Oud-kolonel Roger Housen overschouwt het slagveld in Oekraïne: ‘Westerlingen begrijpen niet meer wat oorlog is’

Hij zat met een Russische generaal in de sauna, werd ooit zeven uur lang onder schot gehouden met een kalasjnikov, en heeft bronnen tot in het Pentagon. Oud-kolonel Roger Housen: ‘Extreem geweld hoort er voor de Russen nu eenmaal bij.’

“Als je samen in de sauna zit, wordt er een band gesmeed”, lacht Roger Housen, oud-kolonel bij het Belgisch leger. “Dat heb ik begin de jaren negentig meegemaakt met een aantal Russische generaals in ex-Joegoslavië. Wij zaten daar met de blauwhelmen van de Verenigde Naties. Ik was er de rechterhand van de Russische sectorcommandant – wij bewaakten de grens tussen Kroatië en Servië. En de Russen hadden de gewoonte om in elke sector een oude boerderij om te bouwen tot sauna.

“Toen er op een bepaald moment hoog bezoek kwam uit Moskou, mocht ik met het gezelschap naar zo’n sauna. En omdat ik de vreemde eend in de bijt was, kreeg ik een speciale behandeling: ik werd door de hoogste generaal onder handen genomen met een soort vlierbestakken. Daarna dronken we samen vodka. Zo leer je elkaar kennen, je wordt een soort bloedbroeders.”

Vandaag zitten we in Zaventem, in het kantoor dat Housen betrekt als raadgever bij de militaire vakbond ACMP. Housen is al sinds het begin van de oorlog in Oekraïne een veelgevraagd commentator – omdat hij weet hoe Russische generaals denken, maar zeker ook omdat zijn analyses vaak raak zijn. Hij heeft bronnen op het hoogste niveau in Rusland en de Verenigde Staten, maar kent ook het terrein in Oekraïne en wat daar van dag tot dag gebeurt. Ook de barbarij die wordt aangericht door Russische soldaten – van executies tot verkrachtingen. “Het leger is iets heel bijzonders”, zegt Housen. “Eigenlijk worden burgers geconverteerd in strijders. Om dat te bereiken, moet je als het ware het dier in hen wakker maken. Bij sommigen is het in het heetst van de strijd helaas moeilijk om dat dier weer te beteugelen.”

Hij heeft zelf, ook destijds in de Balkan, de resultaten van veel barbarij gezien, vertelt hij. “Alle strijdende partijen hebben toen burgers mishandeld en verkracht. Ik heb dat nooit met eigen ogen zien gebeuren, maar heb wel de lijken gezien. En de verhalen gehoord. Ik denk dat de gruwel op zich nooit het eigenlijke einddoel is, maar wel het verwerven van dominantie. Het is een manier om je macht te tonen, om de wil van de burgerbevolking te breken, en om je eigen angsten en frustraties onder controle te krijgen. En oorlog is nu eenmaal de hel, dat is iets wat je niet kunt inschatten als je het nooit meemaakte.”

Wat dacht u toen deze oorlog begon?

“Nogal wat waarnemers geloofden vast dat er oorlog zou komen en dat de Russen over de Oekraïense strijdkrachten heen zouden walsen. Van analisten in het Pentagon tot Jonathan Holslag, zeg maar, leek iedereen het erover eens: het zal niet lang duren voor Oekraïne wordt ingepalmd. Dat was de teneur. Ik twijfelde.”

Er was ook Karel De Gucht, die niet geloofde dat Poetin het zou doen, omdat het ‘compleet irrationeel’ zou zijn.

“Ja, die stemmen waren er ook. En ik was het in een zeker opzicht met hem eens. Als je gewoon kijkt naar de krachtsverhoudingen – militair en economisch – dan kon het niet dat Rusland heel Oekraïne zomaar zou innemen. En dus heb ik op basis van mijn eigen expertise en kennis in de tweede week van februari een grondige analyse gemaakt. Ik heb de geografische en militaire kaarten bestudeerd, en zo de situatie beoordeeld.”

