Over twee weken moeten 50 miljoen Chinezen ingeënt zijn (met twijfelachtige vaccins)

China heeft drie vaccins, waarvan er twee (nog) niet zijn goedgekeurd. Het is nog steeds de vraag of die wel effectief zijn, of veilig. Toch worden ze alledrie gebruikt in de komende campagne, waarin in minder dan twee weken tijd 50 miljoen Chinezen zullen worden ingeënt. Het is een kwestie van vertrouwen: ‘Ik voel me in ieder geval veiliger.’

Miljoenen Chinezen krijgen dezer dagen een uitnodiging: ze zijn uitverkoren voor een vaccinatie tegen covid-19. De Chinese overheid gaf vorige week het startsein voor een grootschalige campagne: tegen half januari moeten al 50 miljoen Chinezen een prik hebben gekregen. En dat terwijl over de werkzaamheid van de Chinese vaccins nog veel onduidelijkheid is.

Beijing wil in eerste instantie de ‘essentiële bevolkingsgroepen’ vaccineren: werknemers uit de zorgsector, lucht- en scheepvaart, politie, openbaar vervoer en ander overheidspersoneel. Zij moeten volledig beschermd zijn – met twee doses – tegen Chinees Nieuwjaar, op 12 februari, als veel Chinezen naar hun geboortedorp reizen. Daarna komt de rest van de bevolking aan bod.

In de Chinese campagne worden drie vaccins gebruikt, twee van staatsbedrijf Sinopharm en één van privébedrijf Sinovac. Één vaccin van Sinopharm kreeg vorige week een overheidsvergunning; de twee andere hebben hun laatste testfase nog niet afgerond. Het goedgekeurde vaccin zou een werkzaamheid van 79 procent hebben. Verder werden geen details bekendgemaakt.

Schimmigheid

Het Chinese vaccinatieprogramma baadt sowieso in schimmigheid. Het land is al sinds juli mondjesmaat mensen aan het vaccineren, onder het mom van noodgebruik, dat niet-goedgekeurde medicijnen toestaat in crisissituaties. Beijing rekt die term sterk op: meer dan 4,5 miljoen Chinezen zijn al ingeënt, terwijl het land amper besmettingen telt en van een noodsituatie dus geen sprake is.

Het onderzoek naar de Chinese vaccins verliep ondertussen trager dan gepland. Doordat er in China nog amper besmettingen zijn, moesten Chinese vaccinmakers uitwijken naar andere landen, waaronder Turkije, Brazilië, Indonesië en de Verenigde Arabische Emiraten. Dat betekende in elk land onderhandelen over onderzoeksvoorwaarden, eigendom van data en communicatie.

Die communicatie verliep om te beginnen niet gestroomlijnd. Begin december berichtten onderzoekers uit de Verenigde Arabische Emiraten dat het vaccin van Sinopharm een werkzaamheid van 86 procent had. Drie weken later meldde het bedrijf zelf 79 procent. Een verklaring voor dat verschil werd niet gegeven.

50 Procent?

Bij Sinovac ging het nog rommeliger. Daar rapporteerde Indonesië eerst 97 procent werkzaamheid, om dat daarna weer in te trekken. Turkije kwam met 91 procent, maar Brazilië hield het bij ‘meer dan 50 procent’. Een Braziliaanse persconferentie met meer details werd twee keer uitgesteld en uiteindelijk afgelast, wat nog meer argwaan wekte.

‘Ik ben bezorgd dat de werkzaamheid uiteindelijk misschien niet zo hoog is’, aldus de Braziliaanse covid-19-onderzoeker Luiz Carlos Dias in The Wall Street Journal. ‘Deze aarzeling schaadt het imago van het vaccin’, zei Cristina Bonorino, lid van het Braziliaanse Immunologie Genootschap.

De tegenstrijdigheden wijzen niet noodzakelijk op wantoestanden, maar passen in de cultuur van de Chinese farmaindustrie. ‘Chinese vaccinbedrijven zijn niet gewend aan openheid en transparantie’, zegt Jin Dongyan, viroloog aan de Universiteit van Hongkong. ‘Vele ervan zijn staatsbedrijven of worden door de staat gecontroleerd. Het vertrouwen in hun vaccins is gebaseerd op het vertrouwen tussen de overheid en het grote publiek. Ze zijn niet gewend om in twijfel te worden getrokken.’

De Chinese vaccinexpert Tao Lina bevestigt, en belichaamt, dat vertrouwen. Hij liet zich een tiental dagen geleden vaccineren. ‘De Chinese overheid heeft de interne data, maar is gewoon nog niet klaar om die met de buitenwereld te delen’, zegt hij. ‘Ik denk dat ze wachten tot ze de resultaten van de drie vaccins tegelijk kunnen bekendmaken. Ze willen niet één van de drie bevoordelen.’

Gemengde gevoelens

De Chinese bevolking lijkt gemengde gevoelens te hebben bij de vaccins. Bij een kleine rondvraag geeft een meerderheid aan liever nog even te wachten. Ze lopen in eigen land amper besmettingsgevaar en stellen zich vragen over de veiligheid van de vaccins. Sinovac heeft een geschiedenis van omkoopschandalen, en Sinopharm moest in 2018 nog 400 duizend doses van een vaccin terugroepen, omdat het niet aan de normen voldeed.

Maar Chinezen die naar het buitenland moeten reizen, aarzelen niet. ‘Ik heb nergens gelezen dat mensen ernstige bijwerkingen kregen’, zegt Li, een promovendus van de Universiteit van Zhejiang die op 21 december ingeënt werd, omdat hij in de VS gaat studeren. Hij weet niet welk van de drie vaccins hij gekregen heeft. ‘In het ergste geval is er geen effect, in het beste geval is het nuttig’, zegt een medestudent. ‘Ik voel me in ieder geval veiliger.’

Ook tal van andere landen wachten de testresultaten niet af. Brazilië, Indonesië en Turkije hebben al miljoenen doses van Sinovac geïmporteerd, en Bahrein is zijn hele bevolking met een vaccin van Sinopharm aan het inenten. Zij hebben geen of beperkt toegang tot de vaccins van Pfizer-BioNTech en Moderna, of hebben de infrastructuur niet om die vaccins in bevroren toestand te vervoeren. Met de Chinese vaccins hoeft dat niet.

In het duister

Volgens de Hongkongse viroloog Jin Dongyan is het veiligheidsrisico beperkt, maar is het alsof je in het duister prikt. ‘We weten uit eerder onderzoek dat de vaccins veilig zijn, maar de vraag is of ze ook effectief zijn’, zegt hij. ‘De Hongkongse regering heeft een overeenkomst met Sinovac, maar ik ben sterk van mening dat onze experts niet zullen zwichten. Als ze hun data niet met ons delen, zullen we hun producten niet kopen.’

Tao Lina ziet dat anders. Hij verwacht dat de werkzaamheid van de Chinese vaccins iets lager zal zijn dan de westerse: ze zijn immers op een minder geavanceerde techniek gebaseerd. ‘Die eerste generatie vaccins is misschien niet perfect, maar dat doet er niet toe. Tegen volgend jaar komen we met een nieuwe generatie vaccins, met een hogere werkzaamheid. Maar nu moeten we eerst zorgen dat iedereen een vaccin krijgt.’