Opnieuw vermoedens van wanpraktijken bij PostNL: van mensenhandel tot criminele organisatie

“We zijn zeer verbaasd en verontwaardigd”, stelt PostNL in een korte reactie. Al was het bedrijf grondig gewaarschuwd. Alles begon op 22 november vorig jaar. Toen viel de politie een eerste keer binnen in de depots in Wommelgem en Mechelen. Daar werden onder meer zwartwerk en inbreuken op deeltijdse arbeid vastgesteld. De invallen kaderden in een onderzoek naar sociale wanpraktijken bij koerierdiensten en volgden na undercoveronderzoek van Het Laatste Nieuws en VTM Nieuws. Toen draaide journalist Joppe Nuyts een tijd mee als werknemer. Het depot in Wommelgem werd tijdelijk verzegeld en mocht onder voorwaarden opnieuw opengaan.

Onderzoeksrechter aangesteld

Maar de arbeidsauditeur stelde vast dat de voorwaarden niet nageleefd werden en stelde een onderzoeksrechter aan. Maandagochtend volgde een nieuwe reeks invallen in Wommelgem, Willebroek en Turnhout. De depots in Wommelgem en Willebroek werden verzegeld door de politie. In Turnhout werden zelfs alle in- en uitgangen bewaakt en waren speurders op zoek naar zwartwerkers, die probeerden te ontkomen. Kort voor de middag kwamen enkele werknemers nietsvermoedend toe. “Mijn shift begint normaal om 12 uur, maar ik mag niet binnen van de politie”, aldus een werknemer. Het depot in Turnhout werd niet verzegeld.

In totaal zijn 9 personen gearresteerd. Deze verdachten zullen worden voorgeleid bij de onderzoeksrechter, die 48 uur de tijd heeft om te beslissen of ze worden aangehouden. “De onderzoeksrechter is gevorderd voor criminele organisatie, valsheid in geschrifte, mensenhandel en verboden terbeschikkingstelling”, zegt arbeidsauditeur Gianni Reale. Het lijkt erop dat deze keer de leidinggevenden het doelwit zijn, en niet de chauffeurs. Zo wordt er gesproken over mensenhandel. Hierbij kan sprake zijn van economische uitbuiting: in mensonwaardige omstandigheden werken, waarbij de sociale en arbeidsrechten geschonden worden. Een misdrijf waar een celstraf van 15 tot 20 jaar op staat. Daarnaast riskeert een onderneming ook een tijdelijke, gedeeltelijke of permanente sluiting.

Personeel ‘uitlenen’

Ook de verboden terbeschikkingstelling kadert hierin. In zo’n situatie wordt een werknemer door zijn werkgever uitgeleend aan een derde partij, die de persoon aan het werk zet en ook (deels) gezag uitoefent over de werknemer. Dit is verboden, om te voorkomen dat er fraude gepleegd wordt of de wetten niet nageleefd worden. Per werknemer riskeer je zo een strafrechtelijke boete van maximaal 6.000 euro en een administratieve boete van maximaal 3.000 euro. Voor valsheid in geschrifte riskeer je een celstraf van 5 tot 15 jaar.

Het pakjesbedrijf zegt de voorbije maanden steeds zijn volledige medewerking te hebben gegeven aan alle onderzoeken en vragen van autoriteiten. “De impact op de betrokken collega’s is groot”, stelt PostNL. “Het is ons volkomen onduidelijk welk doel deze acties hebben. Er zijn geen grote of structurele mistoestanden in onze manier van werken aan het licht gebracht. Deze gang van zaken roept dan ook grote vragen op over de willekeurige behandeling door de instanties.” Het bedrijf doet er naar eigen zeggen alles aan om de impact voor de e-commerceklanten en consumenten zo veel mogelijk te beperken. Al ziet het ernaar uit dat de hinder even zal duren en duizenden pakjes blijven liggen. Het bedrijf zal opnieuw een verzoek moeten indienen om zijn depots weer vrij te geven.

“Een vicieuze cirkel”

Maar hoe kan het dat na die eerste waarschuwing en het opleggen van voorwaarden het toch weer fout lijkt te lopen? “De hele pakjesmarkt staat onder enorme druk”, zegt Roel Gevaers, transporteconoom en professor aan de UAntwerpen. “In die markt zit momenteel een enorme inflatie. De energie- en brandstofprijzen stijgen, waardoor logistieke en transportbedrijven het zeer moeilijk hebben. Maar de pakketprijs blijft dezelfde. Dus je hebt de grote e-commercespelers, zoals bol.com, die structureel onder de kostprijs van een pakje betalen, terwijl de kosten stijgen. De druk neemt dus toe en de winsten gaan naar de grote spelers. De markt zit momenteel in een vicieuze cirkel die gedreven wordt door de enorme kostenbesparing, een ware prijzenoorlog. Dat zorgt ervoor dat er vandaag weinig verandert op de werkvloer.”