Wat was uw conclusie?

“Dat Rusland niet in staat zou zijn om heel dat land te veroveren. Nooit. Onmogelijk. Het terrein, de bevolking, het leiderschap, de economische draagkracht van beide landen, de militaire middelen en reserves: die verovering was echt te hoog gegrepen voor Rusland. Je hebt ongeveer 800.000 strijdkrachten nodig om dat te kunnen. En die hebben ze niet. En dus twijfelde ik of er een oorlog zou komen, het leek mij een dubbeltje op zijn kant.”

Toch hield u rekening met een inval, zei u toen in De Morgen.

“Ja, zo zijn wij militairen opgevoed. Je kijkt altijd naar het meest waarschijnlijke en naar het meest gevaarlijke scenario, vanuit het oogpunt van de beide partijen. Wat misschien nog had gekund, was dat Rusland eerst met luchtoverwicht de tegenpartij doof en blind zou hebben gemaakt – dan zou het misschien met 400.000 soldaten zijn gelukt. Maar nooit met de 175.000 die in februari rond de grens van Oekraïne waren opgesteld.”

Dat moeten de Russische generaals toch ook geweten hebben?

“Ik kan uiteraard niet in hun hoofden kijken, dus mijn inschatting is evenveel waard als die van iemand anders, maar een generaal gaat er altijd van uit dat de nieuwe oorlog zal lijken op de vorige. En tijdens die vorige oorlogen was Rusland telkens onstuitbaar: van Tsjetsjenië, Georgië en de Krim tot Syrië – overal ontplooide Rusland gevechtskracht waar de tegenstander niet tegenop kon. Maar Oekraïne is een ander verhaal.”

Waarom precies?

“Om vele redenen, zoals de oppervlakte en de aard van het terrein – ik kom daar nog op terug. Maar ook omwille van de houding van de Oekraïense populatie, zoals gebleken is. Dat heeft Rusland compleet verkeerd ingeschat. Ze gingen ervan uit dat ze als bevrijders zouden worden ontvangen. Een grote vergissing.”

Hoe kwamen ze daarbij?

“Er zijn in de aanloop naar de oorlog enquêtes gedaan in Oekraïne, om te peilen wat de bevolking zou vinden van een hergroepering met het Russische broedervolk – inclusief een vervanging van het huidige regime. En een meerderheid in Oekraïne bleek vóór. Er was zelfs al voorbereidend werk gedaan: de Russische buitenlandse veiligheidsdienst had al burgemeesters en andere sleutelfiguren, onder meer bazen van waterdiensten en elektriciteitscentrales, geïdentificeerd die snel moesten worden vervangen.”

Die enquête deugde niet echt.

“Nee. Het zou mij niet verwonderen mochten de verantwoordelijken die ze hebben laten uitvoeren, ondertussen in Siberië zitten. Ze zijn in elk geval afgezet. Let wel, de enquête had het niet over een oorlog, maar over een relatief vreedzame overname. Maar het is duidelijk dat de resultaten, zoals dat bij enquêtes wel vaker gaat, waren gemasseerd in de richting die het Kremlin graag wilde horen.”

Is dit de oorlog van Poetin of staat zijn legertop er ook achter?

“Wel, dan moet ik u verwijzen naar wat ik geleerd heb in de Balkan. In elk gesprek met Russische militairen voelde ik gekrenkte trots, door wat zij toch als een enorme schande hebben ervaren: het einde van de Sovjet-Unie. Dat gevoel van vernedering doet hen echt pijn. Ze wilden er niet altijd over praten, maar na een paar glazen vodka kwam het altijd ter sprake. Zij vinden het uiteenvallen van Sovjet-Unie de grootste politieke catastrofe van de twintigste eeuw. En Poetin vindt dat ook.”

Dus dit is geen oorlog van een individu die de pedalen kwijt is?

