Over de beloftes in Davos: ‘Pleidooi van superrijken om meer belast te worden is gewoon windowdressing’

Naast ngo’s roepen nu ook miljonairs de wereldleiders in Davos op om extreme rijkdom aan te pakken. Meer dan tweehonderd van hen pleiten voor een vermogensbelasting voor de allerrijksten. Professor economie Paul De Grauwe is sceptisch: ‘Ze weten toch dat er op korte termijn niks van zal komen.’

De groep miljonairs die het pleidooi hield op het World Economic Forum noemt zich de de ‘Fight Inequality Alliance’. In een petitie opperen de miljonairs een wereldwijde, jaarlijkse vermogensbelasting van 2 procent voor 5 miljoen of meer, 3 procent voor 50 miljoen of meer en 5 procent voor miljardairs. Dat zou 1.600 miljard euro kunnen opleveren.

Het is iets waar econoom Paul De Grauwe, professor aan de London School of Economics, allang voor pleit. Maar hij heeft argwaan bij dit soort acties van de superrijken. “Het is een vorm van windowdressing. Het klinkt goed, maar ze weten zelf dat daar niet veel van in huis zal komen. Op korte termijn zie ik weinig veranderen. Maar zo kunnen zij wel naar buiten komen als de grote altruïsten.”

Wat is het grootste probleem als superrijken weinig belast worden?

“Niet per se de ongelijkheid an sich is het issue, maar wel de extreme vormen die het intussen heeft aangenomen. De rijkste 0,01 procent van de bevolking heeft ongelooflijk veel vermogen gestapeld en zo ook heel wat invloed verworven. In de Verenigde Staten is er één politieke partij (de Republikeinen, DT) die volledig gekaapt is door de superrijken en dat ondermijnt de democratie. Meer nog, in de VS hebben de superrijken nu zelfs de media opgekocht zodat ze het nieuws kunnen manipuleren. Hetzelfde gebeurt in het Verenigd Koninkrijk.”

En toch blijkt uit opiniepeilingen dat de meerderheid van de bevolking achter het verhogen van de belastingen staat van de superrijken. Waarom komt het er dan niet van?

“Uit schrik dat die rijken zullen weglopen, het is een dreigement dat je dikwijls hoort. Maar dat is pure chantage. Laat ze maar weglopen, met hun bedrijven kan dat toch niet. Het is ook iets wat je zag toen de Franse zakenman Bernard Arnault (intussen de rijkste man van de wereld, DT) op een bepaald moment in België wilde komen wonen om te vermijden dat hij zwaar belast zou worden. Maar welk verschil maakt dat concreet voor de Franse bevolking? Ze gingen daar niet onder lijden. Belangrijk is dat er een consensus wordt gevonden binnen Europa om dit aan te pakken, zodat die mannen niet kunnen ontsnappen.”

Vele miljardairs vinden niet dat ze meer belast moeten worden omdat ze toch ook veel bijdragen aan de maatschappij.

“De miljardairs zelf hebben vooral veel geluk gehad, hun vermogen hangt helemaal af van de aandelenkoersen. En de trick­le­down­eco­no­mie? De rijkdom sijpelt niet noodzakelijkerwijs door naar de rest van de economie. Het zijn de mensen die initiatief nemen en die nieuwe producten en ideeën ontwikkelen die veel bijdragen aan de maatschappij. En dat zijn zeker niet altijd de miljardairs. Kijk naar een succesvol bedrijf als Microsoft. Het zou niet het topmanagement mogen zijn dat alle gecreëerde rijkdom onder elkaar verdeelt. Het zou meer moeten vloeien naar de werknemers en ingenieurs die voor het succes gezorgd hebben.”

In meer en meer landen kan rijkdom heel voordelig worden doorgegeven aan de kinderen door een lage erfbelasting. Moeten we dit vanuit economisch standpunt toejuichen?

“Bij een erfenis spelen er twee ethische principes. Enerzijds is er het liberale principe dat er gelijke kansen zouden moeten zijn voor iedereen. In zijn extreme vorm is dat een argument om te zeggen dat de erfenisrechten 100 procent zouden moeten bedragen en dat je dus niks zou kunnen doorgeven aan je kinderen. Anderzijds is er het principe dat ouders zich inspannen voor hun kinderen. En dat botst met elkaar. Dus zou je ook hier als compromis veel meer progressiviteit moeten inbouwen. Je kan zeggen: tot 1 miljoen euro kan het gratis, maar daarbovenop moet er belast worden. Ik vind het vreemd dat het net de liberalen zijn die pleiten voor het verlagen van de erfbelasting, omdat dit de plutocratie zal bestendigen: iemand is rijk geboren en iedereen binnen de familie zal daarvan blijven profiteren.”

Bij de inkomstenbelasting zit België bij de hoogste tarieven van de wereld. Die kunnen we toch niet verder verhogen?

“In België zit je met een laag of middeninkomen in de hoogste belastingschijf, dat is veel te snel. Ook hier moet je veel progressiever werken, zoals vroeger het geval was met tarieven van 90 procent of meer voor de absolute toplonen in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Maar sinds Reagan en Thatcher is dat helemaal omgeslagen. We kregen toen te horen dat je rijken moet koesteren omdat ze fantastische dingen doen voor de maatschappij. Maar dat is niet juist gebleken. Sindsdien is de groei in die landen trouwens ook verminderd. Het is dus niet zo dat meer belastingen de groei fnuiken, integendeel.”

Je zou kunnen zeggen: de superrijken meer belasten, het zal er niet snel van komen. We moeten hen dan maar moreel verplichten tot meer liefdadigheid. Wat vindt u daarvan?

“Initiatieven zoals The Giving Pledge zijn te onbelangrijk om effect te hebben. Het probleem ligt heel erg diep en is dus niet op te lossen met de kruimels van miljardairs. Bovendien, willen we ons klimaat- en armoedebeleid overlaten aan miljardairs en miljonairs? De ideeën die zij daarover hebben, zijn niet altijd even rationeel. Kijk naar Elon Musk, die Mars wil koloniseren. Zij hebben bovendien geen democratisch mandaat.”