardennen kunnen komen”, besluit Tahon. “Zou dat niet mooi zijn?”