“Neen. Dat geloof ik niet. De generaals die nu aan het roer staan, waren de kapiteins uit de jaren negentig. Dat zijn vandaag zestigers, die als jonge soldaten dienden in het leger van een wereldgrootmacht, met al het respect en politieke standing die daarbij hoorde. Ik denk dus dat deze Russische operatie een groter draagvlak had bij het Russische leger dan sommigen misschien denken. Al zal dat draagvlak nu wat verminderen. En ook, heel belangrijk: ik geloof niet dat Russische topgeneraals de plannen hebben uitgetekend.”

Omdat het plan mislukt.

“Precies. De Russische militairen zelf zouden deze blunders niet begaan, zij wisten ook dat het niet mogelijk zou zijn om heel Oekraïne te veroveren, inclusief de grote steden. Wellicht heeft Poetin op cruciale momenten hun goede raad in de wind geslagen. Ik denk ook niet dat de Russische soldaten die voor de oorlog aan de grens waren gestationeerd, wisten wat er zou gebeuren. Zij dachten dat het om een oefening ging. Zij voelen zich vandaag ook in de steek gelaten, kan ik mij voorstellen.”

Toch schreef u vorige week in een opiniestuk dat Rusland de oorlog niet aan het verliezen is, zoals sommigen denken.

“De grote steden, zoals Kiev, die krijgen ze niet onder controle. Dat is een fiasco. Maar de terreinwinst is toch wel stevig. In het oosten en het zuid-oosten bezetten de Russen nu een gebied ter grootte van de Benelux met Westfalen en het Saarland erbij. Dat is toch al redelijk wat. Plan A is mislukt, maar Rusland boekt tactische successen. Daar lezen we hier weinig over. Net zoals we weinig lezen over de verliezen aan Oekraïense kant.”

De oorlog is wel heel smerig aan het worden, en dat ligt niet aan Oekraïne. De informatie over Russische oorlogsmisdaden is toch correct en niet te harden?

“Dat is onweerlegbaar zo. Poetin is een oorlogsmisdadiger. Misschien eindigt hij ooit in het Internationaal Strafhof in Den Haag.”

Hoe verklaart u de gruwel op het terrein?

“Als plan A was gelukt, zouden er geen domme bommen gebruikt zijn, zouden er zo weinig mogelijk burgerslachtoffers gevallen zijn. In de eerste week verliep de aanval met enige terughoudendheid. Rusland wilde snel handelen, en vooral vermijden dat de Oekraïense burgers zich tegen hen zouden keren. Dat plan is volledig mislukt, en toen is het gekanteld. Dan kwam het bruut geweld, de domme bommen, onder meer op het kinderziekenhuis. Rusland viel terug op de bekende, klassieke aanpak: het breken van de ruggengraat van een land en de mentale veerkracht van de burgers.”

Alles plat, zoals twintig jaar geleden in Grozny.

“Inderdaad. Extreem geweld hoort voor Russen nu eenmaal bij oorlog. Ook voor de doorsnee-Rus is dat zo. Barbarij, burgerslachtoffers – het maakt deel uit van de mindset, zeg maar. Oorlog is voor hen bloedig en gewelddadig. Wij in het Westen zien dat anders. Wij hebben begin de jaren negentig, bij de eerste Golfoorlog, de omslag gemaakt naar de klinische aanpak, met precisiebombardenten op afstand en het maximale vermijden van burgerslachtoffers. Ook omdat bij ons de publieke opinie barbarij niet meer aanvaardt.”

De Russen respecteren het oorlogsrecht niet.

“Nee, ik heb de vraag vaak gesteld aan Russische militairen. Of zij het oorlogsrecht kenden, de Conventie van Genève?”

Hebt u dat in de sauna gevraagd?

“Nee, toen niet. Maar wel bij andere gelegenheden. En zij zijn daar minder gevoelig voor. Hier wordt elke soldaat daarvan doordrongen. In Rusland niet.”

Hoe moet het nu verder?

