Spaanse badplaatsen zuchten onder het coronavirus. Maar nog groter is de worsteling met de stijgende zeespiegel en almaar heviger stormen.
Door een gapend gat dwars in de zeedijk zien dagjesmensen de zee dreigend stukslaan op de rotsen. Het voetpad lijkt wel door een bom getroffen. Maar de ravage is in werkelijkheid veroorzaakt door Gloria, de uitzonderlijk hevige storm die in januari vorig jaar over Spanje raasde en onder meer op Mallorca een enorme ravage aanrichtte.
In het noordoostelijk gelegen strandoord Cala Ratjada was toen nog een behoorlijke schare Duitse toeristen aanwezig aan wie de lokale horeca Frühstück en wafels met kersen serveerde. Maar het stormgeweld had direct een afschrikkende werking. Bewoonster Cristina Garcia, die vlak na het natuurgeweld met een zak brokjes rondzeulde om een lokale kattenkolonie te voeden, had Gloria voorbij zien trekken en zag kort daarna al de gevolgen: “Het was verschrikkelijk. Vriendinnen van mij zitten nu al zonder werk omdat er minder toeristen komen. Voor wie op reis wil, lijkt Mallorca op tv een rampgebied”, vertelde zij.
Op Mallorca en in andere delen van Spanje was Gloria de ramp vóór de ramp, want de coronapandemie moest toen nog om zich heen grijpen. Het was dan ook de zwaarste storm in decennia, waarbij naast grote materiële schade ook dertien doden te betreuren vielen.
Door haar ongekende hevigheid en omvang was Gloria een duidelijk gevolg van de klimaatverandering, zegt Isabel Cacho, geoloog aan de Universiteit van Barcelona. Dit soort stormen in combinatie met de zeespiegelstijging vormen op lange termijn waarschijnlijk een groter gevaar voor het toerisme aan de Spaanse costa’s dan het wegblijven van bezoekers door de coronacrisis. “Een groot deel van de stranden zal verdwijnen. Dat is een kwestie van decennia”, zegt Cacho.
Uithangbord
De ruim 8.000 kilometer Spaanse kust is een belangrijk uithangbord waar vóór corona jaarlijks tientallen miljoenen vakantiegangers op afkwamen.
Maar vooral de lange Spaanse zanderige kuststranden, met een jaarlijkse zeespiegelstijging van 3 tot 4 millimeter rond het Iberisch Schiereiland, zijn volgens Cacho geen lang leven meer beschoren. De Spaanse regering gaat uit van een zeespiegelstijging van tussen de 17 en 25 centimeter tussen 2026 en 2045, in het ergste geval kan dit volgens experts zelfs oplopen tot 1,1 meter.
Het natuurgeweld dat een storm als Gloria veroorzaakt, draagt bij tot de verzwakking van de kust en het wegspoelen van stranden, zoals in Cala Millor. Een badplaats ten zuiden van Cala Ratjada waar de hotels tot aan de hemel reiken. Met 37.000 hotelbedden is het een strandoord van gemiddelde omvang: een klassieke trekpleister voor de massa waar Spanje als vakantiebestemming groot mee werd, vooral gericht op families die met een touroperator afreizen.
Kip met de gouden eieren
“Die willen zon, zee en strand. Zo simpel is het”, vertelt José Marcial Rodríguez, voorzitter van de lokale hotelvereniging, terwijl hij grote vellen papier op zijn tafel uitrolt waarop de kustlijn van de baai gedetailleerd is uitgetekend, want dat is de kip met de gouden eieren. “Zonder strand komt hier niemand meer”, zegt Rodríguez beslist. Dan zal het een beetje zijn zoals dit jaar. Of zoals zestig jaar geleden, toen er in Cala Millor helemaal niks was, weet Rodríguez. Toen kwam reisorganisatie TUI, die lokale landeigenaren overhaalde hotels te laten bouwen. De Duitse touroperator zou de toeristen wel brengen. En zo geschiedde. Maar de nieuwe toerist moest wel zo dicht mogelijk bij het strand worden gehuisvest. Maar ook dat was geen enkel probleem, door een gebrek aan strenge bouweisen.
Vorig jaar bleef vanwege de coronacrisis meer dan 90 procent van de toeristen weg uit Cala Millor, een aderlating van ongekende omvang, want maar liefst een derde van de economie op de Balearen leunt op het toerisme. En in 2019 ging ook al de belangrijke touroperator Thomas Cook failliet. Maar al gloort er nu ook in Spanje hoop door de vaccinatiecampagne en is de stukgeslagen dijk inmiddels gerepareerd, een deugdelijk kustplan om de stranden te behoeden voor klimaatverandering is er nog niet.
Ieder jaar is het volgens Rodríguez dan ook een getouwtrek vanjewelste om het opspuiten van zand en ander kustherstel betaald te krijgen. Hoewel Spanje sterk gedecentraliseerd is, vallen de kustlijnen onder het gezag van Madrid. “Misschien kunnen we onze kust laten beschermen door dijken zoals in Nederland. De toeristeninkomsten leveren enorm veel belasting op, dus ik begrijp niet waarom er niet een aanzienlijk deel terugvloeit naar bescherming van de kusten”, stelt Rodríguez.
Mobiele dijken
Maar dijken bouwen langs 8.000 kilometer Spaanse kust is niet te betalen, stelt geologe Cacho. Zij bewondert vooral de mobiele dijken die in Venetië worden ingezet tegen hoog water, maar ook die zijn volgens haar veel te kostelijk om grootschalig in Spanje in te zetten. Was het natuurlijke Spaanse kustsysteem in stand gebleven, dan had nieuwe duinvorming nog enigszins helend kunnen werken. Maar sinds de jaren zestig is er ongebreideld gebouwd aan grote delen van de kust: wegen, spoorlijnen en volop beton zo dicht mogelijk bij zee.
Cacho maakt zich boos over nieuwe bouwplannen met vergelijkbare ambities. Die moeten volgens haar direct de prullenbak in: “Grote delen van de bouw langs de kustlijn, inclusief het toerisme, zullen naar het binnenland moeten ‘verhuizen’ of zullen in zee verdwijnen.”
De hoop dat de toeristen dit jaar al massaal zullen terugkeren heeft Rodríguez ondertussen opgegeven. Op z’n vroegst in 2022, denkt hij. Maar dan moet er volgens hem ook echt werk gemaakt worden van de kustbescherming.