“Ik heb geen glazen bol. Niemand heeft die. Ik vrees of denk dat we nu afstevenen op een soort patstelling. De Russen zijn niet sterk genoeg om door de Oekraïense stellingen in het oosten heen te breken, en hoe langer de strijd duurt, hoe meer middelen Oekraïne krijgt vanuit het Westen. Ook de sancties zullen hun werk doen. Niet meteen, maar na een maand of zes zal de impact daarvan voelbaar worden. Voorlopig heeft Rusland nog een oorlogskas van 300 miljard dollar. En de oorlog kost zo’n twee miljard per dag.”

Oekraïne wordt ook van meet af aan geholpen door de Amerikanen, die hen alle informatie over de Russische troepen en bewegingen doorsturen. Dat hebt u ook in een interview met De Morgen toegelicht.

“Ja, de Amerikanen zien en horen alles. En dat heb ik gedubbelcheckt. Als een Russische kolonne van acht voertuigen oprukt, dan zien de Amerikanen dat en een paar minuten laten weten de Oekraïense strijders het. Zo kunnen ze heel gericht verdedigingsacties uitvoeren en zich meteen weer in veiligheid brengen. Nu wordt dat iets moeilijker.”

Waarom?

“Omdat het strijdperk is veranderd. In het noorden, bij Kiev, is de ondergrond drassig. Als je daar twee Russische tanks tot stilstand kunt brengen, staat het hele konvooi stil, omdat de weggetjes in de moerassen zo smal zijn. In het zuidoosten, waar de strijd zich nu concentreert, is het terrein anders. Dat is West-Vlaanderen, zeg maar: grote open vlakten, waar de Russen hun geliefkoosde doctrine toepassen: pantservoertuigen in golven ontplooien en alles platschieten. Ik begrijp dat de Oekraïense president Zelensky zwaarder materiaal vraagt. Hij weet wat er op hem afkomt.”

In 2008 heeft de NAVO Oekraïne een eventueel lidmaatschap voorgespiegeld. Had men dat niet beter in stilte gedaan, of metéén de toetreding voltrokken?

“Klopt. Men had er dus beter over gezwegen, want het land was toen niet klaar voor toetreding. Het was de tijd van president Viktor Janoekovitsj en de interne onlusten. Door dat idee in de lucht te laten hangen, heeft de NAVO het ressentiment in Moskou enkel maar versterkt. Waarmee ik niet zeg dat de NAVO verantwoordelijkheid draagt voor dit conflict. Dat doet alleen Rusland.”

Finland en Zweden willen toetreden. Zal Poetin ooit een NAVO-land aanvallen?

“Nooit. Hij is niet suïcidaal. Zodra hij dat doet, wordt hij opgevreten. Rusland versus de NAVO, dat is de muis tegen de olifant. Daarom zal Poetin altijd onder een bepaalde drempel blijven. Ik denk ook dat er genoeg gezond verstand is in het Kremlin om daar mee voor te zorgen. Er zijn zowel op militair niveau als bij Buitenlandse zaken nog informele contacten tussen Rusland en de Verenigde Staten.”

Zal Poetin ooit een kernwapen gebruiken?

“Wat is het nut van een kernbom?”

Pure terreur zaaien.

“Dat is het. Het echte wapen is niet de bom, maar de angst die je creëert in het hoofd van je tegenstrever. Je wil de bevolking van je tegenstrever bang maken zodat ze hun leiders beïnvloeden. Alleen als het voortbestaan van Rusland bedreigd wordt, zijn kernwapens een optie. Maar anders niet. Vergeet ook niet dat je ook in Rusland met minstens drie personen moet zijn om een kernwapen te lanceren – dat kan Poetin niet in zijn eentje.”

U hebt ooit geschreven dat Europa iets verleerd is waar Israël zeer goed in is: het afschrikken van eventuele vijandige aanvallen.

“Niemand is nog bang voor ons. Ik heb nog les gehad van Nobelprijswinnaar Thomas Schelling, econoom, strateeg en een van de godfathers van de doctrine van de afschrikking. Als je aan ontrading wil doen, leerde hij, moet je daarvoor de capaciteit hebben, de geloofwaardigheid en je moet bijzonder duidelijk en helder zijn tegenover de tegenstander. De Israëli’s zijn daar geweldig goed in. Europa heeft op dat punt geen enkele geloofwaardigheid meer.”

Poetin heeft de Europese Unie wel verenigd.

“Dat is waar. Op dat vlak heeft hij zich misrekend. Hij had een lauwe reactie verwacht, zoals bij de oorlogen in Tsjetsjenië en Georgië en bij de annexatie van de Krim. Maar om nog even terug te komen op Thomas Schelling: er is nog een vierde element dat hij erg cruciaal vond: als je iemand op andere gedachten wil brengen, moet je diens gedachten goed begrijpen, moet je weten wat zijn mindset is. Dat hebben wij bij Rusland dus niet gedaan. Wij hebben dat gevoel van vernedering onvoldoende ernstig genomen.”

Maar dat gevoel is toch geen excuus voor deze gruwel.

“Natuurlijk niet. Dit is gruwelijk en misdadig – en zet daar nog maar een hele reeks adjectieven achter. Ik wil alleen maar zeggen dat ons gebrek aan afschrikking mee een rol heeft gespeeld in de aanloop naar deze oorlog.”

Is nucleaire afschrikking niet gebaseerd op het idee van MAD – mutually assured destruction? Wie een kernbom gebruikt, weet dat hij er eentje terugkrijgt, en op den duur blijven alles en iedereen verwoest achter.

“Een van de belangrijkste lessen van dit conflict voor mij is dat de ene MAD vervangen is door de andere. Wat wij nu zien, is mutually assured disruption. Dit is de eerste oorlog in de geschiedenis waarbij de elementen die ons nader tot elkaar brachten, worden omgesmeed tot wapens. Ooit dacht de Amerikaanse schrijver Thomas Friedman dat landen die handel drijven met elkaar geen oorlog voeren. Dat idee kan in de vuilnisbak. Ook instellingen zoals het IMF, het internet – alles waarvan we dachten dat het mensen tot elkaar zou brengen, wordt nu gebruikt om de tegenstander pijn te doen.”

Dat is een diepe les. De mens is een samenwerker, maar de dreiging en mogelijkheid van oorlog zijn altijd aanwezig.

“Carl von Clausewitz, 1832, in Over oorlog: ‘Oorlog is een permanente karakteristiek van de menselijke conditie, en zal er altijd zijn.’ De Griekse filosoof Plato, 2.500 jaar geleden: ‘De enige die het einde van de oorlog hebben gezien, zijn de doden'.”

Zijn wij dat een beetje vergeten?

“Voilà. Westerlingen weten niet meer wat oorlog is. En dus ook niet wat vrede is.”

Wie in vrede leeft, mag zijn zegeningen al tellen. Wij vinden ze te vanzelfsprekend. Bedoelt u dat?

“Helemaal. In de tweede eeuw na Christus schreef de Romeinse dichter Juvenalis: ‘Wij lijden aan de kwalijke gevolgen van een langdurige vrede, een luxe die dodelijker is dan oorlog.’ Dat geldt voor Europeanen vandaag. Wij begrijpen niet meer wat oorlog is en hoe we vrede moeten maken.”

Hoe moet dat?

“Zolang een van de beide partijen denkt dat hij nog iets te winnen heeft, zal hij niet onderhandelen. Poetin denkt vandaag nog terrein te kunnen winnen. Er moet voldoende overeenstemming zijn om te kunnen onderhandelen – en de veroverde gebieden zullen een harde noot zijn om te kraken. Zelensky kan het zich niet permitteren om te wijken. De kosten van de vrede mogen niet te hoog zijn. En ook belangrijk is dat de vrede moet worden verkocht aan de achterban. Ook dat is nu niet mogelijk, voor geen van beiden.”

Krijgt Poetin zijn bevolking niet alles verkocht, via propaganda?

“Nu nog wel, maar het is een kwestie van tijd voor de situatie duidelijk zal worden voor de bevolking. En in maart 2024 moet hij opnieuw verkozen worden. Weet u, ik denk dat we moeten afstappen van het idee van vrede in dit conflict. Als we dit kunnen bevriezen, zou dat al goed zijn. Stabiliteit is niet hetzelfde als vrede. En als het conflict bevroren zou kunnen worden op de grens tussen de veroverde gebieden in het oosten en de rest van Oekraïne, dan zou dat misschien al goed zijn.”

Wat waren uw lastigste momenten als soldaat?

“Ik heb veel meegemaakt, maar als ik één verhaal moet kiezen: ik herinner mij een moment waarop ik in een fractie van een seconde een beslissing moest nemen: schieten of niet. Dat was ook toen ik in de Balkan was, en we een toegang voorzagen voor Kroaten die familie wilden bezoeken aan Servische kant. Toen we die met een delegatie wilden openen, werd ik door een Servische burger vastgegrepen en kreeg ik een kalasjnikov tegen het voorhoofd. Toen moest ik beslissen: revolver grijpen en schieten of de man proberen te kalmeren.”

En wat hebt u gedaan?

“Niet geschoten. Ik heb zeven uur heel rustig op die man ingepraat – er kwam ook een tolk bij. De hele tijd met die kalasjnikov tegen mijn hoofd. Dat is goed afgelopen. Maar als soldaat word je gedrild, je krijgt reflexen aangeleerd. Als ik die had gevolgd, had ik die man neergeschoten. Ik had het recht van zelfverdediging.”

Hebt u daar iets aan overgehouden?

“Nee, ik heb het soort persoonlijkheid dat zoiets makkelijk kan plaatsen. Maar ik ken militairen die echt trauma’s hebben opgelopen, uiteraard. Ik ben ook ooit onder vuur genomen door de taliban, toen ik in Kaboel diende. Ook toen moest ik snel beslissen wat ik zou doen: de gewonden redden of de anderen verwittigen. Ik heb toen eerst de gewonden gered. In extreme situaties het hoofd koel houden, dat is de kunst.”

Er zijn ook al Belgische militairen bij wandaden betrokken geweest, in Somalië onder meer, waar ze mensen boven een vuurtje hielden. Kun je dat soort figuren er van tevoren niet uit filteren?

“Op dat vlak is de menselijke natuur echt onvoorspelbaar. Soms trek je op missie en ben je als commandant niet gerust in de ene of de andere, maar blijkt die persoon bij een incident perfect te reageren en het hoofd koel te houden. Anderen zijn macho’s voor je vertrekt en bevriezen helemaal zodra ze met extreme stress worden geconfronteerd.”

Hoe zit het met het machtsmisbruik tijdens bepaalde opleidingen? Ook daarmee is het Belgische leger al in opspraak gekomen.

“Op dat vlak heeft de Belgische defensie de voorbije decennia een enorme evolutie ondergaan, ten goede. Er bestaat een grote gevoeligheid voor ontsporend gedrag. Al is teamgeest wel belangrijk en kunnen daar zeer ongewone praktijken bij horen – dat je een conflict met de vuisten oplost, bijvoorbeeld. In bepaalde elite-eenheden. In crisis moet je op elk lid van je team kunnen vertrouwen.”

Klopt het dat u de commandant bent geweest van Tomas Boutens, de neonazi die werd veroordeeld voor zijn lidmaatschap van Bloed, Bodem, Eer en Trouw?

“Ja, ik was korpscommandant van zijn eenheid. Ik heb het probleem ook als eerste gedetecteerd en heb meteen aan de alarmbel getrokken. In zijn spullen vond ik vlaggen met runetekens, een dolk met het SS-symbool en een exemplaar van Mein Kampf. Ik heb dan meteen de procureur des konings in Hasselt en de militaire inlichtingendienst verwittigd. Dat onderzoek heeft anderhalf jaar geduurd en al die tijd moest ik hem in de gaten houden en tegelijk niets laten merken, zodat hij niet achterdochtig zou worden.”

Ook wijlen Jürgen Conings, die enkele maanden geleden tragisch aan zijn einde kwam nadat hij eerst Marc Van Ranst had bedreigd, zat in uw bataljon, toch?

“Inderdaad. In dezelfde compagnie als Tomas Boutens. Maar Conings was een soldaat van dertien in een dozijn, waarmee ik bedoel: hij viel helemaal niet op. Het enige wat ik mij van hem herinner, is dat zijn moeder is overleden terwijl hij in Afghanistan was. Ik heb toen alles gedaan om hem, via een vlucht naar Duitsland met een Amerikaanse C-17, tijdig op de begrafenis van zijn moeder te krijgen. Dat is ook gelukt.”

Wat dacht u toen hij verdween en uiteindelijk dood werd teruggevonden?

“Hij heeft zware fouten begaan, maar het was evenzeer het falen van Defensie. Hij had geen toegang moeten hebben tot wapens én munitie. Zeker niet omdat hij door zijn hiërarchie al was gestraft voor een aantal extreme uitlatingen.”

U bent nu raadgever bij de vakbond, sinds 2017. Uw grote klacht is al jaren dezelfde: Defensie heeft te weinig middelen.

“Ik heb de verschrompeling van het Belgische leger meegemaakt, sinds 2003. Ieder jaar minder centen en minder mensen. En toch bleef men van ons hetzelfde verwachten. Dat kan niet. Dat heb ik ook als kolonel vaak in opiniestukken aangekaart, want ik vond dat iemand zijn nek moest uitsteken. Een chef moet het voorbeeld geven en moet opkomen voor zijn mensen, ook al loopt hij hierbij risico’s.”

Eind jaren negentig werkte u wel op het kabinet van toenmalig minister van Defensie André Flahaut (PS). Hebt u die besparing niet mee in gang gezet?

“Ja, ik was een van de technische raadgevers. Maar nee, toen was het plan om te investeren, niet om te besparen. Ik heb trouwens geen partijkaart, want daarvoor werkte ik voor een christendemocratische minister en ik heb ook samengewerkt met liberale volksvertegenwoordigers.”

Maar bij de vervanging van de F-16 stond u wel aan de kant van de toenmalige sp.a, die in de oppositie zat tegen de Zweedse regering-Charles Michel.

“Ik vond dat het proces niet correct was verlopen. Men had niet alle opties grondig onderzocht. Het was duidelijk dat de legertop van meet af aan zelf aanstuurde op de aankoop van de F-35. Alle andere opties waren van tafel geveegd. Toen kreeg ik duidelijk te horen dat ik als kaki mij daar niet mee te bemoeien had.”

Als kaki?

“Zo noemt men de mensen van de landmacht.”

Heeft dat verzet uw carrière tot een vroegtijdig einde gebracht? U bent vrij vroeg met pensioen gegaan, als kolonel.

“Ik kan dat niet bewijzen. Maar het zal mijn carrière zeker geen goed gedaan hebben.”

Had hier anders een generaal gezeten?

“Ik kan dat niet zeggen. Maar ik had er de bagage voor: de diploma’s, de ervaring, ik had alles in mijn rugzak. Maar het probleem was dat ik mij niet altijd conformeerde aan de verwachtingen van de Defensietop. Ik durfde weleens de vinger op de wonde te leggen. En dan krijg je het label dat je niet loyaal bent.”

Kunt u dat einde van uw carrière aanvaarden?

“Ja, zeker. Ik heb daar nooit een halve seconde van wakker gelegen. Toen ik bij de vakbond kwam, dacht men eerst dat ik rancuneuze Roger was, maar dat is helemaal niet zo. Rancune drijft mij niet. Ik heb zoveel gekregen van het leger. Ik ben opgegroeid in Limburg in de jaren zestig. Mijn vader was arbeider, mijn moeder huisvrouw. Dankzij het leger heb ik een geweldig leven gehad. Doordat ik gratis kon studeren, was dat een sociale lift voor mij. Ik heb altijd met mensen mogen werken die voor mij door het vuur gingen. Ik heb daar voldoening van. Na mijn vrouw blijft het leger mijn enige liefde.”